Συναντήσαμε τον γνωστό Περουβιανό συγγραφέα και μιλήσαμε για όλα, το ανεξιχνίαστο μυστήριο της δολοφονίας του Λόρκα, την ποίηση, την τέχνη, τις ιδεολογίες, τον έρωτα και τους πρωταγωνιστές του νέου του μυθιστορήματος.
Ο θρύλος του χαμού του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και οι μυθολογικές διαστάσεις που έχουν εκλάβει οι αμέτρητες εκδοχές περί των ενδεχόμενων τοποθεσιών ταφής του, διέγειραν στον Σαντιάγο Ρονκαλιόλο μια περιέργεια που έπρεπε να ικανοποιηθεί.
Αφετηρία του πραγματολογικού τελευταίου μυθιστορήματός του «Ο Ουρουγουανός εραστής» (εκδ. Καστανιώτη) στάθηκε μια παράξενη τελετή που διαδραματίστηκε προς τιμήν του Ισπανού ποιητή στο Σάλτο της Ουρουγουάης το 1953, με οργανωτή το διφορούμενο, ηθικά αμφίσημο ομότεχνό του, Ενρίκε Αμορίμ. Ενδεχομένως εραστής του Λόρκα (ή ίσως όχι), πιθανόν κάτοχος της οστεοθήκης του (γεγονός αμφισβητήσιμο), ο Αμορίμ αποτέλεσε μία από εκείνες τις σκιώδεις φιγούρες στο παρασκήνιο της ιστορίας των οποίων ολόκληρη η ύπαρξη φώτισε τον περίγυρό τους. Στην περίπτωσή μας, τη λατινοαμερικάνικη λογοτεχνική ιντελιγκέντσια του 20ού αιώνα, τα πολιτικά ιδεολογήματα και τη συμπόρευσή τους με τις τέχνες, το μοντερνισμό και τον κοσμοπολιτισμό, τα κουτσομπολιά και τις έριδες των διασήμων, τη ζωή και το έργο του Πάμπλο Νερούδα, του Χόρχε Λούις Μπόρχες, ακόμη και του Πικάσο, του Σαρτρ, του Τσάρλι Τσάπλιν. Μιλήσαμε για όλα αυτά με το νεαρό συγγραφέα από τη Λίμα που επισκέφτηκε πρόσφατα την Ελλάδα.
Ο Ενρίκε Αμορίμ ήταν ένας παρίας των λατινοαμερικάνικων γραμμάτων, που ευτύχησε ωστόσο να σταθεί στο πλάι καλλιτεχνικών τιτάνων. Πού αποδίδετε αυτή του την ικανότητα να παρεισφρέει στις ζωές των άλλων;
Ο Αμορίμ είχε συνείδηση της ασημαντότητάς του. Όντας όμως καλλιτέχνης των μεταμορφώσεων, φρόντισε να φιλοτεχνήσει τη ζωή του σαν να επρόκειτο για το υπέρτατο έργο του. Αλλάζοντας ταυτότητες με χαμαιλεοντική ευχέρεια, παρεπιδημώντας στο περιβάλλον των διασήμων, έπλασε για τον εαυτό του ένα πορτρέτο πειστικότερο και από τη μυθοπλασία. Κανείς δεν θα με πίστευε, αν τον είχα επινοήσει!
Ποιες οι τεχνικές δυσκολίες στη σύνθεση αυτού του βιβλίου που μοιάζει με πολιτικοκοινωνικό αλμανάκ του 20ού αιώνα;
Στην πραγματικότητα, ο Αμορίμ μού έλυσε τα χέρια. Διαβάζεις μεν το βιβλίο και μοιάζει μνημειώδες – όλες αυτές οι πηγές, η επιστολογραφία, τα ντοκουμέντα. Ο Αμορίμ, όμως, υπήρξε τέρας οργανωτικότητας. Υπόδειγμα μάρκετινγκ, ικανότατος στο να τοποθετεί τον εαυτό του σε καταστάσεις και παράλληλα να τις καταγράφει, άφησε πίσω του όγκο υλικού. Καθώς μάλιστα ήταν πλούσιος, ουδέποτε φείσθηκε χρημάτων προκειμένου να πετύχει τους σκοπούς του. Πρέπει να ήταν ένα από τα πρώτα δημόσια πρόσωπα που μίσθωναν υπηρεσίες για να αποδελτιώνουν τα δημοσιεύματα που τον αφορούσαν. Σκεφτείτε επίσης το εξής: βίωσε μια περίοδο την οποία δεν μπορούσε να περιγράψει. Η ομοφυλοφιλία του, η σεξουαλικότητα του Λόρκα, οι διαμάχες των καλλιτεχνών, οι ίντριγκες του κομμουνιστικού συστήματος, όλα αυτά παραήταν σκανδαλώδη για την εποχή τους. Ήξερε πως έπρεπε να περιμένει κάποιον άλλο να ακολουθήσει τα ίχνη του για να αφηγηθεί χωρίς περικοπές την ιστορία. Κάποιον σαν εμένα, στην προκειμένη.
