H Xριστιάνα Σούλου θα μπορούσε να θεωρηθεί το πρόσωπο της χρονιάς στη μικρή καλλιτεχνική πιάτσα της χώρας μας. Άγνωστη σε πολλούς, μέχρις ότου η ένταξή της στη Συλλογή Σχεδίων του Δάκη Iωάννου πυροδότησε ένα ξαφνικό διεθνοποιημένο ντόμινο ενδιαφέροντος. Παρά την κινητικότητα της «νέας ελληνικής σκηνής», είναι η μόνη Ελληνίδα που συμμετέχει στην πολυσυζητημένη 4η Biennale του Bερολίνου («Άνθρωποι και ποντίκια») με υπολογίσιμες αναφορές στις πολιτισμικές σελίδες ευρωπαϊκών εφημερίδων, όπως η Guardian, ενώ προσωπικότητες με κύρος και διεθνή εμπειρία στο χώρο του σχεδίου δεν φείδονται απρόσμενων κολακευτικών σχολίων για το έργο της.
Γνωρίζω και εκτιμώ τη Σούλου από τα παρισινά ζωγραφικά της σκιρτήματα. Συχνά μοιραστήκαμε θαυμασμό και απορίες για χειροποίητες φαντασιώσεις και καλλιτέχνες με αναγνωρίσιμες ψυχαναλυτικές εκτροπές, όπως ο Hans Bellmer. Aν κάτι διαπερνά απ’ άκρη σ’ άκρη ολόκληρο το έργο της είναι η συνεχής διαπραγμάτευση του αινίγματος του θανάτου. Άρα και του έρωτα (ή έστω της ερωτικής φαντασίωσης) θα προσέθετε κανείς, ανατρέχοντας στη δημοφιλή αλληλεξάρτησή τους. Ωστόσο, το αίνιγμα του θανάτου δεν αντιμετωπίζεται εδώ σαν κάτι φρικώδες αλλά μάλλον σαν κάτι αντιφατικό.
Στην φετινή Biennale του Bερολίνου τα σχέδιά της λάμπουν στη φορτισμένη αίθουσα του εβραϊκού σχολείου μ’ ένα σκοτεινό φως, μ’ έναν ήλιο κρυφό. Διαθέτουν τη συχνότητα ενός τόνου συνάμα φωτεινού και σκοτεινού που έμοιαζε να είναι ποτισμένος από εκείνη τη λύπη (που τη λένε «λάμπουσα»). Διασχίζουν ανθρώπινες καταστάσεις, σκιασμένες ήπια από μυστικά και την αποδεκτή θνησιμότητα των πραγμάτων· από εκείνη την αίσθηση της χαράς που είναι συγχρόνως μελαγχολία. Πρόκειται για ένα συλλογισμό του θανάτου που είναι απαλλαγμένος από τη φρικώδη αντιπαράθεσή του με τη ζωή. Για ένα είδος αχνού μεσόφωτου που εισδύει στη νύχτα του νοήματος και συμπυκνώνεται σε απόλυτο βαθμό μέχρις ότου μετασχηματιστεί σε σχέδιο.
Όποιος παρατηρήσει προσεκτικά αυτά τα σχέδια θα ανακαλύψει να υπάρχουν εύθραυστοι υπαινιγμοί μυστηρίου, παιγνιώδεις ψυχικές δονήσεις, αιθέρια φαντάσματα, στιγμιαίες αιωρήσεις και ανισορροπίες, κατατονικές γυναικείες υπάρξεις και υπομνήσεις του ασυνειδήτου. H επεξεργασία τους είναι τόσο λεπτή και εύθραυστη όσο και μια χειροποίητη κατασκευή που κινδυνεύει από μια ελάχιστη κίνηση των δακτύλων. Τα πάντα βρίσκονται σε μεταίχμιο: η ζωή και ο θάνατος, η απώλεια και η απόλαυση, o έμφυλος και ο άφυλος ερωτισμός (το ανδρόγυνο), η σωματικότητα και ο ήπιος διαμελισμός, η ζωγραφική και η λεκτική ύλη, η χαρά και η απελπισία, το καθετί τελοσπάντων και το αντίθετό του. Όλα μάχονται σ’ αυτό το μεταίχμιο με μια πρωτοφανή ευγένεια, που νομίζω ότι σπανίζει στη νεώτερη τέχνη.
Eξηγούμαι: λέγοντας ευγένεια, πάνω απ’ όλα εννοώ ότι τα σχέδια της Σούλου διαθέτουν μια ατμόσφαιρα που εισέρχεται στη συνείδηση εκείνου που τα κοιτά πιο γρήγορα απ’ ό,τι το νόημά τους. Όσα χρόνια γνωρίζω τη Σούλου σχεδιάζει με τον ίδιο σχεδόν τρόπο. Δεν ανήκει στους καλλιτέχνες που αλλάζουν ή προσαρμόζουν το στιλ τους στις τάσεις που δεσπόζουν. Tο λέω αυτό για να υπενθυμίσω ότι η Σούλου δεν ακολούθησε, όπως κάνουν πολλοί σήμερα, την «επιστροφή του σχεδίου». Ήρθε στο σχέδιο απλά μέσα από το σχέδιο και το ασυνείδητο, χωρίς να έχει ανάγκη το χρυσό τρίπτυχο της περιβόητης «επιστροφής»: underground κουλτούρα, ροκ μουσική και ψυχεδελική εικονογραφία. Γι’ αυτό και η σημερινή αναγνώριση του έργου της μπορεί να θεωρηθεί σαν ανταπόδοση ευγνωμοσύνης σ’ αυτήν την «ανεπίκαιρη» (και άρα άτρεπτη) προσήλωση. Tο να είναι «εκτός μόδας» (όπως το ορίζει η Rosalind Krauss) είναι η δύναμή της. H απαράμιλλη γοητεία αυτών των σχεδίων έγκειται στο ότι εμπεριέχουν ορισμένες μύχιες πτυχές εκείνου που θα αντιληφθεί το νόημά τους. Θέλω να πω ότι περιέχουν πολλά στοιχεία και σύμβολα που αισθανόμαστε ότι μπορεί να τα φανταστήκαμε ή να τα ονειρευτήκαμε κάποτε.
Xριστιάνα Σούλου «Joi», Σχέδια, Galerie 3, Φωκυλίδου 3, 210 3608.984, έως τις 3 Iουνίου «Panic Room», Ίδρυμα ΔEΣTE, Φιλελλήνων 11 και Eμ. Παππά, Nέα Iωνία, 210 2758.490
13°
