Βαγγέλη Γιαννίση, είναι το «Ίνκουμπους» το σημαντικότερο βιβλίο σου;

Ο Βαγγέλης Γιαννίσης μας μυεί στον καθηλωτικό κόσμο του «Ίνκουμπους»: Ο συγγραφέας των best seller στον χώρο του ψυχολογικού θρίλερ και δημιουργός του προσφιλή στους fans του νουάρ Ελληνοσουηδού επιθεωρητή Άντερς Οικονομίδη, επανέρχεται με ένα νέο μυθιστόρημα στις εκδόσεις Διόπτρα.

Στο καινούργιο αυτό βιβλίο, μια νεαρή φοιτήτρια καταγγέλλει τον βιασμό της εγκαινιάζοντας έναν κυκλώνα αποκαλύψεων και φέρνοντας στο φως ιστορίες που έμεναν ερμητικά κρυμμένες από φόβο και ντροπή. Ο Άντερς Οικονομίδης αναλαμβάνει την υπόθεση ερχόμενος αντιμέτωπος με ένα από τα πιο παρανοϊκά μυαλά που έχει κληθεί να αντιμετωπίσει στην έως τώρα σταδιοδρομία του. Σε τοπ φόρμα και μέσα από ένα βιβλίο με σημαντικές κοινωνικές προεκτάσεις, ο Βαγγέλης Γιαννίσης αποδεικνύει ότι γίνεται ολοένα καλύτερος. Ο συγγραφέας που μπήκε για πρώτη φορά στις βιβλιοθήκες μας το 2014 με «Το Μίσος», συστήνοντας στο αναγνωστικό κοινό τον επιθεωρητή Άντερς Οικονομίδη, δεν παύει να εμπλουτίζει τη θαυμαστή βιβλιογραφία του: Τα «Ο Χορός των Νεκρών», «Το Κάστρο», «Η Σκιά», «Η Γυναίκα του Ίσνταλ», «Αμαρόκ», το true crime «Λεωφόρος Αλεξάνδρας 173», αλλά και το ολόφρεσκο «Ίνκουμπους», αγαπήθηκαν από το αναγνωστικό κοινό και μαρτυρούν τον δημιουργικό οίστρο ενός από τους πλέον καταξιωμένους στιλίστες του νουάρ στη χώρα μας. Ο Βαγγέλης Γιαννίσης μίλησε στην ATHENS VOICE με αφορμή το νέο του βιβλίο.

Έπειτα από το άτυπο sabbatical του Λεωφόρος Αλεξάνδρας 173, ο Άντερς Οικονομίδης επιστρέφει στις σελίδες ενός νέου μυθιστορήματός σας. Πώς σας βρίσκει αμφότερους το διάλειμμα δύο ετών;
Εμένα σίγουρα καλύτερα από τον Άντερς. Και, γενικά, θα έλεγα πως ελπίζω πάντα να είμαι καλύτερα από τον Άντερς, μιας και οι πρωταγωνιστές οποιουδήποτε μυθιστορήματος αποζητούν λίγο δράμα στη ζωή τους, ώστε να γίνει η πλοκή πιο ενδιαφέρουσα. Στα αρνητικά, βέβαια, εφόσον το Ίνκουμπους διαδραματίζεται πριν από την πανδημία, ο Άντερς δεν έχει την κοιλίτσα που δυστυχώς έχω κάνει εγώ από το καθισιό. Τυχερός ανάμεσα στα τόσα που του συμβαίνουν.

Παρότι ο τίτλος του Ίνκουμπους αντλεί από τη μυθολογία, το κεντρικό μοτίβο του βιβλίου δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο επίκαιρο: Σεξουαλική βία. Ήταν άραγε ο δικός σας τρόπος να διαχειριστείτε το μπαράζ της σχετικής ειδησεογραφίας στην Ελλάδα;
Όχι, μιας και η ιστορία ξεκίνησε να γράφεται τον Μάιο του 2020 και δουλευόταν ήδη στο μυαλό μου από την αμέσως προηγούμενη χρονιά. Ήταν ο τρόπος μου να βγάλω από πάνω μου τη ναφθαλίνη στην οποία είχα μπει μετά την πρώτη καραντίνα —ένα μυθιστόρημα που αρχικά σχεδίαζα να γράψω το 2021, έχοντας μόλις ολοκληρώσει τη Λεωφόρο, αλλά τελικά οι συνθήκες οδήγησαν να γραφτεί νωρίτερα. Και καλώς έγινε, θεωρώ. Και τότε να μη με έτρωγαν τα χέρια μου να το γράψω, θα το έγραφα σίγουρα αργότερα. 

