Η γνωστή άποψη του Καρλ Πόπερ «Η Ιστορία δεν έχει μεγαλύτερη αξία απ' ό,τι μια συλλογή κοχυλιών η γραμματοσήμων» φαίνεται αυταπόδεικτη, αν σκεφτεί κανείς την «εργαλειακή» και αλά καρτ αξιοποίηση της ιστορίας από ποικίλους ενδιαφερόμενους −κυβερνήσεις, θρησκείες, κόμματα, «μεσίες» και διάφορους μανιακούς και/ή φανατικούς−, δεν εξηγεί ωστόσο το γιατί τόσος πολύς κοινός κόσμος, που δεν έχει απολύτως καμιά σχέση με τις παραπάνω κατηγορίες, θέλγεται από την ιστοριογραφία.
Από την άποψη αυτή, η θελκτικότητα των βιβλίων παραμένει ζητούμενο: Αφού ο κόσμος θα διαβάσει που θα διαβάσει Ιστορία, τουλάχιστον ας διαβάσει αξιοπρεπή βιβλία, όσο γίνεται πιο τεκμηριωμένα και όσο γίνεται πιο αποϊδεολογικοπημένα (Όχι ότι αυτό αρκεί για να κρατήσει ιστορικούς και Ιστορία στο απυρόβλητο: νωπή είναι η δικαστική αθώωση του ιστορικού κ. Χάιντς Ρίχτερ για μερικές γραμμές στο εξαιρετικό του βιβλίο «Η μάχη της Κρήτης», εκδόσεις «Γκοβόστη», που δεν άρεσαν σε ορισμένους αρειμάνιους Κρητικούς, νωπή και η απόσυρση της αγωγής ενάντια στην ιστορικό κ. Σίλα Λεκλέρ και στις εκδόσεις «Αλεξάνδρεια» για το επίσης λαμπρό βιβλίο «Το νησί του Μουσολίνι» που δεν άρεσε σε μια ορισμένη οικογένεια).
Τα βιβλία για τα οποία μιλάω σήμερα είναι βέβαιο ότι δεν θα αποτελέσουν αντικείμενο δικαστικών διαμαχών, γιατί έχουν κυκλοφορήσει αρκετούς μήνες τώρα και τέτοιου είδους αντίδραση ευτυχώς δεν υπήρξε. Αναφέρομαι στο «Το καθεστώς Ιωάννη Μεταξά» του κ. Σπύρου Πλουμίδη και στο «Παρατάξεις και κόμματα στη μεταπολεμική Ελλάδα» του κ. Σωτήρη Ριζά, που είναι οι πρώτοι τίτλοι για τη «Βασική Ιστορική Βιβλιοθήκη» της «Εστίας».
Πρόκειται για σειρά που έχει σημαντικά θετικά χαρακτηριστικά, καθώς κάθε βιβλίο της:
καλύπτει ένα συγκεκριμένο θέμα
έχει το πολύ 80-90 σελίδες, δηλαδή 30.000 λέξεις ή λίγο περισσότερες
παίρνει υπόψη όλη την τελευταία επιστημονική εξέλιξη τόσο στη θεωρία / μεθοδολογία, όσο και στο συγκεκριμένο θέμα
είναι πυκνογραμμένο και ευσύνοπτο
είναι φτηνό
έχει συνολικά ψηλό επίπεδο.
Η σειρά παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία στην αίθουσα εκδηλώσεων της «Ελληνοαμερικάνικης Ένωσης», λίγες μέρες πριν. Τα δυο βιβλία τα παρουσίασαν, σε πρώτη φάση, οι δυο διευθυντές της σειράς, δηλαδή οι καθηγητές πανεπιστημίου κ. Κώστας Κωστής και Νϊκος Καραπιδάκης, και δυο σημαντικοί δημοσιογράφοι, ο κ. Νίκος Βατόπουλος και ο Γιάννης Πρετεντέρης. Αυτά υπό το σοφό (και λίαν χιουμοριστικό) συντονισμό του κ. Σωτήρη Μετεβελή, που είναι μεν ο δημοσιοσχεσίτης των εκδόσεων «Εστία», αλλά είναι επιπλέον και ο ίδιος ένας καλός ιστορικός.
