«Χρόνια πριν, είχα κληθεί να γράψω ένα χριστουγεννιάτικο διήγημα για μια βρετανική εφημερίδα. Ενδόμυχα βαρυγκωμούσα. Τι να έγραφα; Για τον Άγιο Βασίλη, που ξέχασε το ραντεβού; Τότε θυμήθηκα κάτι. Έχοντας μόλις επισκεφθεί τη Λευκωσία, δεν μπορούσα να απαλλαγώ από το συναισθηματικό αντίκτυπο των “δέντρων των αγνοουμένων”. Εκείνα τα χριστουγεννιάτικα κλαδιά, διακοσμημένα με φωτογραφίες των ελληνοκύπριων αγνοούμενων της τουρκικής εισβολής του ’74, έμοιαζαν να παρωδούν κάθε εορταστικό δέντρο που δέσποζε στα αγγλικά σαλόνια».
Το στιγμιότυπο αυτό, το οποίο εντυπώθηκε στη μνήμη της Victoria Hislop, αξιοποιήθηκε στο «Ένα δέντρο αλλιώτικο», μία από τις δέκα ιστορίες της πρόσφατης συλλογής «Ο τελευταίος χορός» (εκδόσεις Διόπτρα). Η συγγραφέας των μπεστ σέλερ «Το νησί», «Ο γυρισμός» και «Το νήμα», επιλέγει ξανά τη χώρα μας ως αφηγηματική έδρα της πρώτης απόπειράς της στη διηγηματογραφία. Όπως περιγράφει τη διαδικασία και η ίδια, «το διήγημα είναι σαν βουτιά στη θάλασσα χωρίς προστατευτικό κιγκλίδωμα. Δεν έχεις την πολυτέλεια να πλατσουρίσεις στα ρηχά για να δοκιμάσεις τη θερμοκρασία. Απλώς πηδάς. Για το συγγραφέα συνιστά μια πιο αυθόρμητη, ακαριαία εμπειρία. Ελπίζω και για τον αναγνώστη».
Ως η πιο ελληνόφιλη από όλους τους σύγχρονους λογοτέχνες, πώς κατορθώνετε να αγγίζετε το κοινό όλου του κόσμου γράφοντας για μια τόσο μικρή χώρα; Πρόκειται για μια περίπτωση όπου μια σταγόνα νερού συμπυκνώνει τον ωκεανό;
Θα μπορούσε να ισχύσει για την ποίηση κάτι τέτοιο, είναι όμως δύσκολο να βρεθεί τόση δύναμη στην πρόζα. Προτιμώ να σκέφτομαι τις ιστορίες μου σαν φωτογραφικά ενσταντανέ της Ελλάδας. Αν τα τοποθετήσεις σε ένα άλμπουμ, μπορεί να δεις ένα ολοκληρωμένο κάδρο της ανθρώπινης συνθήκης.
Ποιοι διηγηματογράφοι σας εμπνέουν;
Η Nicola Barker και η Alice Munro. Το διάστημα αυτό απανθίζω μια συλλογή διηγημάτων γραμμένων από γυναίκες. Πρόκειται να περιέχει περισσότερες από εκατό ιστορίες, εβδομήντα και βάλε συγγραφέων. Χωρίζεται σε τρεις θεματικές: Αγάπη, Γέλιο και Απώλεια, και θα κυκλοφορήσει το φθινόπωρο. Γελάω και κλαίω πολύ και η ίδια, όσο διαβάζω.
Τι ακριβώς είναι το διήγημα «Ένα δέντρο αλλιώτικο»;
Μια ανατομία της ελληνοκυπριακής μητριαρχίας; Ένα διακριτικό σχόλιο πάνω στα τοπικά ήθη; Ένα μείγμα των παραπάνω. Η πρωταγωνίστρια είναι μια αουτσάιντερ, σαν εμένα, όποτε επισκέπτομαι τη χώρα. Ερχόμενη αντιμέτωπη με την κτητικότητα της υποψήφιας πεθεράς της, καθώς και με το χαμό των ελληνοκυπρίων το ’74, σοκάρεται. Οι οικογενειακοί δεσμοί στην Ελλάδα και την Κύπρο είναι πολύ πιο ισχυροί από ό,τι στη Βρετανία. Πρόκειται για ένα θέμα στο οποίο επανέρχομαι συχνά πυκνά.
