Αποχαιρετισμός στα όπλα, στο Glock πιστόλι του που σίγησε, στα σναπ που δεν θα ξαναπιεί, στα κορίτσια που δεν θα ξανακοιμηθεί μαζί τους, στα όνειρα που δεν θα είναι πια εφιάλτες. Ή, και τώρα, τι θα απογίνουμε χωρίς τον Μπέρνι Γκούντερ; Την ίδια σκέψη με μένα είναι μαθηματικά βέβαιο πως θα κάνουν και χιλιάδες άλλοι αναγνώστες, όταν η περιπέτεια του αγαπημένου ντετέκτιβ στο «Φοβού τους Δαναούς» λάβει τέλος. Γιατί αυτή ήταν η τελευταία του υπόθεση, από τούδε και στο εξής ο Μπέρνι Γκούντερ εξιχνιάζει άλυτα μυστήρια στον ουρανό, κάνοντας παρέα στον δημιουργό του, Phillip Kerr. Μεγάλο πλήγμα ο θάνατος του Kerr, παγκόσμια απώλεια και λύπη, αλλά και βροντερό ελληνικό μοιρολόι: δεκάδες χιλιάδες αναγνωστών των εκδόσεων Κέδρου, που μας σύστησε τον Μπέρνι Γκούντερ μεταφράζοντάς τον, έμειναν άλαλοι με την είδηση του ξαφνικού και πρόωρου θανάτου του Phillip. Από καρκίνο, Μάρτιος 2018. Τόσο δημοφιλής και στη χώρα μας αλλά και τόσο ευπώλητος ήταν ο «Φίλιππος», που μοιάζει και σαν ειρωνεία της (κακής) τύχης, και της δικής μας αλλά και της δικής του, καθώς το τελευταίο του βιβλίο με ήρωα τον Γκούντερ διαδραματίζεται στη μετακατοχική και μετεμφυλιακή Ελλάδα.
Ναι, ο Μπέρνι Γκούντερ θα πιει ποτά στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία», θα κυνηγήσει ναζήδες που κρύβονται σε σπιτάκια κάτω από τον Βράχο της Ακρόπολης, θα απειληθεί να φυλακιστεί στο Χαϊδάρι, αλλά... ας κρατήσουμε λίγο ακόμα το σασπένς. Κι ας θυμηθούμε τι πάει να πει Μπέρνι Γκούντερ. Σε παράλληλη και ταυτόχρονη κυκλοφορία με την Αγγλία, το «Φοβού τους Δαναούς» (Greeks Bearing Gifts) είναι το τέλος της σειράς, που από την περίφημη «Τριλογία του Βερολίνου» μέχρι και την τελευταία περιπέτεια στην Αθήνα, κατέγραψε τις μέρες, τα έπη και το συνεχές αλισβερίσι του Μπέρνι με το ναζιστικό παρελθόν, δικό του αλλά και της χώρας του. Πριν αλλά και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στο Βερολίνο του Ράιχ αλλά και στην Αργεντινή, Γαλλία ή την πρώην Γιουγκοσλαβία, μιας και παντού υπήρχαν σφηκοφωλιές από κρυμμένους ναζήδες, ακόμα και στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ο Μπέρνι Γκούντερ, θύτης αλλά και θύμα, παλεύει να επιβιώσει χωρίς να αποκτηνωθεί. Βέρμαχτ, Γκεστάπο, μελανοχιτωνίτικα Ες-Ες, αρχηγείο της Κρίπο, της ασυνομίας δηλαδή εγκλήματος, παντού στην Ευρώπη και στο Βερολίνο ειδικά, που πάντα θα μυρίζει θάνατο, βρώμικο χρήμα, ληστρικές επιδρομές και απανωτά εγκλήματα ενδεδυμένα με μανδύα την ιδεολογία της «υπεροχής».
