Σχόλιο για το #disrupttexts, την Padma Venkatraman και τη διακοπή διδασκαλίας των Ομηρικών και άλλων κειμένων στα αμερικάνικα σχολεία
Είναι γεγονός πως στη δεκαετία που μας πέρασε και ιδιαίτερα στο διάστημα μετά την εκλογή Trump, η αμερικανική κοινωνία έγινε μάρτυρας της άνθησης ενός νέου ψηφιακού πολιτικού ακτιβισμού: άτομα και ολόκληρες κοινωνικές ομάδες με κοινά χαρακτηριστικά, ιδεολογία και ακόμη σημαντικότερα με έναν κοινό σκοπό, μπορούσαν πλέον να συσπειρωθούν οργανώνοντας τις κινηματικές τους προσπάθειες με πρωτόγνωρη ταχύτητα και ευκολία, εκμεταλλευόμενοι την πρακτικότητα και τo εν δυνάμει οικουμενικό εύρος που προσφέρουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα blogs.
Τα κινήματα που αναδύθηκαν από αυτήν τη νέα τάση, όχι μόνο προκάλεσαν βαθύτατους κλυδωνισμούς στην αμερικάνικη πολιτική σκηνή, αλλάζοντας και επαναπροσδιορίζοντας -μερικώς τουλάχιστον- το ισχύον αξιακό σύστημα σε πεδία όπως είναι επί παραδείγματι τα δικαιώματα των μειονοτήτων, αλλά κατάφεραν να διαδώσουν τις διεκδικήσεις τους σε όλη την υφήλιο: πλέον, κάθε γυναίκα με πρόσβαση στο διαδίκτυο αναγνωρίζει και μπορεί να ταυτιστεί με το νόημα και τη σημασία του hashtag #metoo, ενώ διαδηλώσεις για την υποστήριξη του κινήματος Black Lives Matter έχουν πραγματοποιηθεί σε Ευρώπη, Αφρική και Αυστραλία.
Το πώς αυτό το νέο αυτό κύμα κινηματικού δικαιωματισμού επικοινωνεί τα αιτήματα του κατέστη σαφές από τις πρώτες του κιόλας εμφανίσεις: ονομασίες και hashtags που έχουν όλα τα φόντα να γίνουν viral, σκληρός, άμεσος και καταγγελτικός λόγος διανθισμένος με ταμπέλες και χαρακτηρισμούς που με σαφήνεια διαχωρίζουν τους «καλούς» από τους «κακούς» και μια διάχυτη αίσθηση επείγοντος, καλά θα κάνει κανείς με λίγα λόγια να διαλέξει γρήγορα και χωρίς πολλή σκέψη το «στρατόπεδό» του, ώστε να γνωρίζουν τα μέλη των κινημάτων ποιον έχουν δίπλα τους και ποιον απέναντι.
Ένα πρόσφατο παράδειγμα που συγκεντρώνει τα παραπάνω χαρακτηριστικά είναι το νεόφυτο κίνημα που ακούει στην ονομασία –πάντοτε συνοδευόμενη με το σύμβολο του hashtag- #disrupttexts, «διακόψτε κείμενα», ή για να είμαστε πιο ξεκάθαροι, διακόψτε την διδασκαλία ορισμένων κειμένων. Σύμφωνα με πρόσφατο άρθρο της Wall Street Journal, εκπαιδευτικοί και συγγραφείς στην Αμερική, έχοντας ως βασικό τους ορμητήριο το Twitter, υποστηρίζουν την διακοπή και απαγόρευση διδασκαλίας ορισμένων κειμένων από τις αμερικάνικες σχολικές τάξεις, με την αιτιολογία ότι αυτά αποτελούν έργα παρωχημένων κοινωνιών, στις οποίες κυριαρχούσαν ο ρατσισμός, ο σεξισμός, ο αντισημιτισμός, η ρητορική μίσους και οι προκαταλήψεις και δεν έχουν καμία επαφή με τις κοινωνίες του σήμερα, όπως χαρακτηριστικά υποστηρίζει σε άρθρο της η συγγραφέας εφηβικής λογοτεχνίας και ένθερμη υποστηρίκτρια του κινήματος Padma Venkatraman, στο School Library Journal. Κοινώς, πρόκειται για κείμενα τα οποία κρίνονται πολιτικώς μη ορθά.
Ποιοι είναι λοιπόν οι συγγραφείς των οποίων τα έργα θα πρέπει να εξοστρακιστούν μια για πάντα από τις σχολικές αίθουσες; Μεταξύ άλλων πρόκειται για τον William Shakespeare, τον F. Scott Fitzgerald, τον Nathaniel Hawthorne αλλά και τον Όμηρο. Στην περίπτωση του τελευταίου μάλιστα, το κίνημα πέτυχε την πρώτη του μεγάλη νίκη, αφού η διδασκαλία της Οδύσσειας αφαιρέθηκε από σχολείο στη Μασαχουσέτη με την ετυμηγορία ότι το έργο περιέχει σεξιστικές αναφορές και βία. Σύμφωνα με την κυρία Venkatraman κανένας συγγραφέας δεν είναι αρκετά πολύτιμος ώστε να μείνει στο απυρόβλητο, ενώ θεωρεί πως όταν γίνεται ανεκτό ένα τέτοιο περιεχόμενο χάριν της αισθητικής αρτιότητας του κειμένου, τότε περνάμε στα παιδιά ένα υποσυνείδητο μήνυμα πως η επίτευξη της αριστείας είναι σπουδαιότερη από την ύπαρξη ρητορικής μίσους.