Δικαιολογείται, όμως, τέτοια προσκόλληση στο παρελθόν;
Αμέτρητοι λαοί έχουν υποστεί εθνικές τραγωδίες. Ίσως το γεγονός ότι σε πολλές περιπτώσεις δεν υπήρξε φινάλε, ότι δεν ξέρουμε πού και πώς κατέληξαν οι αγνοούμενοι, στερεί από τους ανθρώπους την αίσθηση του επιλόγου που θα τους επέτρεπε να κοιτάξουν παραπέρα. Κάτι τέτοιο δικαιολογεί όλη την πίκρα και το θυμό του κόσμου. Δεν πιστεύω πως μπορούν όλες οι αντιξοότητες να καταχωνιαστούν στο παρελθόν. Ενίοτε οι επιπτώσεις είναι διαχρονικές, όπως στην περίπτωση της Κύπρου. Μπορεί όμως πάντοτε κανείς να απαγορεύσει στη θλίψη να κάνει κουμάντο στη ζωή του.
Στο διήγημα «Το ζαχαροπλαστείο» υιοθετείτε έναν εντελώς αλλιώτικο τόνο. Εδώ οι χαρακτήρες είναι χαμηλόφωνοι, ενώ τα συναισθήματά τους βροντοφωνάζουν. Ποιος ο στόχος σας;
Ήθελα να πλάσω μια ιστορία πολυεπίπεδη, διαστρωματωμένη στο περιβάλλον του ζαχαροπλαστείου σαν μιλ φέιγ! Να αναδείξω τη γλυκύτητα αυτών των χαρακτήρων σε κοντράστ με την υπαρξιακή τους γύμνια. Και μαζί, τη δυσαρέσκεια που σιγοβράζει στον ψυχισμό της μητέρας.
Το διήγημα αυτό είναι σεμινάριο παράθεσης λεπτομερειών. Πώς αποκτήσατε τόσες γνώσεις ζαχαροπλαστικής;
Μία από τις πλέον ευδαιμονικές μου περιόδους πέρυσι στην Κρήτη, διαδραματίστηκε στο εργαστήριο ενός ζαχαροπλαστείου στον Άγιο Νικόλαο. Υπόψιν: χωρίς να παρακολουθώ μονάχα. Σήκωσα τα μανίκια και βοήθησα να φτιαχτούν άφθονα μπισκότα, ζύμες, γκατό, σοκολατάκια και καρβέλια ψωμιού. Επρόκειτο για εντατική εργασία και η ομάδα εργαζόταν σαν καλοεκπαιδευμένο δυναμικό, με τέχνη και αφοσίωση.
Θα χαρακτηρίζατε τη φιλοπεριέργεια σαν το πιο καλλιεργημένο από τα πολυάριθμα χαρίσματά σας;
Ίσως, αλλά δεν θα το ονόμαζα «χάρισμα». Όλοι διαθέτουμε περιέργεια, οι πάντες θέλουν να ρωτήσουν πράγματα, να μιλήσουν σε αγνώστους, να μάθουν τι κρύβεται πίσω από τις κλειστές πόρτες. Έχει να κάνει κυρίως με την ένταση του πάθους. Ορισμένοι αδιαφορούν απέναντι σε οτιδήποτε δεν κινείται γύρω από το μικρόκοσμό τους. Εγώ αρέσκομαι να ξεμακραίνω από την προστατευμένη ζώνη. Το θεωρώ απαραίτητο, τόσο για ένα συγγραφέα, όσο και για όποιον επιθυμεί να ζήσει.
Τι γίνεται με τους Κύπριους φίλους σας αυτές τις ημέρες;
Ή με τους Βρετανούς με συμφέροντα στην Κύπρο; Είναι όλοι τους αναστατωμένοι. Δεν ξέρω τι να τους συμβουλέψω. Το μόνο παρήγορο είναι ότι ελάχιστοι ανάμεσά τους διαθέτουν καταθέσεις άνω των εκατό χιλιάδων!
H συλλογή διηγημάτων της Victoria Hislop «Ο τελευταίος χορός» κυκλοφορεί στις 3/4 από τις εκδόσεις Διόπτρα. 4/4 η συγγραφέας παρουσιάζει το βιβλίο στο ξενοδοχείο Βυζαντινό, Ρήγα Φεραίου 106, στην Πάτρα. 6/4, θα συναντήσει το κοινό της στις 12 το μεσημέρι στο Θέατρο Αυλαία (Πλατεία Χ.Α.Ν.Θ.), στη Θεσσαλονίκη.
14°
