Η Βίβιαν Αβρααμίδου-Πλούμπη* αποχαιρετά τον Αλέξανδρο Ίσαρη, αρχιτέκτονα, ζωγράφο, φωτογράφο, συγγραφέα, ποιητή, μεταφραστή και γραφίστα
«Σκεφτόμουν διαρκώς πως ήμουν ο μοναδικός άνθρωπος πάνω στη γη που έζησε τέτοιες μοναδικές στιγμές σπάνιου μεγαλείου. Είχα φτάσει σ’ ένα ύψωμα όταν, χαμηλώνοντας το βλέμμα, είδα ένα πλατύ ποτάμι που κατέληγε στη θάλασσα. Πέταξα αμέσως ώς εκεί και μπήκα σ’ ένα ποταμόπλοιο που με πήγε στον Πειραιά. Όλα μού φαίνονταν αλλαγμένα, γιατί είχα ζήσει ένα θαύμα».
Έτσι καταλήγει οΑλέξανδρος Ίσαρης σ’ ένα από τα κείμενά του, με τίτλο «Το θαύμα», από τη συλλογή «Ονειρολόγιο» (εκδ. Στερέωμα). Κι εμείς, για δυο μήνες περιμέναμε το δεύτερο θαύμα· εκείνο που θα μας επέτρεπε να ξανανταμώσουμε μαζί του. Να τον ξαναδούμε να σκύβει πάνω από το ξύλινο τραπέζι στο εργαστήρι του —εκείνη η ευγενική, η αέρινη φυσιογνωμία που τόσο αγαπήσαμε—, να διαλέγει ένα από τα καλά ξυσμένα χρωματιστά μολύβια του, τακτοποιημέναμε τις διάφορες αποχρώσεις τους στα γυάλινα βάζα, και να απλώνει ένα ακόμα όνειρο στο χαρτί.
Όνειρα είναι για μας τα έργα του Αλέξανδρου Ίσαρη· ζωγραφικά έργα και κείμενα, ποιήματα και πρόζα, ακόμα και οι μεταφράσεις που επέλεξε να κάνει. Κάθε του έργο ξεφεύγει από τα όρια του πραγματικού. Όλη του η ζωντάνια, η δικιά του πνοή, κατατεθειμένη, έτσι, πίσω από τις γραμμές, πίσω από τα χρώματα, είναι για μας ένα όνειρο.
Έφυγε ο Αλέξανδρος Ίσαρης· ο αγαπημένος Αλέξανδρος Ίσαρης. Ο αρχιτέκτονας, ο ζωγράφος, ο φωτογράφος, ο συγγραφέας, ο ποιητής, ο μεταφραστής, ο γραφίστας, ο σχεδιαστής θεατρικών κοστουμιών, ο ραδιοφωνικός παραγωγός λογοτεχνικού προγράμματος. Με αναγνώριση τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, με τιμητικές βραβεύσεις, με ειδικές προσκλήσεις για να συμμετάσχει σε λογοτεχνικές εκδηλώσεις και εκθέσεις τέχνης, με αναφορές σε λογοτεχνικά περιοδικά.
Το 1997 πήρε το κρατικό βραβείο για τη μετάφραση του έργου τού Thomas Bernhard, «Μπετόν», ενώ επανειλημμένα έλαβε βραβεία από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Λογοτεχνικής μετάφρασης για μεταφράσεις έργων των Thomas Bernhard, Ludwig Tiek, Rainer Maria Rilke. Δέχτηκε προσκλήσεις από το κέντρο μεταφραστών του Strahlen αλλά και του Goethe Institute μεταβαίνοντας στη Γερμανία, καθώς και από το Austrian Writers’ Society και το Thomas Bernhard Foundation (για σειρά ετών), το οποίο του απένειμε και την τιμή να γίνει ιδρυτικό μέλος. Ειδική αναγνώριση και βραβεύσεις είχε από διάφορα ελληνικά και ξένα λογοτεχνικά περιοδικά όπως το De Tweede Ronde της Ολλανδίας, το περιοδικό Status και το Διαβάζω. Παράλληλα, εκπροσώπησε την Ελλάδα σε φεστιβάλ ποίησης στη Γαλλία και τη Γερμανία και δίδαξε λογοτεχνική μετάφραση στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Λογοτεχνικής μετάφρασης στην Αθήνα. Έγραψε δώδεκα λογοτεχνικά έργα, και μετέφρασε πάνω από τριάντα έργα ξένων λογοτεχνών.