Κι αυτός, ένας επιθεωρητής που νοσταλγεί την ηδονιστική Βαϊμάρη, δεν έχει άλλη επιλογή στο πριν αλλά και το μετέπειτα αδολφικό Βερολίνο, πέρα από το να κάνει τη δουλειά του. Πόσο όμως εύκολο ήταν εκείνες τις μέρες του «Αετού» για έναν άντρα που αγαπούσε τους Εβραίους, τους απόκληρους τσιγγάνους, τους αριστερούς αλλά και τους σοσιαλιστές αντιφρονούντες, τις γυναίκες, το αλκοόλ και τον νόμο, να επιβάλει δικαιοσύνη; Πολλώ δε, όταν ο επιθεωρητής Μπέρνι Γκούντερ υπάγεται στη δικαιοδοσία του προϊσταμένου του, που δεν ήταν άλλος από τον στυγερό δολοφόνο στρατηγό Χάινριχ, γνωστό και ως «ο χασάπης της Πράγας».
Στην Τσεχοσλοβακία και στην Ουκρανία, ο Μπέρνι Γκούντερ είδε όλο το δράμα της εποχής του να ανοίγει μαζικούς τάφους και να εξολοθρεύει ανθρώπους εις το όνομα της Αρίας Φυλής. Είδε όμως και τα μετέπειτα σταλινικά ξεκαθαρίσματα, γιατί ο Γκούντερ κυριολεκτικά βίωσε την κακή Ιστορία στο πετσί του, όταν τα μαύρα και τα κόκκινα «οράματα» περί ανθρωπότητας έδειξαν το αληθινό τους πρόσωπο. Ο ίδιος, παρ όλο που μισούσε θανάσιμα τον ναζισμό και τους δολοφόνους-υπηρέτες του, και παρόλο που, όπου μπορούσε, δρούσε εναντίον τους, εντούτοις, στάθηκε αδύνατον μετά το τέλος του πολέμου να ζήσει μια ειρηνική ζωή, αφού ακολούθησε τα «αφεντικά» του στην παρανομία. Με πολλές ψεύτικες ταυτότητες μετά τον πόλεμο, ο Γκούντερ προσπαθούσε να ξεχάσει. Όμηρος των τύψεων. Ποτέ όμως δεν τα κατάφερε, αφού το παρελθόν της Γερμανίας και του ίδιου επέστρεφε σε μια ακόμα πιο διεστραμμένη μορφή. Ο Kerr, πέρα από το να συγγράφει ιλιγγιώδεις περιπέτειες βασισμένες σε αληθινές ιστορίες και αληθινά κτήνη, φυτεύοντας ανάμεσα στην Ιστορία και τους πρωταγωνιστές της τον μυθοπλασμένο ήρωα Γκούντερ, φρόντιζε σε κάθε βιβλίο, ειδικά στις περιπέτειες του Μπέρνι μετά τον πόλεμο, να καγχάζει πως ποτέ στην ουσία δεν τελείωσε ο Β’ Παγκόσμιος με την ήττα των ναζί και τις Δίκες της Νυρεμβέργης.
Ήταν ένα ταχύρρυθμο μάθημα περί μπερνιγκουντερισμού για τους ανεξοικείωτους μαζί του. Ποτέ δεν είναι αργά να τον ανακαλύψετε αυτόν τον τύπο! Τι ήταν όμως αυτό που θα μας γοητεύει πάντα με την πάρτη του; Ένα: Ήταν σκληρός αλλά και αισθηματίας, αυτοκαταστροφικός με τις γυναίκες, τον καπνό και το αλκοόλ, ιδεαλιστής μα και αρκούντως δειλός, άρα κανονικός άνθρωπος, για να σηκώσει στους ώμους του το βάρος των εγκλημάτων των ανωτέρων του. Δυο: Ήταν ρομαντικός, σέξι, ποδογυράκιας κανονικός, αλλά πάντα στο κυνήγι της αιώνιας αγάπης, σε ταυτόχρονη όμως συνδιαλλαγή με τις σφαίρες, τη βία, και χωρίς ποτέ να παρεκκλίνει από τη μια και μοναδική του αρχή: να μην χάσει και να μην ξεχάσει την ανθρωπιά του, έστω κι αν βουτηγμένος στα σκατά ως τον λαιμό, έπρεπε να διαλέξει ακόμα και να καθαρίσει ανηλεώς τους αντιπάλους του. Ή θα τους τελείωνε ή θα τον τελείωναν, βασικός και αρχετυπικός νόμος του νουάρ, από τον Τσάντλερ ως και τον Kerr, πριν η φράση αυτή στα ελληνικά καθ' ημάς αποκτήσει άλλο νόημα!
