Ο Βέρντι στη Νέα Σμύρνη

Τι σχέση θα μπορούσε να έχει η Αΐντα του Βέρντι με τον Πανιώνιο; Την απάντηση μπορεί να βρει όποιος καθίσει να παρακολουθήσει έναν αγώνα κοντά στη Θύρα 3 του Σταδίου Νέας Σμύρνης. Το γνωστό σύνθημα «Πάνθηρες ολέ, πάνθηρες, πάνθηρες!» τραγουδιέται σε κάθε παιχνίδι, στο ρυθμό του εορταστικού μοτίβου «Marcia», το οποίο, στο αριστούργημα του Βέρντι, ακούγεται όταν ο στρατός των Αιγυπτίων επιστρέφει θριαμβευτής, από τον πόλεμο ενάντια στους Αιθίοπες. Την ίδια στιγμή, η Αιθιοπίνα σκλάβα Αΐντα θρηνεί, καθώς συνειδητοποιεί ότι ο αγαπημένος της, και αρχιστράτηγος του Αιγυπτιακού στρατού Ρανταμές, σέρνει αλυσοδεμένο τον ίδιο της τον πατέρα, βασιλιά της Αιθιοπίας! Στο τέλος της ιστορίας, ο Ρανταμές καταδικάζεται σε θάνατο για εσχάτη προδοσία και θάβεται ζωντανός, μαζί με την Αΐντα.

Η ιστορία αυτή της αντιφατικής, και καταδικασμένης από τη στιγμή της γέννησής της, αγάπης, γράφεται από τον Βέρντι τo 1871. Ο 19ος αιώνας, είναι ο αιώνας του ρομαντισμού και των παθών, όπου το κάθε συναίσθημα λατρεύεται και τιμάται στα έργα των ζωγράφων, συνθετών και ποιητών της εποχής. Ο έρωτας για μια γυναίκα ή έναν άντρα ταυτίζεται με την αγάπη για την πατρίδα. Το μίσος προς μια ή έναν ερωτική/ό αντίζηλο, ταυτίζεται με το μίσος προς τους αντιδραστικούς εχθρούς της ελευθερίας και της (αστικής) δημοκρατίας, η οποία έχει αρχίσει να εδραιώνεται στην Ευρώπη.

Η Αΐντα γράφεται σε μια εποχή, όπου το προλεταριάτο ξεκινά να κάνει δειλά-δειλά την εμφάνισή του, με τα πρώτα εργατικά κινήματα. Το 1871 μάλιστα, έχουμε ήδη τησύντομη οικοδόμηση μιας πρώιμης σοσιαλιστικής κοινωνίας, μέσα στην Παρισινή Κομμούνα, ενώ μόλις τέσσερα χρόνια πριν, ο Μαρξ έχει δημοσιεύσει τον πρώτο τόμο από το περίφημο Κεφάλαιο. Η Θεωρία της Εξέλιξης του Δαρβίνου έχει αρχίσει να γίνεται αποδεκτή από το μεγαλύτερο μέρος της επιστημονικής κοινότητας, ενώ έχει ωριμάσει πλέον στη συνείδηση των λαών της Ευρώπης το θέμα του ιμπεριαλισμού, της καταπίεσης των λαών των αποικιών (ακόμα και η Γαλλική Επανάσταση του 1789 δεν έθεσε καν ζήτημα απελευθέρωσης των γαλλικών αποικιών!), αλλά και της ισότητας της γυναίκας με τον άντρα.

Μόλις δεκαεννέα χρόνια αργότερα, το 1890, ιδρύεται στη Σμύρνη ο μουσικός σύλλογος «Ορφεύς», ο οποίος έμελλε να αποτελέσει τον θεσμικό πρόγονο του σημερινού Πανιωνίου Γυμναστικού Συλλόγου Σμύρνης, προτού ενωθεί το 1898 με τον αθλητικό σύλλογο «Γυμνάσιον». Τα χρόνια που ακολουθούν μέχρι το 1922, λαμβάνουν χώρα στη Σμύρνη οι περίφημοι Πανιώνιοι Αγώνες στίβου, οργανωμένοι από τον Πανιώνιο ΓΣΣ (συνεχίστηκαν και μετά το 1922, αλλά στην Αθήνα, ώσπου σταμάτησαν οριστικά το 1956). Χαρακτηριστικές καινοτομίες του συλλόγου της Σμύρνης είναι η ίδρυση του πρώτου ελληνικού τμήματος βόλεϊ το 1913, αλλά και το πρώτο τμήμα γυναικείου στίβου.