Και κάπου εδώ ξεκινούν τα σοβαρά ζητήματα, όταν έρχεται η ώρα που η πολιτική ορθότητα θα επιχειρήσει να εισβάλει με ορμή και στις σχολικές αίθουσες, ένα πεδίο του δημόσιου βίου στο οποίο –ακόμη- δεν έχει καταφέρει να επιβληθεί στον βαθμό που θα ήθελαν οι υποστηρικτές της.
Πέρα από το γεγονός ότι το να στερηθούν τα παιδιά την επαφή με τη συνθετότητα, τον λυρισμό, την ποιητική χάρη και την εντυπωσιακή συνδυαστική τεχνική πολλαπλών εκφραστικών μέσων που ενυπάρχουν σε αυτά τα κείμενα είναι πολύ πιθανό να εντείνει το ζήτημα της γλωσσικής πενίας, το οποίο διαφαίνεται ήδη ως πολύ σοβαρό στις νεότερες γενιές, ακόμη σοβαρότερη φαίνεται να είναι η πρόθεση για την πλήρη καταστρατήγηση της κριτικής ανάλυσης ως τρόπου προσέγγισης ενός οποιουδήποτε νοηματικά, συμβολικά και ιδεολογικά φορτισμένου έργου. Οι υποστηρικτές του #disrupttexts πιστεύουν ακράδαντα πως τα έργα των παραπάνω συγγραφέων μόνο σύγχυση μπορούν να προκαλέσουν στους νέους, περνώντας τους μάλιστα υποσυνείδητα μηνύματα που οι ίδιοι δεν θα είναι σε θέση καν να ελέγξουν, εφαρμόζοντάς τα αυτομάτως και στην συμπεριφορά τους.
Θα μπορούσε κανείς να ξεκινήσει την κριτική του τονίζοντας πόσο πολύ αδικεί και υποτιμά μια τέτοια στάση την αντίληψη και κρίση των ίδιων των παιδιών, τα οποία, έχοντας στα χέρια τους περισσότερα ερεθίσματα, μηνύματα και μέσα από ποτέ άλλοτε, είναι ενδεχομένως όσο πιο έτοιμα γίνεται για να έρθουν «αντιμέτωπα» με τα συγκεκριμένα έργα. Στη συνέχεια θα πρέπει επίσης να σκεφτούμε τι είδους πολίτες θα βγάλει ένα εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο επιθυμεί να παρουσιάζει μηνύματα συναφή μόνο με το σήμερα: θα πρόκειται άραγε για πολίτες με σοβαρότατες ελλείψεις πολιτικής και κοινωνικής ενσυναίσθησης, που καμία αναφορά δεν θα έχουν στις βαθύτατες παθογένειες που μάστιζαν τις παλαιότερες κοινωνίες, πλήρως αποκομμένους από τις αιτίες και τα γεγονότα που άμεσα ή έμμεσα ίσως και να οδήγησαν στις διαδηλώσεις και τα επεισόδια που βλέπουν στις οθόνες των smartphones τους; Πιθανώς. Πιθανώς να πρόκειται για πολίτες πλήρως αποκομμένους από την πορεία της ιστορίας, κλεισμένους αεροστεγώς στην ασφαλή -προπάντων πολιτικά ορθή- φούσκα τους, η οποία θα προσφέρει αποκλειστικά «σύγχρονα» κείμενα με αναφορές στον σημερινό τρόπο ζωής των πολιτισμικών ή άλλων κοινοτήτων.
Πόσα θα μπορούσε να καταλάβει για την σημασία της γυναικείας χειραφέτησης ή ακόμη και του #metoo μία έφηβη που θα διαβάσει και θα διδαχθεί σωστά το Άλικο Γράμμα; Πόση παραπάνω αξία έχει αποκτήσει η ανθρώπινη ζωή σήμερα σε σχέση με την εποχή του Shakespeare, τότε που κάποιος θεωρούσε πως έχει έρθει αναπόφευκτα η στιγμή να ρισκάρει τη ζωή του σε μονομαχία επειδή προσεβλήθη το όνομα και η τιμή του, σε μία κοινωνία εμποτισμένη με βία; Τέτοιοι συλλογισμοί δεν απασχολούν το κίνημα #disrupttexts διότι όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως πρωτεύουν ορισμένα άλλα, πιο άμεσα και εύκολα στοιχεία που καθοδηγούν και το συγκεκριμένο κίνημα: η ώθηση του να διαλέξει κάποιος πλευρά (ήδη εκπαιδευτικοί που εκφράζουν την εναντίωσή τους στο κίνημα δέχονται διαδικτυακό bullying στις ΗΠΑ), οι επιθετικοί, απόλυτοι χαρακτηρισμοί με την μορφή ταμπέλας που θα στιγματίσουν ένα κείμενο και τον δημιουργό του και όλα αυτά μέσα σε μία διάχυτη αίσθηση μεταμοντέρνου σχετικισμού, στην οποία κανένας και τίποτα δεν εμπίπτει στην κατηγορία του κλασσικού, του διαχρονικού και του άριστου, μα θα πρέπει όλα να επαναξιολογηθούν υπό το πρίσμα των νέων κανόνων και σταθμών, τα οποία βέβαια σύμφωνα με τους δημιουργούς τους, είναι υπεράνω πάσης κριτικής.
Ίσως επόμενο ανάγνωσμα τη κυρίας Venkatraman και των υποστηρικτών της να πρέπει να είναι το Fahrenheit 451 του Ray Bradbury. Εάν δεν βρει κάποια λανθάνουσα σεξιστική ή ρατσιστική αναφορά –πράγμα εξαιρετικά απίθανο– ενδέχεται να το λατρέψει.