Εδώ στην Αθήνα λοιπόν διαδραματίζεται το κύκνειο άσμα του Γκούντερ. Επί κυβερνήσεως Αντενάουερ στη Γερμανία και Καραμανλή - ΕΡΕ στην Ελλάδα. «Φοβού τους Δαναούς». Δουλεύοντας με ψευδώνυμο και ως πραγματογνώμονας σε ασφαλιστική εταιρεία στο Μόναχο, ο Γκούντερ φτάνει στην Αθήνα για να διερευνήσει μια υπόθεση ναυαγίου γερμανικού πλοίου στα νησιά. Μια τυπική υπόθεση πιθανής αρχαιοκαπηλίας. Από τα σπασμένα αγάλματα στο Μουσείο του Μονάχου, μέχρι τα νομίσματα της αρχαίας Ελλάδας στο Μουσείο του Πειραιά. Κι ενώ η Ευρώπη μοιάζει έτοιμη να ακολουθήσει ένα κοινό μέλλον, αυτό της Ε.Ο.Κ., η Ελλάδα είναι ακόμα πολύ μακριά από τη νέα εποχή. Και το ναυάγιο δεν είναι αυτό που δείχνει. Στα έγκατα του βυθού είναι κρυμμένο το χρυσάφι των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, που ληστρικά υφάρπαξε ο περιβόητος Αλόις Μπρούνερ. Και ο οποίος βρίσκεται στην Αθήνα, καταφέρνοντας να μη συλληφθεί για τα εγκλήματά του.
Πάμε και στη γυναίκα-κλειδί, αφού πάντα ο Μπέρνι Γκούντερ μπλέκει σε αισθηματικά νταλαβέρια: Λέγεται Έλλη Παπακωνσταντίνου, είναι δικηγόρος, βαμπ στα όρια της εκπάγλου θεάς και ξεμυαλίστρας Αφροδίτης, κρατά πιστόλι Μπερέτα, είναι αριστερή αλλά και ανοιχτή να εμπλακεί μαζί του σε μια απόλυτα ερωτική αλλά και επικίνδυνη για τη σωματική του ασφάλεια περιπέτεια. Ο Γκούντερ μπλέκει άσχημα. Πάντα ο Γκούντερ είναι σε διαρκές φλερτ με τον θάνατο. Ένας Αθηναίος σκληροτράχηλος αστυνομικός , ο Λεβέντης, του κατάσχει το διαβατήριο, παγιδεύοντας στην Ελλάδα και κατηγορώντας τον πως αυτός δολοφόνησε τον γερμανό καπετάνιο του ναυαγίου. Σε ένα ραντεβού στο Καλλιμάρμαρο, ένας Εβραίος εκτελεστής της Μοσάντ τον έχει στο στόχαστρο της διόπτρας του, περιμένοντας το σινιάλο της επικίνδυνης απεσταλμένης από το Ισραήλ , που επίσης κυνηγά τον Μπρούνερ.
