Απόγευμα στις 16.00, στα Αρσάκεια σχολεία του Παλαιού Ψυχικού να κόβεις τη ζέστη με το μαχαίρι. Εκεί κάνουν τις πρόβες, εκεί δώσαμε το ραντεβού της συνέντευξης. Στον προαύλιο χώρο μια χωροταξική απομίμηση του σκηνικού χώρου της παράστασης. Κάτω από το υπόστεγο φύρδην μίγδην αντικείμενα, μηχανήματα ήχου… Συντελεστές της παράστασης πηγαινοέρχονται. «Πού μπορώ να βρω ένα πλαστικό ποτήρι» ρωτάω. «Μέσα στο ψυγείο» μου απαντούν. «Πολύ λογικό» επισημαίνω και γελάμε. Το λογαριάζω ως οιωνό για μια ανατρεπτική παράσταση. Αν σκεφτείς δε πως στην πορεία της συζήτησης αποκαλύφθηκε ότι ο Μιχαήλ Μαρμαρινός ψωνίζει για τον εαυτό του κάποιες φορές από το γυναικείο τμήμα ρούχων και η Λένα Κιτσοπούλου από το ανδρικό, καταλαβαίνεις γιατί αυτή η καλλιτεχνική τους ένωση μπορεί να αποδειχτεί επικίνδυνη για συντηρητικούς θεατές και θεματοφύλακες της παράδοσης.
«Ντρέπομαι» θα πει η Λένα. «Όταν μιλάω για κάτι που κάνω, ντρέπομαι απίστευτα». «Δεν είναι συνταρακτική λέξη;» θα πάρει τη σκυτάλη ο Μιχαήλ. «Λατρεύω τη Λένα και γι’ αυτό το κομμάτι της ‒ ό,τι λέει το εννοεί. Σε σχέση με την ντροπή που ανέφερε… πριν λίγες ημέρες μιλούσα με την πιανίστριά μας. Έλεγε πως εξαιτίας όλων αυτών που συμβαίνουν στη χώρα μας χρειάζεται μια προσεχτική ταπεινότητα ‒ και είχε δίκιο». «Ναι, αλλά το σίγουρο είναι πως αυτοί που αποφασίζουν για τις ζωές μας κάθε άλλο παρά ντρέπονται. Μήπως τους κάνουμε τη χάρη αν εμφανιστούμε ταπεινοί;» θα τον διακόψω για να απαντήσει, «οπότε θα πρέπει να τους συναγωνιστούμε στη μη ντροπή;». Γελάμε και οι τρεις. «Αναφέρθηκα στην ντροπή, γιατί όσο είσαι μέσα στα πράγματα και προσπαθείς να τα ανακαλύψεις δεν είναι εύκολο να βγαίνεις και να λες τσιτάτα - θέσφατα. Ντρέπομαι όταν χρειάζεται να δίνω απαντήσεις που να φανερώνουν αποφάσεις. Δεν είμαι τέτοιος άνθρωπος. Όλη αυτή η διαδικασία είναι ένα σκάψιμο» θα διευκρινίσει η Λένα, για να συμπληρώσει ο Μιχαήλ «είναι και ένας τρόπος για να προστατέψουμε και τη δουλειά μας. Ειδικά μάλιστα, όταν ασχολείσαι με κάτι όπως η “Λυσιστράτη” που έχει τόση φασαρία και μύθο μέσα της».
Είχατε σκεφτεί πότε να ασχοληθείτε με την «Λυσιστράτη»;
Μιχαήλ Μαρμαρινός: Τα πράγματα απλώς κάποια στιγμή έρχονται. Μπορεί να κρύβεται πίσω από τον ερχομό τους μια μυστική αλληλουχία, αλλά προσωπικά μιλώντας ποτέ δεν προσπάθησα να την ανακαλύψω. Δεν ξέρω τι με οδήγησε στη «Λυσιστράτη», μάλιστα όσες φορές την είχα δει στο παρελθόν ποτέ δεν μου είχε κεντρίσει την περιέργεια. Για το μόνο που είμαι βέβαιος είναι πως όταν αποφάσισα να τη σκηνοθετήσω, το πρώτο πρόσωπο που σκέφτηκα για να ερμηνεύσει το ρόλο είναι η Λένα. Η εξήγηση είναι νομίζω περισσότερο συγκινησιακή, και επιβεβαιώνεται στη διαδρομή των προβών. Για μένα δεν διαχωρίζεται πλέον η Λένα από τη Λυσιστράτη. Το πρόσωπο του ηθοποιού είναι το κυνηγόσκυλο. Αυτό με οδηγεί στο ρόλο. Μάλιστα κάποια στιγμή η Λένα κατέθεσε μια πτυχή που δεν την είχα σκεφτεί· ο ρόλος της έχει το παρόν της δικιάς της πραγματικότητας ‒ αυτό εξάλλου σημαίνει σπουδαίος ηθοποιός.
Λένα Κιτσοπούλου: Ποτέ μου δεν είχα σκεφτεί τη «Λυσιστράτη» και ούτε έχω τη διαστροφή να αναρωτιέμαι, βλέποντας να ερμηνεύει συνάδελφος ρόλο, αν ήθελα να τον παίξω και το πώς θα τον έπαιζα. Περισσότερο στο θέατρο με ενδιαφέρουν οι συναντήσεις με τους ανθρώπους. Να σου προτείνουν «έρχεσαι;» κι εσύ να πεις «γιατί όχι;». Το ψάξιμο του ρόλου αρχίζει αφού μπω στη διαδικασία των προβών.