Παράλληλα έχουμε την ίδρυση του Απόλλωνα Σμύρνης το 1891, και μάλιστα, εκείνον τον καιρό, ο Πανιώνιος εθεωρείτο ότι αντιπροσώπευε την αστική τάξη της πόλης (δηλ. τους πλούσιους και μορφωμένους, όπως και τους καλλιτέχνες), ενώ ο Απόλλων την εργατική. Διαφορές, οι οποίες φυσικά εξαφανίστηκαν όταν επήλθε η Μικρασιατική Καταστροφή, η οποία ισοπέδωσε και φτωχοποίησε εξίσου όλον τον ελληνικό πληθυσμό της περιοχής, και δημιούργησε τσουνάμι προσφύγων. Το γήπεδο του Πανιωνίου στη Σμύρνη οικειοποιήθηκε η τουρκική ομάδα Αλτάι (και το οποίο γκρεμίστηκε πριν μόλις λίγα χρόνια για να μετατραπεί σε συγκρότημα πολυκατοικιών). Μάλιστα, το 1971, τη χρονιά που ο Πανιώνιος κατέκτησε το Βαλκανικό Κύπελλο, επέστρεψε ως αντίπαλος στο ίδιο του το σπίτι, παίζοντας με την Αλτάι «εκτός έδρας». Μια αναμέτρηση που διεξήχθη σε φιλικό και συγκινητικόκλίμα, με τις δυο ομάδες να ανταλλάσσουν δώρα.

Οι πιο σημαντικοί «τίτλοι» που έχει κατακτήσει ο Πανιώνιος μετριούνται στα δάχτυλα. Δυο Κύπελλα Ελλάδος (1979 και 1998), ένα Βαλκανικό Κύπελλο (1971) και ένα Πρωτάθλημα Αθηνών (1951) στο ποδόσφαιρο, ένα Πρωτάθλημα Ελλάδος (2007) στο γυναικείο μπάσκετ και ένα Κύπελλο Ελλάδος (1991) στο ανδρικό μπάσκετ. Δεν κατάφερε ποτέ να κατακτήσει πρωτάθλημα στο ποδόσφαιρο, ακόμη και τις εποχές που έπαιζε απίστευτη μπάλα. Εποχές που χάρισε στην Εθνική Ελλάδος μερικούς από τους καλύτερούς της παίκτες. Οι τρεις πλούσιες ομάδες της Ελλάδας αγόρασαν πολλούς εξ αυτών και άλλους δεν τους πλήρωσαν ποτέ.

Μια ομάδα-σύμβολο, που στη διάρκεια της μεγάλης ιστορίας της έκανε θαύματα. Το πρωτάθλημα που η Χούντα του στέρησε το 1971, ο αποκλεισμός της Ατλέτικο Μαδρίτης την ίδια χρονιά, η κατάκτηση των δυο κυπέλλων Ελλάδας, η πρόκριση στα προημιτελικά (!) του Κυπέλλου Κυπελλούχων Ευρώπης το 1998, η έξοδος το 2016 και 2017 στην Ευρώπη, παρόλο που παίζει με νεαρούς παίκτες λόγω οικονομικών προβλημάτων (την ώρα που οι αντίπαλοί του παίζουν με έμπειρους Βραζιλιάνους και Ισπανούς), η πρόκριση – δυο συνεχόμενες χρονιές – στον τελικό του Κυπέλλου Len Trophy στο πόλο, και άλλες διακρίσεις, ακριβώς επειδή είναι σπάνιες, είναι και πιο γλυκιές για τον κόσμο του.

Όποιος είναι φίλαθλος του Πανιωνίου ξέρει πολύ καλά ότι δεν θα πανηγυρίσει τίτλους. Ξέρει πως ουσιαστικά έχει επιλέξει μια ιδεολογία, και θα τιμωρηθεί για αυτό. Γιατί τη μάχη που έδινε αυτή η ομάδα, και δίνει ακόμη, ενάντια στο κατεστημένο, την πλήρωσε πολλές φορές ακριβά. Και λύγισε. Και ξανασηκώθηκε. Και ξέρει πάντα ο Πανιώνιος φίλαθλος πως κάπου εκεί, στα νότια προάστια, υπάρχει μια ομάδα γειτονιάς, που αντιπροσωπεύει τα ιδανικά του ευ αγωνίζεσθαι ενάντια σε κάθε είδους συμφέροντα. Μια ομάδα-έμπνευση για καλλιτέχνες, για διανοούμενους, και σύμβολο για χρόνια για την προοδευτική και ανανεωτική Αριστερά.