Φαίνεται πως το κύμα του σκανδιναβικού νουάρ, όσο και το δικό σας έργο, έχει καταρρίψει για τα καλά τις κλισέ ιδέες μας περί της Σουηδίας, ως μιας ambient χώρας ερμητικής γαλήνης. Τι είναι αυτό που εμπνέει το έγκλημα σε εύπορες και προοδευτικές κοινωνίες;
Το παράδοξο είναι πως πράγματι η Σουηδία είναι μία τέτοια χώρα, ειδικότερα σε λιγότερο αστικοποιημένες περιοχές, οι οποίες βέβαια έχουν διαφορετικά προβλήματα από τα αστικά κέντρα. Παράλληλα, είναι και μία χώρα με εγκληματικότητα —όχι τόσο υψηλή όσο φαίνεται στα βιβλία/σειρές/ταινίες, θα έλεγα μάλιστα αρκετά χαμηλή ώστε ο μέσος κάτοικος να νιώθει μία σχετική ασφάλεια. Παρ’ όλα αυτά, το έγκλημα υφίσταται, όπως σε κάθε άλλη κοινωνία, και είναι τόσο πολύπλοκο ως φαινόμενο που υποθέτω ότι εάν υπάρχει Παράδεισος, τότε θα υπάρχει έγκλημα ακόμα και εκεί. Μπορούμε να συνοψίσουμε τους παράγοντες από τους οποίους πηγάζει το έγκλημα σε δύοτρεις; Ναι, μπορούμε, αλλά θεωρώ πως είναι αντιπαραγωγικό να συμπυκνώνουμε σε μερικές προτάσεις ή παραγράφους περίπλοκα θέματα.

Ένα στοιχείο το οποίο κάνει το σεξουαλικό έγκλημα τόσο δύσκολο να καταπολεμηθεί είναι η ατιμωρησία. Οι λόγοι ποικίλλουν: Ανεπάρκειες του συστήματος δικαιοσύνης, φόβος των θυμάτων, ανεμπιστοσύνη απέναντι στην αστυνομία. Όπως εύγλωττα διατυπώνει μια από τους χαρακτήρες του Ίνκουμπους: «Στο πρόσωπό τους η Μάι έβλεπε έναν οργανισμό που απέτυχε στην αποστολή του: πρώτα να την προστατεύσει και έπειτα να συλλάβει το άτομο που της επιτέθηκε». Τι μπορεί να κλείσει αυτόν τον ατέρμονο κύκλο δυστυχίας;
Ρεαλιστικά: τίποτα. Από τη μια, δεν έχω αυταπάτες για να πιστεύω ότι η οποιαδήποτε παραβατική συμπεριφορά θα σταματήσει κάποτε. Για να σταματήσει θα πρέπει να μην υπάρχουν κίνητρο, ευκαιρία, μέσα για να πραγματοποιηθούν, αλλά και άλλοι παράγοντες που ελέγχονται δύσκολα (κληρονομικότητα, οικογενειακό περιβάλλον, κ.λπ.). Από την άλλη, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει ως κοινωνία να σταματήσουμε να κινούμαστε προς αυτή την κατεύθυνση. Η προστασία της ανθρώπινης ζωής, της ελευθερίας και της αυτοδιάθεσης του σώματος βρίσκονται στον πυρήνα των φιλοσοφικών ρευμάτων που δημιούργησαν τον δυτικό κόσμο και το κράτος δικαίου (ακόμη και αυτή τη λειψή μορφή του που υπάρχει σήμερα), και είναι αξίες που πρέπει ως κοινωνία να κυνηγάμε μαξιμαλιστικά.

Είναι τέτοια η φύση της δουλειάς σας, που σας υποχρεώνει να μπείτε στο πετσί πολλών ρόλων. Είστε ταυτόχρονα ερευνητής, θύτης και θύμα. Πόσο δύσκολη βρίσκεται την εναλλαγή ανάμεσα στις τόσο διαφορετικές αυτές ταυτότητες;
Παλιότερα θα απαντούσα αλλιώς. Πλέον η εμπειρία μου επιτρέπει να μπαίνω ακόμη πιο βαθιά στα παπούτσια του άλλου, δίχως να υπάρχει διαρροή είτε της άλλης προσωπικότητας στη δική μου είτε το ανάποδο. Σήμερα μπορώ να πω με απόλυτη σιγουριά ότι αυτή η ιδιαιτερότητα της δουλειάς μου είναι και το αγαπημένο μου χαρακτηριστικό: όταν ερευνώ, σχεδιάζω και γράφω μια ιστορία μπορώ να γίνω ο οποιοσδήποτε. Έχω την ευκαιρία να δω τον κόσμο με τα μάτια άλλων και να εξερευνήσω διαφορετικές ταυτότητες. Βέβαια, αυτό έχει και ευθύνη: εύκολα μπορείς να παρασυρθείς και να αποδώσεις στερεοτυπικάχαρακτήρες, μολύνοντάς τους με δικές σου εμπειρίες και κοσμοθεωρίες. Το έχω κάνει στο παρελθόν, θεωρώ (και ελπίζω) πως έχω γίνει καλύτερος πια.

