Το «Ξύπνημα της Άνοιξης» είναι η νέα, πολυαναμενόμενη ταινία του Κωνσταντίνου Γιάνναρη που βραβεύτηκε με το βραβείο κοινού στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και βγαίνει στους κινηματογράφους αυτή την εβδομάδα. Ο σκηνοθέτης, από τους σπουδαίους του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου, πάντα μας έδινε ταινίες από την άγρια πλευρά της πόλης σκιαγραφώντας με έναν εντελώς δικό του δυναμικό και σχεδόν ερωτικό τρόπο την εφηβεία, τη βία και την Αθήνα. Την αφύπνιση της σεξουαλικότητας, την παντελή έλλειψη επικοινωνίας με τους γονείς, την πρώτη συνάντηση με την αδρεναλίνη της εξουσίας που δίνει ένα όπλο σε ένα νεανικό χέρι. Η νέα ταινία ολοκληρώνει μία τριλογία με αυτή τη θεματολογία. Το σενάριο είναι του Κ. Γιάνναρη και της Μαρίας Πάουελ και πρωταγωνιστούν πέντε νέα παιδιά, η Δάφνη Ιωακειμίδου-Πατακιά (που επελέγη για το φετινό Shooting Stars του Φεστιβάλ Βερολίνου), ο Κώστας Νικούλις (που γνωρίσαμε στο «Xenia» του Πάνου Χ. Κούτρα) και οι πρωτοεμφανιζόμενοι Κωνσταντίνος Ελματζίογλου, Άγγελος Τζέγια και Φαμπρίτσιο Μούτσο. Ο σκηνοθέτης μίλησε στην A.V. για το ξύπνημα της Άνοιξης αλλά και της βίας.
Μιλήστε μας για το στόρι της ταινίας και τον τρόπο που σας αφορά εσάς προσωπικά.
Η ιστορία αρχίζει με τη σύλληψη από αστυνόμους διαφόρων νεαρών υπόπτων. Μέσα από ανακρίσεις και φλάσμπακ συναρμολογούμε κομμάτι-κομμάτι την πλοκή της ιστορίας και τη αλληλοσυσχέτιση αυτών των παιδιών. Συνειδητοποιούμε ότι εμπλέκονται σε αγοροπωλησία ουσιών, κλοπές, διαρρήξεις. Μικρο-παραβατικότητα και εγκλήματα του κοινού ποινικού δικαίου. Από το μαχαίρι πιάνουν και το πρώτο όπλο στα χέρια τους. Ο αρχηγός της ομάδας, ο Αλέξανδρος, ερωτεύεται τη νεαρή Ιωάννα. Η Ιωάννα θαμπώνεται από τη δράση του και τον εκλιπαρεί να μπει και αυτή στην ομάδα, παρόλου που αντιδρά σφοδρά ο Ερμίρ – ο κολλητός του Αλέξανδρου και δεύτερος στην ιεραρχία, που τη μισεί. Η Ιωάννα φέρνει τον Χρήστο, τον αναρχικό αντιεξουσιαστή φίλο της από το σχολείο. Η δράση της ομάδας μεγαλώνει και μέσα στην παραζάλη και έπαρσή τους αγοράζουν ένα καλάσνικοφ από μαφιόζους. Ένα βράδυ κατά τη διάρρηξη ενός απομονωμένου σπιτιού εντοπίζονται τυχαία από περαστικό αστυνόμο και συλλαμβάνεται ο Άρης, ο μικρότερος της παρέας που φυλάει τσίλιες. Ο Χρήστος πανικόβλητος ξεσηκώνει τον ένοπλο Αλέξανδρο και ο αστυνόμος δολοφονείται εν ψυχρώ. Η ομάδα διαλύεται και ο Αλέξανδρος εξαφανίζεται. Η Ιωάννα τον αναζητά απεγνωσμένα αλλά αυτός δεν σηκώνει ούτε το κινητό. Ο Χρήστος τελικά εντοπίζει τον Αλέξανδρο και τον πείθει να γυρίσει και να ξαναναλάβει την αρχηγία της συμμορίας. Η αδρεναλίνη της παραβατικότητας και ο εθισμός στη βία είναι τέτοια που δεν μπορούν να αντισταθούν. Ξαναενθρονίζοντας τον Αλέξανδρο σε μια μυστική τελετή με το καλάσνικοφ στη γιάφκα τους, η συμμορία αναχωρεί και εισβάλλει σε μια επιβλητική βίλα πλουσίων Γερμανών στα βόρεια προάστια, όπου η μητέρα της Ιωάννας δουλεύει. Εκεί αιχμαλωτίζουν την τετραμελή οικογένεια και το πράγμα ξεφεύγει. Το τραγικό τέλος περιγράφεται μέσα από τις πέντε αντικρουόμενες και αντιφατικές εκδοχές των πρωταγωνιστών. Η ταινία είναι μια κινηματογραφική τοποθέτηση για τη βία, την ωραιοποίηση της βίας και την αφελή ανεκτικότητα απένατι σε αυτό το φαινόμενο.
