«Η μεγάλη ιδέα» του Anton Beraber

1922: η Ελλάδα ανακαλύπτει ότι η Μεγάλη Ιδέα ήταν μια ουτοπία που κατέληξε εφιάλτης. Πενήντα χρόνια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, ένας φοιτητής  μελετά στη διατριβή του την περίπτωση του Σαούλ Καλογιάννη, στρατιώτη που πήρε μέρος στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Ο Καλογιάννης αποδεικνύεται ήρωας απρόβλεπτος: ηττημένος και λιποτάκτης, σιωπηλός και χαρισματικός, άγγελος και δαίμονας μαζί, γίνεται ένας άπιαστος Οδυσσέας. Όμως οι περιπλανήσεις του στον χώρο και στον χρόνο συνθέτουν μια Οδύσσεια χωρίς την αίγλη του μύθου και το άγγιγμα των θεών· οι αναφορές που ξεπηδούν εδώ κι εκεί από το αρχαίο πρότυπο υπάρχουν μόνο για να ανατραπούν: «…μάλλον είδαν τον λαχανόκηπο του πατέρα τους, τον τοίχο από ξερολιθιά και το γέρικο, τυφλό σκυλί που δεν περίμενε παρά να τους χαιρετήσει για να πεθάνει. Πρόβλημά τους. Εγώ δεν είχα ποτέ μου σκύλο».       

Οι μάρτυρες που βρίσκει ο ερευνητής, όλοι απόκληροι της Ιστορίας, διαδέχονται ο ένας τον άλλο για να αφηγηθούν το πεπρωμένο του Καλογιάννη, το ταξίδι του από τα πέρατα της Ανατολής μέχρι τις ακτές του Νέου Κόσμου. Οι εποχές αποφεύγουν το ημερολόγιο, το σκηνικό συνεχώς ανατρέπεται, οι μαρτυρίες είναι αντικρουόμενες: ακούει γεγονότα διαβρωμένα από τον χρόνο, μαθαίνει συμβάντα που αγνοεί το νόημά τους. Προσπαθεί να εξηγήσει τα αίτια, τις προθέσεις, να ξεδιαλύνει το σκοτάδι.  Η έρευνα, που συναντά συνεχώς εμπόδια, θα οδηγήσει τον ερευνητή στις φυλακές της χούντας των συνταγματαρχών, στα βουνά, που κρατούν ακόμα τις αναμνήσεις του Εμφυλίου, στα σύγχρονα ταραγμένα Βαλκάνια. Θα ανακαλύψει ότι ο μύθος του Καλογιάννη καλπάζει και ξεσηκώνει ερήμους, κυκλαδίτικα νησιά, δάση από γιγάντιες φασκομηλιές, πολιτείες κάτω απ’ τα κύματα… 

Μυθιστόρημα περιπετειώδες, ξεδίπλωμα απέραντης φαντασίας, με γλώσσα πληθωρική και οραματική με μπαρόκ εξάρσεις, που στην αδιάκοπη ροή της συνδυάζει το υψηλό και το ταπεινό, το τραγικό και το κωμικό, τον ρεαλισμό και την ποίηση. Ο πρωταγωνιστής τού Beraber, παρόλο που το όνομά του διατρέχει το βιβλίο σαν επωδή, παραμένει ένα αίνιγμα. Χαμένος πότε στις αβύσσους του Ωκεανού, πότε στην άβυσσο της ψυχής του, «μόνος, σκοτεινός… και ακυβέρνητος», τι ήταν αυτός ο άντρας με τα μάτια γεμάτα σκοτάδι; Ιδεαλιστής, προδότης ή ο τελευταίος ήρωας;

Α.Κ.

Μετάφραση: Αλεξάνδρα Κωσταράκου

«Για μένα, το επικό νήμα δεν έχει κοπεί: επιστρέφουμε στις μεγάλες αφηγήσεις, με έργα όπως ο Harry Potter ή το Game of Thrones. Πρέπει ωστόσο να ξαναδώσουμε στο έπος την ικανότητα να ερμηνεύει τον σημερινό κόσμο. Ζούμε τη χρυσή εποχή των σειρών· το θεωρώ, όμως, μια πολύ καλή είδηση για τη λογοτεχνία. Οι σειρές ανέλαβαν υπό τη δικαιοδοσία τους, πλήρως, αυτό που αποκαλούμε πλοκή. Η λογοτεχνία έχει, λοιπόν, ελεύθερο το πεδίο για να επινοήσει εκ νέου τον εαυτό της, να γίνει ξανά λυρική. Βρισκόμαστε στην αρχή μιας νέας εποχής, υπό την αιγίδα της τριάδας Pierre Michon, Pierre Guyotat, Pierre Bergounioux».
(Απόσπασμα συνέντευξης του συγγραφέα στο περιοδικό L’Obs).

Ο Anton Beraber γεννήθηκε σε προάστιο του Παρισιού το 1987. Σπούδασε φιλολογία και αρχαιολογία. Διδάσκει αρχαία ελληνικά και λατινικά· επίσης, ασχολείται επαγγελματικά με το σκάκι. Ζει στο Κάιρο.

Η Μεγάλη Ιδέα είναι το πρώτο του μυθιστόρημα. Έχει τιμηθεί με το βραβείο Transfuge πρώτου μυθιστορήματος, καθώς και με το βραβείο Valery Larbaud.

Στο εξώφυλλο: © «Beach Kids», 2004 by Pete Kelly (petekelly.com)