Τι θα μπορούσατε να αποκαλύψετε για το βιβλίο που ετοιμάζετε τώρα; Και για ποιο θέμα γράφετε;
Συμπτωματικά πριν από λίγες μέρες εστάλη με email στη Διόπτρα το πρώτο ντραφτ του. Η έκδοση προγραμματίζεται για το 2023 και την ίδια χρονιά η ιδιαίτερη πατρίδα μου, η Ελευσίνα, είναι Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, έτσι είπα να γράψω μια αστυνομική ιστορία που διαδραματίζεται εκεί και ακολουθεί τα βήματα μιας οικογένειας, το ένα παιδί της οποίας παραμένει εξαφανισμένο από το τέλος της δεκαετίας του ‘80 μέχρι σήμερα.

Υπήρξε γόνιμη η περίοδος της πανδημίας για τη δουλειά σας; Και τι είδους αναστατώσεις έχει επιφέρει αυτή η περίπου επιστροφή στην κανονικότητα;
Ήταν αρκετά γεμάτη. Αν δεν με απατά η μνήμη μου, με εξαίρεση ένα διάστημα μερικών εβδομάδων, έγραφα, μετέφραζα και διάβαζα συνεχώς. Ακόμη και την περίοδο από τότε που τελείωσα το Ίνκουμπους (το καλοκαίρι του 2020) μέχρι τον περασμένο Φεβρουάριο που άρχισα να γράφω αυτό που μόλις ολοκλήρωσα, παρόλο που δεν έγραφα, καθόμουν και επεξεργαζόμουν/ανέπτυσσα ιδέες και σκελετούς των επόμενων βιβλίων. Οπότε, μπορεί όλος ο υπόλοιπος κόσμος μου να έχει αναστατωθεί από τα εκάστοτε γεγονότα, η δουλειά μου όμως ήταν η μοναδική σταθερά. Ευτυχώς, θα πω εγώ.

Γίνεται πολύς λόγος στις μέρες μας για εγκλήματα επαίσχυντα σε βαθμό πρωτόγνωρο. Είναι η κοινωνία μας που διολισθαίνει ή μήπως είναι τα κοινωνικά δίκτυα αυτά που έχουν κάνει πιο διάφανη την ανθρώπινη κατάσταση και τις βαναυσότητές της;
Τείνω προς τη δεύτερη περίπτωση. Σήμερα βλέπουμε τη βία σε ζωντανή μετάδοση και High Definition. Απλά είναι πιο σοκαριστικό να αντικρίζεις με τα ίδια σου τα μάτια αυτό που υποψιαζόσουν. Άλλο να ξέρεις έτσι απλά και αόριστα πως κάποιοι άνθρωποι υποφέρουν για να δημιουργηθεί ο υπολογιστής στον οποίο γράφω τώρα, άλλο να βλέπεις την κατάστασή τους σε βίντεο ή φωτογραφίες. Άλλο να διαβάζεις αόριστα για τα εγκλήματα πολέμου π.χ. των Ρώσων στρατιωτών στην Ουκρανία, άλλο να βλέπεις φωτογραφίες θυμάτων στο feed του Facebook. Πλέον η βία, οι άσχημες πλευρές της φύσης του ανθρώπου, δεν κρύβονται, δεν ωραιοποιούνται, παρόλο που υπάρχουν ακόμα αυτοί που επιλέγουν να πετούν χαρταετό και να μη βλέπουν.

Δανείζομαι από το παράρτημα με τις ευχαριστίες του Ίνκουμπους: Έχετε κατορθώσει να είστε ο συγγραφέας που θα θέλατε να διαβάζετε;
Χθες μόλις διάβαζα ένα από τα βιβλία του Ρομπέρτο Σαβιάνο και αναρωτιόμουν «Εγώ, γαμώτο, γιατί να μην μπορώ να γράψω έτσι;». Θεωρώ ότι μάλλον δεν θα γίνω ποτέ ο συγγραφέας που θα ήθελα να διαβάζω γιατί έχω το ανικανοποίητο. Επίσης, έχω μία ιδιαίτερα απαιτητική πρώτη αναγνώστρια που ψειρίζει μέχρι και τα κόμματα. Άντε να καταφέρεις τώρα να ικανοποιήσεις αναγνώστρια που δεν προτιμά την αστυνομική λογοτεχνία. Άθλος. Ο μόνος τρόπος, λοιπόν, για να περάσω τον ήδη ψηλό πήχη, είναι να παραμείνω ανικανοποίητος.