Βιβλιο

«Λαγέ, τρέξε»: Η σπουδαία λογοτεχνική παρακαταθήκη του Απντάικ

Τρέξε και μην σταματάς μέχρι να πάρεις στα χέρια σου αυτό το βιβλίο

Στέφανος Τσιτσόπουλος
ΤΕΥΧΟΣ 747
2’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Παρουσίαση του βιβλίου «Λαγέ, τρέξε» του Τζον Απντάικ, που κυκλοφορεί του εκδόσεις Οξύ.

Ο αρχετυπικός μέσος Αμερικανός της δεκαετίας του ’50 θέλει να τρέξει και να ξεφύγει από το αμερικάνικο όνειρο: ο Χόλντεν Κόλφιλντ στο «Catcher in the Rye» και οι Σαλ Πάρανταϊς και Ντιν Μοράιτι στο «On the Road» είναι οι λογοτεχνικοί ήρωες που, μαζί με τον Χάρι «Λαγό» Άνγκστρομ του Τζον Απντάικ του «Λαγέ, τρέξε», θέλουν να αφήσουν πίσω τους τη ζωή είτε στα πολύβουα μητροπολιτικά κέντρα είτε στα μίζερα προάστια. Ήρωες που διαλέγουν να δραπετεύσουν από το προδιαγεγραμμένο μέλλον, κυνηγώντας το «όσο πιο μακριά (ίσως) τόσο πιο καλά». 

Η τετραλογία «The Rabbit Series», όμως, του Τζον Απντάικ, σε αντίθεση με τους Σάλιντζερ και Τζακ Κέρουακ, παρακολουθεί τον ήρωα σε τέσσερα επεισόδια: από το 1961, που κυκλοφόρησε το πρώτο μέρος «Λαγέ, τρέξε», ως και το 1990, όπου «Ο Λαγός αναπαύεται», ο Απντάικ προβαίνει σε μια ενδελεχή παρατήρηση και καταγραφή της εποποιίας του Χάρι Άνγκστρομ καθώς το ανεξιχνίαστο υπαρξιακό αδιέξοδό του δεν λέει να γειάνει με τίποτα. Ακόμα και στο τρίτο βιβλίο, όπου υποτίθεται πως «Ο Λαγός έχει λεφτά»
Τι βασανίζει τον Χάρι; Αστέρι του μπάσκετ στα λυκειακά του χρόνια, στα είκοσι έξι του βρίσκεται παντρεμένος με την Τζάνις, περιμένοντας το δεύτερο παιδί τους. Μέχρι που ξαφνικά ανακαλύπτει πως θέλει να φύγει από την Πενσιλβάνια παρατώντας σπίτι αλλά και δουλειά – ο Χάρι βιοπορίζεται επιδεικνύοντας έναν θαυματουργό αποφλοιωτή για την κουζίνα. Είναι η εποχή που δεκάδες νεόκοπες οικιακές συσκευές κατακλύζουν την οικιακή αγορά της Αμερικής και υπόσχονται ένα μέλλον ολόιδιο με της διαφήμισης: θαύμα φαγητό θα γίνει, φυσικά με νέα φυτίνη! Αυτή είναι και η σπουδαιότερη λογοτεχνική παρακαταθήκη του Τζον Απντάικ και ίσως κι ένας από τους λόγους που μέτρησαν ώστε ο Λαγός Χάρι να κερδίσει το βραβείο Πούλιτζερ ή το μυθιστόρημά του να συμπεριλαμβάνεται σταθερά στις λίστες του περιοδικού Time με τα εκατό καλύτερα μυθιστορήματα όλων των εποχών. Η δύναμη του βιβλίου αγγίζει μια επιτυχημένη πρόβλεψη που, λίγες μέρες πριν συμβεί, περιγράφει το μελλούμενο «συμβάν» με λεπτομέρεια διπλωματούχου αστρολόγου! Ή όπως αποθέωσε ο Νόρμαν Μέιλερ, «η δύναμη του βιβλίου πηγάζει από μια αίσθηση πως το σύμπαν σκεπάζει τη μοίρα μας σαν τον μεγάλο, βαρύ και απελπισμένο ουρανό». 

Τζον Απντάικ © Jane Bown, The Observer


Η πρόζα του Απντάικ είναι ρευστή, το εστιακό του βάθος και η ανάγλυφη περιγραφικότητά του –ο ίδιος την υπονόμευε θεωρώντας πως απλώς αποτίνει φόρο τιμής στην ομορφιά του κοινότοπου– αγγίζουν το αμίμητο που κατοχύρωσε και το ύφος του. Διαβάζω κάποιες κριτικές του στο περιοδικό New Yorker, του οποίου υπήρξε συνεργάτης, και πραγματικά απολαμβάνω το πώς μέσα ακόμα και από τα σημειώματα για τους άλλους, εντούτοις εμμένει στο μυστικό του Λαγού: πραγματικά επιβιώνουμε κάθε στιγμή τελικά, εκτός από την τελευταία. 

Αναμφίβολα το «Λαγέ, τρέξε» είναι η σπουδαιότερη λογοτεχνική παρακαταθήκη του όπως και το επίμετρο του βιβλίου, που επιμελείται η Σώτη Τριανταφύλλου, για τις εκδόσεις Οξύ. Κι αυτή, όπως θα έλεγε κι ο λατρεμένος Απντάικ, θα μπορούσε να είναι και η συμβουλή της ημέρας: Αν από την παιδική μας ηλικία είμαστε όλοι κατάσκοποι κι άσχετα αν τα μυστικά που μας αναλογούν να ανακαλύψουμε είναι τόσο ασήμαντα, αυτό θα μπορούσε να είναι και ένα από τα λίγα που μετράνε. Διάβασε αυτό το βιβλίο. Τόσο απλά.