Ενώ οι περιλήψεις του βιβλίου δίνουν μεγάλη έμφαση στη μαρτυρική μορφή του Γκαρθία Λόρκα, εξίσου ενδιαφέρουσες είναι και οι παράπλευρες αφηγήσεις, από τον Νερούδα μέχρι τον Πικάσο. Μιλήστε μας για τα συμπαρομαρτούντα του «Ουρουγουανού εραστή».
Δεν ήθελα να γράψω μια ιστορία για ένα συγκεκριμένο λογοτέχνη, αλλά μια ιστορία για ολόκληρο τον κόσμο των λογοτεχνών. Η αφορμή είναι δευτερεύουσα, το κιβώτιο του Αμορίμ μπορεί να περιείχε τα κόκαλα του Λόρκα, μπορεί και όχι. Όλοι ξέρουμε άλλωστε ποιος τον σκότωσε, δεν χρειάζεται να μάθουμε, και πού ακριβώς του φύτεψαν τη σφαίρα. Επιδιώκοντας ένα κράμα πραγματείας, ρεπορτάζ και κουτσομπολιού, θέλησα να δείξω ότι όλες αυτές οι προσωπικότητες καθορίστηκαν από τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα του καιρού τους, από τους πολέμους και τις ιδεολογίες, αλλά, παράλληλα, τα μικρά τους δράματα ήταν εξίσου σημαντικά. Το σεξ, τα πάρτι, οι εξαπατήσεις, οι ζήλιες, οι μικρές τους προσωπικές μιζέριες. Ήθελα να μιλήσω για όλα αυτά, γιατί συνήθως αναφερόμαστε σε τέτοιους ανθρώπους ωσάν να κατοικούσαν σε κάποιο στρατοσφαιρικό ιδεώδες. Δεν είναι έτσι, όμως. Έζησαν πλούσιες ζωές, παρά το έργο τους.
Δεν είναι η πρώτη φορά που αντλείτε από την κάψουλα της ιστορίας για να γράψετε μυθιστόρημα. Ανάλογες απόπειρες κάνατε με τον «Κόκκινο Απρίλη» και τις «Αναμνήσεις μιας κυρίας». Πώς πετυχαίνετε να αιχμαλωτίσετε την προσοχή του αναγνώστη μέσα από όλο τον ωκεανό της πληροφορίας;
Ανατράφηκα σε περιβάλλον ακαδημαϊκό και διανοουμενίστικο. Όλη αυτή η σοβαροφάνεια έπρεπε κάπου να βρει μια διέξοδο. Για μένα ήταν η ποπ κουλτούρα, το σινεμά, οι σαπουνόπερες. Οπότε φροντίζω να μην ξεχνώ ότι αυτό που προέχει, είναι μια δυνατή ιστορία. Αν η αφήγηση σε συνεπαίρνει, ας βαράνε κανόνια παραδίπλα. Στην ιδανική μορφή θα έπρεπε ακόμη και να ξεχνάς ότι κάποιος σου αφηγείται την ιστορία. Τη βιώνεις μαζί με το χαρακτήρα, καθώς ξεφυλλίζεις τις σελίδες. Σε τεχνικό επίπεδο, χρωστάω πολλά στο σινεμά.
Έχετε υπογράψει παιδικά βιβλία, τηλεοπτικά σενάρια, δημοσιογραφικά κείμενα, ακόμη και πολιτικές ομιλίες. Λατρεύετε τον Σέξπιρ, αλλά δηλώνετε εξίσου επηρεασμένος από τα κόμικ του Άλαν Μουρ. Ποιος είστε τελικά;
Ο κόσμος τείνει να διαχωρίζει την υψηλή από την ποπ κουλτούρα. Εγώ δεν βλέπω καμία διαφορά μεταξύ τους. Μπορεί σήμερα να αρέσκομαι στη ρωσική αβάντ γκαρντ και αύριο να κάνω κέφι μια σαπουνόπερα. Φροντίζω να μαθαίνω εξίσου και από τα δύο. Αν θέλεις να γράφεις δεν μπορείς να είσαι επιλεκτικός, κάνεις ό,τι βρεθεί στο δρόμο σου και έτσι σιγά σιγά μαθαίνεις. Κάποιος σου λέει «μπορείς να γράψεις σαπουνόπερα;» και απαντάς θετικά. Ένας άλλος χρειάζεται μια μετάφραση του Αντρέ Ζιντ και του την προμηθεύεις. Και πάει λέγοντας: δημοσιογραφία, ομιλίες, έρευνες, κουτσομπολιά. Το κοινό σημείο είναι πάντα το ίδιο: να σαγηνεύεις τον αναγνώστη.
13°