Κατά την παρουσίαση, ο κ. Κωστής τόνισε, μεταξύ άλλων, ότι η Ελλάδα έχει καλούς ιστορικούς, αλλά δεν έχει καλή ιστοριογραφία, γιατί δεν παρακολουθούνται οι διεθνείς εξελίξεις στην επιστήμη αυτή και σαν παράδειγμα έφερε την εμμονή στις «πελατειακές σχέσεις» και τα στερεότυπα, σε μια εποχή που η Ιστορία διεθνώς γράφεται «χέρι χέρι» με άλλες επιστήμες.
Ο κ. Καραπιδάκης, από τη μεριά του, επισήμανε ότι η ελληνική ιστοριογραφία σπάνια ασχολείται με ειδικά ιστορικά θέματα, όπως για παράδειγμα η ιστορία των θρησκειών, η ρώσικη επανάσταση, η Ιερά Εξέταση, η Ευρωπαϊκή Ένωση κ.λπ., τονίζοντας ότι το πρόβλημα ξεκινάει από το εκπαιδευτικό σύστημα.
Ο κ. Βατόπουλος, μεταξύ άλλων, ανέδειξε το λαϊκό ενδιαφέρον για την Ιστορία, ερμηνεύοντάς το ιδίως με βάση τον αποσυντονισμό και την αποσταθεροποίηση του κόσμου τα τελευταία χρόνια και την απώλεια των σταθερών που ίσχυαν παλιότερα − μια διαδικασία που ξεκίνησε με την πτώση του κομουνισμού. Και ευτυχώς, είπε, οι νεότεροι ιστορικοί (γεννημένοι 1965-1980) ανανεώνουν τη θεματολογία και το στιλ.
Ακόμα, ο κ. Πρετεντέρης μίλησε για την ποιότητα των δυο πρώτων βιβλίων τη σειράς (και «κρίσιμα» και «καλογραμμένα» τα χαρακτήρισε), που έρχονται σε αντιπαράθεση με τις κρατούσες τάσεις στο πώς λειτουργεί η Ιστορία στην Ελλάδα, δηλαδή μάλλον σαν πολιτικό επιχείρημα φορτισμένο ιδεολογικά, που όσοι ασχολούνται μαζί της τη χρησιμοποιούν συνδέοντάς τη με τρέχουσες συγκυρίες. Επίσης, επισήμανε τον ελληνοκεντρισμό της ελληνικής ιστοριογραφίας, ενώ ζήτησε να προχωρήσει η εκδότρια και σειρά βιογραφιών.
Στο τέλος, κατά «γενική απαίτηση», μίλησαν εκτός πάνελ οι δυο ιστορικοί που έγραψαν τα συγκεκριμένα βιβλία, αναφερόμενοι στις στοχεύσεις του ο καθένας, ενώ από τις απαντήσεις που έδωσαν σε ερωτήσεις του κοινού οι κ. Καραπιδάκης και Κωστής φάνηκε ότι η σειρά έχει μακρά πνοή καθώς έχουν παραγγελθεί σε ιστορικούς πολλά άλλα βιβλία, με θέματα όπως ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος, η Ιερά Εξέταση, η Γαλλική Επανάσταση, ο δοσιλογισμός, η ληστεία, η Ευρωπαϊκή Ένωση. Και είναι χαρακτηριστικό ότι όχι μόνο η μεθοδολογία, αλλά και η θεματολογία δεν είναι ομφαλοσκοπική / ελληνοκεντρική − τονίστηκε μάλιστα ότι τα συγκεκριμένα βιβλία αξίζει να μεταφραστούν στο εξωτερικό.
17°