Πώς συνδυάζετε το «Ξύπνημα της Άνοιξης» με το ξέσπασμα της βίας;
Ο τίτλος της ταινίας είναι μια ειρωνική αναφορά στο θεατρικό έργο του Frank Wederkind –ένα κλασικό έργο του γερμανικού μοντερνισμού– και έχει να κάνει με την ερωτική καταπίεση κ.λπ. της νεολαίας που ευθύνεται για σχεδόν όλα τα δεινά του κόσμου και της ζωής... Στη δική μου ταινία οι έφηβοι, ό,τι άλλο εκτός από καταπιεσμένοι ερωτικά, είναι ικανοί μέσα στην αφέλεια και αγαθότητά τους να διαπράξουν φρικτά εγκλήματα. Η άνοιξη εκτός από ελπιδοφόρα εποχή και στιγμή έχει και μια τρομακτική κανιβαλιστική ορμή και ενέργεια. Η ορμή των νέων πολλές φορές είναι απόλυτη και χωρίς όρια.
Πιστεύετε ότι η βία εκφράζεται διαφορετικά στις νεαρές ηλικίες;
Η βία στους νέους είναι ξεκάθαρη και χωρίς ενδοιασμούς. Αμείλικτη. Σε μεγαλύτερες ηλικίες μπορεί και να υπάρχει το στοιχείο της αμφισβήτησης.
Υπάρχει ερωτισμός στον τρόπο που αποδίδετε τη βία και τη νεανική ηλικία στις ταινίες σας;
Η βία –θέλουμε δεν θέλουμε– είναι κάτι το πρωτόγονο και βαθιά ριζωμένο μέσα μας. Έχει τη γοητευτική αισθητική του και τη σαγηνευτική ερωτική πλευρά. Γι’ αυτό χρειάζονται κοινωνία, κράτος και μηχανισμοί, που δεν αφήνουν να διαχέεται αυτό το φαινόμενο ανεξέλεγκτα.
Με το «Ξύπνημα της Άνοιξης» ολοκληρώνετε, όπως έχετε πει, μια άτυπη τριλογία για τη βία και τις διάφορες εκφάνσεις της γύρω μας. Πώς και πόσο έχει αλλάξει το σκηνικό αυτών των αναφορών σας μέσα σε αυτά τα χρόνια από την «Άκρη της πόλης» του 1998 μέχρι σήμερα;
Αν οι αντι-ήρωες των πρώτων ταινιών της τριλογίας («Από τη άκρη της πόλης» και «Όμηρος») βρέθηκαν κάποια στιγμή απέναντι στη ζωή, την κοινωνία και το κράτος χωρίς καν να το συνειδητοποιήσουν, οι αντι-ήρωες στη «Άνοιξη» έχουν τη βία εμποτισμένη ανεξίτηλα μέσα τους και επιλέγουν εξαρχής τη μετωπική σύγκρουση. Η σιωπηλή αγανάκτηση του γιου του χρεοκοπημένου παλαιο-αριστερού κατασκευαστή, η ακτιβιστική σιγουριά του γιου του μεγαλοδικηγόρου που αυτοκτόνησε λόγω οικονομικών ατασθαλιών (κοινώς... λαμογιές), η απέχθεια της νεαρής έφηβης που απαξιώνει και μισεί την ίδια την (όντως αφελή και χαμένη) μητέρα της. Αλλά δεν θέλω να περιπέσω σε βαρύγδουπες ψυχαναλυτικές εξηγήσεις… Δεν υπάρχει τίποτα το νομοτελειακό στο πώς βιώνει κανείς τα έξωθεν βίαια κοινωνικά ερεθίσματα. Τα μόνα κάπως φυσιολογικά παιδιά είναι ειρωνικώς τα δύο αδέλφια αλβανικής καταγωγής, παιδιά μεταναστών που κατέβηκαν εδώ πριν εικοσιπέντε χρόνια. Τα παιδιά του Έλιον Σένα στον «Όμηρο» τρόπο τινά. Αλλά και αυτά όμως… η αντίδρασή τους από την αρχή παίρνει μια παραβατικά ακραία μορφή και βήμα-βήμα τούς οδηγεί προς το αιματηρό φινάλε. Με μια αγγελική ανεμελιά σηκώνουν το όπλο σαν να ήταν κάτι απόλυτα φυσιολογικό και νορμάλ. Σαν να ζούνε σε ένα κόμικς manga – σε ένα ατελείωτο ναρκησιστικό selfie της αυτοαναφοράς...
Ήταν πάντα έτσι σκληροί οι ήρωές σας;
Όταν βγήκε η «Άκρη της πόλης» κατηγορήθηκε ως σκληρή και ακραία. Μια σκοτεινή ματιά στην Ελλάδα του (ξένου)περιθωρίου που δεν αφορούσε τον καλομαθημένο νοικοκύρη λαϊκομικρομεσοαστό, παρά μόνο ως μια τουριστική εκδρομή στην απαγορευμένη σκοτεινή πλευρά της πόλης και των αισθήσεων.
Μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες οι ίδιοι αυτοί οι κριτές και θιασιώτες κοιτάνε πίσω και την αναπολούν με μια γελοία νοσταλγία για τις «καλές παλιές ημέρες». Δεν είναι μόνο η απόσταση που έχουν διανύσει οι μυθοπλαστικοί αντι-ήρωες των ταινιών μου – είναι και η απόσταση που έχει διανύσει μια ολόκληρη κοινωνία που χρόνια τώρα τρώει τις σάρκες της με μια ατελέσφορη, αδιέξοδη και εξουθενωτική «αγανάκτηση»…
Τους πρωταγωνιστές σας τους αναζητάτε μέσα στην «αληθινή ζωή» ή μέσα από επαγγελματικό casting;
Είναι όλοι τους εκκολαπτόμενοι ηθοποιοί. Άλλοι έχουν τελειώσει σχολές, άλλοι ακόμα φοιτούν και άλλοι θέλουν να συνεχίσουν με την υποκριτική. Υπηρετήσαν απόλυτα το σενάριο και την ταινία.
Και πώς καταλήξατε στα πέντε παιδιά της ταινίας σας;
Μετά από πολλούς μήνες δουλειάς και αναζήτησης μαζί με τη Σωτηρία Μαρίνου και τον Άκι Γκουζουλίδη, δύο εξαιρετικούς casting agents που δεν αντιμετωπίζουν το θέμα απλώς ως casting agents αλλά ως καλλιτέχνες.
Εσείς πώς θα περιγράφατε το δικό σας «ξέσπασμα» στη νεανική ηλικία; Πόσο κοντά έχετε βρεθεί στον κόσμο των ηρώων σας; Θα έλεγα πως οι βίαιες φαντασιώσεις και η απόλυτη σιγουριά για το τι πίστευα τότε –αν κοιτάξω πίσω– είναι κάτι το τρομακτικό. Ευτυχώς δεν βρέθηκα ποτέ σε θέση εξουσίας. Η σωματική βία και κάποιες μορφές παραβατικότητας δεν ήταν άγνωστες…
Θα λέγατε ότι το «Ξύπνημα της Άνοιξης» είναι μία αθηναϊκή ταινία; Ή μία ελληνική ταινία;
Όπως το πάρει κανείς. Αλλά νομίζω πως έχει μια έντονη αστική χροιά αυτή η βία και παραβατικότητα…
Εσείς παραμένετε «Αθηναίος» ή είστε από τους «αναχωρητές» της πόλης;
Δηλαδή, αν βγαίνω για ποτό στην πλατεία Αγία Ειρήνης...;
Τώρα που ολοκληρώθηκε η τριλογία, τι θα ακολουθήσει;
Κάποια πρότζεκτ εικαστικά και δουλειές στα αγγλικά.
Μία τελευταία ερώτηση: Υπάρχει ελπίδα;
Δυστυχώς, ναι.
Η Δάφνη Πατακιά, ένα αληθινό Shooting Star
Γεννήθηκε το 1992 στις Βρυξέλλες από Έλληνες γονείς. Φοίτησε στο Ευρωπαϊκό Σχολείο Βρυξελλών ενώ σπούδαζε μπαλέτο και σύγχρονο χορό. Στα 18 της έγινε δεκτή στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου ενώ φοιτά ακόμα στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ζει και εργάζεται στο Παρίσι ενώ ήδη την έχουμε δει σε σημαντικές θεατρικές παραγωγές («Ο Βυσσινόκηπος», «Φάουστ»), σε ταινίες μικρού μήκους («Acrylic», «3000») και στο «Interruption» του Γ. Ζώη. Εκτός από το «Ξύπνημα της Άνοιξης», θα τη δούμε και στο «Νήμα» του Αλέξανδρου Βούλγαρη.
Το Shooting Stars, ένας θεσμός του προγράμματος Creative Europe και του δικτύου προώθησης του ευρωπαϊκού κινηματογράφου που αναδεικνύει και προωθεί νέους Ευρωπαίους ηθοποιούς, επέλεξε τη Δάφνη να είναι ένα από τα 10 ονόματα που προτείνει για φέτος, αναγνωρίζοντας «τη χαρισματική παρουσία της στην οθόνη, την εξαιρετική συγκέντρωσή της, τον αέρα μυστηρίου που αποπνέει και την επιθυμία της να εκφράσει συναισθήματα που αγγίζουν τα όρια».
Για το ρόλο της Ιωάννας, που υποδύεται στη νέα ταινία του Κ. Γιάνναρη, δηλώνει ότι τον «βρήκε» μέσα από πρόβες, πειράματα και αυτοσχεδιασμούς 2 μηνών, εμπειρία πρωτόγνωρη που θα τη θυμάται μια και είναι ο πρώτος της πρωταγωνιστικός ρόλος. Οι νέοι της παρέας στην οποία ανήκει και ο ρόλος της παίζουν με τα όριά τους εξαιτίας της κοινωνικής και οικογενειακής καταπίεσης που ζουν και μάλιστα σε μία εποχή που τα παιδιά εύκολα εκφράζονται με ακραίο τρόπο.
Περιμένουμε από τη Δάφνη να λάμψει. Βρέθηκε τη σωστή στιγμή, στο σωστό μέρος, στη σωστή ταινία.
15°