Ο Αλέξανδρος Ίσαρης αναγνωρίστηκε για το αναμφισβήτητο ταλέντο του, μα και για την αφοσίωσή του σε ό,τι αποφάσιζε να ασχοληθεί.
Αμέτρητα τα ζωγραφικά του έργα, με ιδιαίτερη αναγνώριση από τον πρώτο κιόλας πίνακά του, με τον οποίο έλαβε μέρος στο διαγωνισμό Κώστας Παρθένης. Τα έργα του παρουσιάστηκαν σε προσωπικές ή συλλογικές εκθέσεις στην Ελλάδα (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο, Χανιά) αλλά και στο εξωτερικό (Βερολίνο, Πράγα) και κοσμούν διάφορες δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές.
Με τα χρωματιστά του μολύβια έφτιαχνε εκπληκτικά έργα, δυνατές εικόνες, από τα οποία η αρμονία είναι πάντα το κυρίαρχο στοιχείο, τόσο στα χρώματα όσο και στις φόρμες. Αυτή, η αρμονία, είναι που μας αφήνει ελεύθερους να ονειρευόμαστε, μας επιτρέπει να ταξιδεύουμε σε άγνωστους κόσμους, μα την ίδια στιγμή ν’ αναπολούμε, να νοσταλγούμε αυτό το άγνωστο. Τα έργα του καταπραΰνουν το σύνολο των αισθήσεών μας και, κάθε φορά, μας διηγούνται μια διαφορετική ιστορία. Όνειρα είναι τα έργα του· για μας· τους αποδέκτες. Όνειρα, όπου η ρεαλιστική λεπτομέρεια, η νοσταλγία και τα δυνατά συναισθήματα διασταυρώνονται με ζωντανές σουρεαλιστικές εικόνες, ντυμένες με υπέροχους ήχους κλασικής μουσικής που ο ίδιος αγάπησε.
Συνομιλούσε συχνά με τον θάνατο ο Αλέξανδρος Ίσαρης. Σε όλο του το έργο. Ακροαζόταν χωρίς φόβο τις ιστορίες εκείνων που φύγανε, μελετούσε την ανθρώπινη θνητή υπόσταση και έψαχνε.
«Το μουρμουρητό [τους], με τις δεκάδες ιστορίες που ακούγονταν ταυτόχρονα, έμοιαζε με παράξενη χορωδία, με απίθανες φωνητικές διακυμάνσεις».
«Μέσα στο χειμώνα και μες στη νύχτα ψάχνουμε να βρούμε από πού θα περάσουμε στον ουρανό, όπου τίποτα δεν ακούγεται και τίποτα δεν φέγγει». Είχε μια εξαιρετικά διεισδυτική ματιά, καταφέρνοντας να βλέπει πίσω από τα πράγματα. Έβλεπε την αλήθεια του κόσμου στο βάθος κάθε εικόνας, κάθε στιγμής. Κι αυτό, πολλές φορές, τον στοίχειωνε. «Είδα στον ύπνο μου τα περιστέρια που μπαινόβγαιναν στο παλιό καμπαναριό. Τα αεροπλάνα που διαιρούσαν τον αέρα. Τα καρφιά που μπήγονταν στο σώμα του Χριστού. Τα αυτοκίνητα που πετούσαν χωρίς φτερά. Την κουρτίνα που σκέπαζε τους ήχους του βραδινού. Τον καλπασμό των αλόγων. Τα τρένα που διαλύονταν στην κοιλάδα. Τα είδα όλα αυτά κι έπειτα πλάγιασα σε μια λίμνη από μέλι πικρό» (από το διήγημα «Το πικρό μέλι», ό.π.).
Έφυγε ένας υπέροχος άνθρωπος που έζησε στη λάθος εποχή. Ή στον λάθος κόσμο. Άφησε, όμως, σε μας τα εξαιρετικά του έργα, επιτρέποντάς μας να ονειρευόμαστε. Κι έτσι, ο αγαπημένος Αλέξανδρος Ίσαρης, ή Γιάννης Δημητριάδης, δεν θα βγει ποτέ από την καρδιά μας.
22°