Μοναστηράκι, Σύνταγμα, τσιγάρα Καρέλια, μιας και ο Μπέρνι μέχρι και ελληνικό καπνό πλέον καπνίζει, κυνηγητά με παπάδες που οδηγούν μηχανάκι, δολοφονίες δικηγόρων στη Γλυφάδα αλλά και εκδρομές στην Ερμιόνη και τις Σπέτσες. Ραδιόφωνα που παίζουν λαϊκά στα πέριξ της Πλάκας, σε καταστήματα λαϊκής τέχνης που πουλάνε (γερμανο;)τσολιαδάκια και καρτ ποστάλ κλέους του... Περικλέους! Ο Γκούντερ θα μυηθεί θέλοντας και μη στην παράνοια του δεξιού θεσμικού αλλά και παρακρατικού μηχανισμού. Στην τραγωδία της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης, που κομμάτι της περιουσίας της στον πόλεμο άρπαξαν οι ναζί, και μετά τον πόλεμο, όταν αρκετά μέλη της ελληνικής κυβέρνησης αλλά και συγγενείς τους, που ήταν πληροφοριοδότες κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, «επιβραβεύτηκαν» για τις υπηρεσίες τους. Ο Kerr αναρωτιέται: Άραγε για ποια «πατρίδα»; Το χρυσάφι των Εβραίων της Θεσσαλονίκης που δεν βρέθηκε ποτέ, αξίας δέκα δισ. σε σημερινά λεφτά, όπως τα υπολόγισαν οι Ian Sayer και Douglas Botting στο βιβλίο τους «Nazi Gold» (1984), μήπως είναι ακόμα θαμμένο στο Αιγαίο; Και πώς στην ελληνική περιπέτεια του Γκούντερ, εκτός από τον σφαγέα Αλόις, εμπλέκεται κι ακόμα ένας γνώριμος, ο Δόκτωρ Μαξ Μέρτεν, σύντροφος του Μπρούνερ, που στις 5 Μαρτίου του 1959 καταδικάστηκε σε είκοσι πέντε χρόνια φυλάκιση για εγκλήματα πολέμου, αλλά μετά από οκτώ μήνες φυλακή αφέθηκε ελεύθερος από τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή ένεκα γενικής αμνηστίας που δόθηκε στην Ελλάδα; Η οποία έναν χρόνο αργότερα υπέγραψε οικονομική συμφωνία με τη Γερμανία που όριζε πως θα δίνονταν αποζημιώσεις μόνο 115 εκατομμυρίων μάρκων, ποσό γελοίο δεδομένων των καταστροφών που υπέστη η χώρα; Ζόρικη ιστορία. Κι ένας Kerr που δείχνει μελετημένος, ερευνητικός και απόλυτα κατατοπισμένος για το θέμα του, που είναι αληθινό, και παρά τη μυθοπλασία, παίρνει ξεκάθαρη θέση, όπως και σε κάθε περιπέτεια του Μπέρνι Γκούντερ: καμιά χώρα δεν τελείωσε με τους ναζήδες και καμιά Νυρεμβέργη ή Σύμμαχοι δεν ξεδιάλυναν πραγματικά και ως το μεδούλι το απόλυτο Κακό.
Εξαιρετική πλοκή, πυρετική αφήγηση, λεπτές αποχρώσεις και καλοδουλεμένη τοπιογραφία ως προς την αναπαράσταση της Αθήνας της εποχής, αλλά και της ηθογραφίας και ανηθικο-γραφίας των καιρών. Οι φίλοι του Kerr θα τον αποθεώσουν, μιας και για ακόμα μια φορά ο ήρωάς του βουτά στα βαθιά της αληθινής Ιστορίας, χωρίς ούτε μια γραφική ή ατεκμηρίωτη παρασπονδία. Πέρα από το αλκοόλ και τις γυναίκες, ο Γκούντερ ήταν πάντα ψύχραιμος, νηφάλιος και κυνηγός της αλήθειας, όσο και να του κόστιζε σε ηθικό ή πολιτικό επίπεδο. Ο Γκούντερ στην Αθήνα καταλαβαίνει απόλυτα το τι παιχνίδι παίχτηκε ως προς αυτό που λέμε ανοικοδόμηση του κράτους και «εξυγίανση».
Αντίο, Μπέρνι Γκούντερ, αντίο, Phillip Kerr. Έστω και στο τόσο σύντομο της γνωριμίας μας, χαρήκαμε πολύ με τη συντροφιά σας. Ναι, το «Φοβού τους Δαναούς» περικλείει όλες τις αρετές τους: μια υπέροχη, πικρή και δονκιχωτική για άλλη μια φορά ιστορία, αφού, κακά τα ψέματα, ο Γκούντερ παραπέμπει στον ήρωα του Θερβάντες. Ένας ιππότης που οι ανεμόμυλοι στο διάβα του ήταν αληθινές ερπύστριες που μυδραλιοβολούσαν εναντίον του , απειλώντας να τον συνθλίψουν. Ο Phillip Kerr ήταν ο Σάντσο Πάντσα του. Το καταλάβαμε όλοι. Τελευταίος ασπασμός...
Το «Φοβού τους Δαναούς» του Phillip Kerr κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.
22°