Πριν κάποιους μήνες, σε αγώνα ενάντια του Αστέρα Τρίπολης, οι Πάνθηρες που τραγουδούν στο ρυθμό της μουσικής του Βέρντι, είχαν προσκαλέσει στην εξέδρα τους πενήντα προσφυγόπουλα από hotspot, με τα οποία και παρακολούθησαν το παιχνίδι. Χαρακτηριστικό των φίλων του Πανιωνίου εξάλλου, είναι η αλληλεγγύη προς οποιονδήποτε έχει χάσει την πατρίδα του. Με το να είσαι Πανιώνιος μαθαίνεις να είσαι με τους κατατρεγμένους, τους αδύναμους, τους «κολασμένους». Είναι οι ίδιοι Πάνθηρες που έδιωξαν κλοτσηδόν όποιο μέλος της Χρυσής Αυγής τόλμησε να πατήσει το πόδι του στη Νέα Σμύρνη, και που εμπόδισαν, πριν μερικά χρόνια, την πρόσληψη του ακροδεξιού Στηβ Γιατζόγλου στην τεχνική ηγεσία της ομάδας μπάσκετ.

Ναι. Η επιλογή του να είναι κάποιος Πανιώνιος δεν είναι εύκολη. Χρειάζεται να έχει κανείς πολύ ρομαντική ψυχή. Πρόκειται για μια αγάπη καταδικασμένη, ακριβώς όπως ο έρωτας της Αΐντα. Η λατρεία των παθών του 19ου Αιώνα, που εκφράζονται μέσα στην όπερα-θρήνο του Βέρντι, έχει τη θέση της στο γήπεδο της Νέας Σμύρνης. Καθώς τα οικονομικά προβλήματα έχουν ουσιαστικά καταστρέψει τον σύλλογο και ο κόσμος που τον υποστηρίζει έχει λιγοστέψει (όπως έχει στερέψει και ο ρομαντισμός στην ανθρωπότητα), ο Πανιώνιος στα φετινά play-out δεν παίζει απλώς για την παραμονή. Παίζει για την ύπαρξή του. Γιατί ενδεχόμενος υποβιβασμός, πιθανώς να οδηγήσει την ομάδα, όχι στη δεύτερη, αλλά στην πρώτη ερασιτεχνική (τέταρτη) κατηγορία και στην ουσιαστική διάλυσή της!

Πανιώνιος για πάντα. Ακόμη και αν αύριο δεν υπάρχει. Ακόμη κι αν θαφτεί ζωντανός, όπως η Αΐντα και ο Ρανταμές. Γιατί θα υπάρχουν οι ιδέες του, η ιστορία του, και οι αναμνήσεις του ομορφότερου συλλόγου που υπήρξε ποτέ. Εύχομαι ολόψυχα στις πλούσιες ομάδες της Ελλάδας, να χαίρονται τις διοργανώσεις τους και τους τίτλους τους. Ο Πανιώνιος δεν είχε ποτέ και δεν έχει καμία σχέση μαζί τους. Και αυτό δεν μπορεί να το αλλάξει καμία οικονομική καταστροφή. 130 χρόνια ιστορίας είναι απλώς πάρα πολλά για να γίνει αυτό.

ΥΓ: Το 1908, ο Πανιώνιος προσκάλεσε στη Σμύρνη και έπαιξε εναντίον της Μικτής Αθηνών-Πειραιώς, η οποία αποτελείτο από τους καλύτερους παίκτες των ομάδων της περιοχής (κάτι σαν τη σημερινή Εθνική Ελλάδος). Στη Μικτή δεν υπήρχε κανένας παίκτης, ούτε του Ολυμπιακού, ούτε του Παναθηναϊκού, ούτε της ΑΕΚ. Γιατί; Γιατί πολύ απλά, οι σύλλογοι αυτοί δεν υπήρχαν ακόμη ούτε σαν ιδέα!