Μ.Μ. Ξέρεις, είναι παράξενο το πώς συμβαίνει. Εκεί που είσαι πάνω στο άλογο, με μια φράση ή ένα σχέδιο που πέφτει στην αντίληψή σου μπορεί να βρεθείς σε μια βάρκα. Επιμένω πως το ερέθισμα έρχεται από το πουθενά. Προσωπικά, όλο αυτό το βλέπω σαν ταξίδι. Έχω καλέσει κάποιους φίλους σ’ ένα ιστιοπλοϊκό και φύγαμε. Μετά δεν ζούμε για το θέατρο∙ το θέατρο είναι ένας τρόπος για να ζούμε. Να ερμηνεύουμε τη ζωή.
Ο Μιχαήλ είναι λαλίστατος. Η Λένα ομολογεί πως «προτιμάει να ακούει τον Μιχαήλ να μιλάει». Καταλαβαίνεις πως ο ένας εμπνέει σεβασμό στον άλλο. Αντί να μεταφέρω όλες τις κουβέντες μας, εδώ και τώρα, αποφασίζω να κρατήσω κάποιες σκέψεις τους, των οποίων δεν θα επισημάνω την πατρότητα.
• Δεν είναι πρόσημο το γέλιο σε μια κωμωδία ή η τραγικότητα σε μια τραγωδία. Εμείς δουλεύουμε με τον ίδιο τρόπο που θα προσεγγίζαμε μια τραγωδία. Αν πας έχοντας στο μυαλό σου το πώς θα γελάσει ο κόσμος δημιουργείς ένα άλλο έργο. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι το τι λέει αυτός ο ποιητής. Ποιος ο ρόλος της ποίησής του σήμερα.
• Το θέμα είναι πώς θα αποδώσεις τις δύο πλευρές της κωμωδίας ή της τραγωδίας. Στις κωμικές στιγμές την τραγικότητα και το αντίθετο στις τραγικές.
• Ακούγεται κάποια στιγμή στο έργο η φράση «την πρόλαβα καθώς ήταν έτοιμη να το σκάσει από την Ακρόπολη καβάλα σ’ ένα χελιδόνι». Αυτή είναι η κωμωδία. Ο συνδυασμός ποίησης και ουτοπίας.
• Έχει τύχει στην πρόβα να πέσω κάτω από τα γέλια αλλά υπήρξαν και δύο στιγμές που έκλαψα. Δεν ξέρω αν στο τέλος αυτές οι στιγμές θα υπάρξουν, στις πρόβες πάντως συνέβηκε. Εξάλλου ποτέ δεν ξέρεις πώς θα αντιδράσει ο καθένας και με ποιον τρόπο στις σκηνές μιας παράστασης. Από μέρους μας αυτό που χρειάζεται είναι ήθος. Να μην έχεις εμπρόθετες προθέσεις.
• Το μεγαλύτερο γυναικείο αξίωμα στην Αρχαία Αθήνα το είχε η ιέρεια του Παρθενώνα και ήταν σεβαστή από όλη την πόλη. Την περίοδο που γράφτηκε το έργο ιέρεια ήταν η Λυσιμάχη. Και μάλιστα η Λυσιστράτη σ’ ένα σημείο του έργου λέει «αν κάνουμε αυτά που πρέπει εμάς θα ονομάσουμε Λυσιμάχη». Οι φιλόλογοι λένε πως και η Λυσιμάχη ήταν ενάντια στον πόλεμο. Οπότε με τη Λυσιστράτη ο Αριστοφάνης κλείνει το μάτι στη Λυσιμάχη.
• Είναι μερικές φορές που θα θέλαμε στο έργο να ακουστεί η φράση «όπως λέει εδώ ο Αριστοφάνης» γιατί δυσκολεύεσαι να πιστέψεις πως κάποια από τα λόγια που ακούγονται στην παράσταση έχουν ειπωθεί τόσα πολλά χρόνια πίσω.
• Δεν νιώθουμε την ανάγκη να φέρουμε το έργο στο σήμερα. Γιατί, στην τελική από τότε που γράφτηκε δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά τίποτα. Όλοι οι μεγάλοι δημιουργοί επικοινωνούν με το υφέρπων φρέαρ. Μπορεί να έχει στιγμές ρεπορτάζ της εποχής, αλλά τον αφορά κάτι πέρα από αυτό, που μάλιστα φτάνει μέχρι σήμερα. Αυτό μπορούν να το κάνουν μόνο οι μεγάλοι ποιητές.
• Αν κάτσεις και το σκεφτείς είναι απίστευτο το ότι μπορούσαν να δημιουργήσουν τέτοιο θέατρο σε μια τόσο δύσκολη εποχή, όπως η εποχή που γράφτηκε και παίχτηκε η «Λυσιστράτη».
• Το κείμενο είναι ένα παγόβουνο. Το 1/10 βλέπουμε και τις πρόβες τις κάνουμε για να ανακαλύψουμε το υπόλοιπο κομμάτι.
• Απευθυνόμαστε σε ένα κοινό που κάθε άλλο παρά αθώο είναι. Αυτό δεν είναι αναγκαστικά κακό. Η απεύθυνση πάντως μπορεί να καταλήξει συγκρουσιακή αλλά μπορεί και όχι.
Όταν μετά πάμε για να βγουν φωτογραφία η Λένα λέει «έλα να βγούμε αγκαλιά να σκάσει ο Καραθάνος» (σ.σ. ο σκηνοθέτης Νίκος Καραθάνος με τον οποίο συνδέει τη Λένα βαθιά φιλία). Γέλια.
INFO
«ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ» του Αριστοφάνη
Πρεμιέρα 5 & 6 Αυγούστου στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου
Τι μας είπε για τα ιστορικά γεγονότα και τη σχέση τους με το σήμερα, τους ακίνητους ταξιδιώτες και την παράσταση «Ματαρόα στον ορίζοντα» στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ
9°
