18ος αιώνας. Ένας αιώνας με σημαντικές οικονομικές, κοινωνικές, πνευματικές και κυρίως πολιτικές αλλαγές που καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη της ευρωπαϊκής ιστορίας, και όχι μόνο. Ο Niklas Natt och Dag, στην πρώτη του συγγραφική απόπειρα, επιλέγει να δημιουργήσει ένα έπος που φέρει την αύρα των κλασικών μυθιστορημάτων με φόντο τη Σουηδία εν έτει 1793. Διεισδύει στην εποχή των έντονων αντιθέσεων, ενστερνίζεται τα ρεύματα που αναπτύχθηκαν και τα αποτυπώνει στον τρόπο γραφής του. Το «1793: Τότε που βασίλευε η βία» φέρει στοιχεία του αστικού δράματος που μεσουρανεί στα θεατρικά δρώμενα της εποχής, της ρεαλιστικής γραφής που χαρακτηρίζει το λογοτεχνικό γίγνεσθαι αλλά κυρίως τη σφραγίδα της κλασικής μουσικής, που ανθεί στα τέλη του αιώνα: στη μουσική γραφή κυριαρχεί μια βασική μελωδία –ενώ τα υπόλοιπα συνοδευτικά μέρη υποστηρίζουν τη μελωδία αυτή– αλλά και η εναλλαγή των συναισθημάτων. Χαρακτηριστικά που διέπουν αυτό το συναρπαστικό πολυδιάστατο μυθιστόρημα με την ανατρεπτική δομή.
«Ο φόβος για επανάσταση και προδοσία είναι μια μάστιγα που μολύνει όλους εκείνους που τα οπίσθιά τους βρίσκονται πολύ κοντά σε κάποιον θρόνο»
Η κεντρική ιστορία ξεδιπλώνεται στο πρώτο μέρος του βιβλίου. Ο Μικέλ Καρντέλ, πρώην στρατιώτης ο οποίος έχει χάσει το δεξί του χέρι στον πόλεμο, ανακαλύπτει το ακρωτηριασμένο σώμα ενός ανθρώπου στη λίμνη Φατμπούρεν και ενημερώνει την Πολιταρχία της Στοκχόλμης. Ο επικεφαλής αναθέτει στον ορθολογιστή Σέσιλ Βίγκε την υπόθεση υπό άκρα μυστικότητα. Ο Βίγκε, που είναι φθισικός και φλερτάρει με τον θάνατο, συνεργάζεται με τον «πατατοκεφτέ» Καρντέλ για να ανακαλύψουν τον ένοχο αυτής της αποτρόπαιας δολοφονίας και να αποδοθεί δικαιοσύνη. Οι έρευνες τους οδηγούν σε επικίνδυνες διαδρομές και έρχονται αντιμέτωποι με τις «Ευμενίδες» και τα κρυμμένα μυστικά τους.
Η πλοκή δεν εγκλωβίζεται όμως στην αστυνομική της διάσταση. Στο δεύτερο και στο τρίτο μέρος του βιβλίου, ο συγγραφέας δίνει τη σκυτάλη σε δύο χαρακτήρες, άγνωστους μεταξύ τους και χωρίς να έχουν κάποια εμφανή σχέση με την υπόθεση δολοφονίας. Αποτυπώνει τις προσωπικές τους ιστορίες και προκαλεί ανατριχίλες στον αναγνώστη, που μένει εμβρόντητος με τις απρόβλεπτες εξελίξεις, τις ζοφερές καταστάσεις που εκτυλίσσονται και με το μέγεθος της φρίκης που έρχονται αντιμέτωποι ο Κρίστοφερ Μπλιξ και η Άννα Στίνα προκειμένου να επιβιώσουν. Η κορύφωση έρχεται στο αριστουργηματικό τέταρτο μέρος αποδεικνύοντας το ταλέντο και την ευφυή σύλληψη του Niklas Natt och Dag.
Η χρονική περίοδος που διαδραματίζονται τα γεγονότα του μυθιστορήματος είναι μια ταραγμένη περίοδος. Η Γαλλική Επανάσταση έχει προκαλέσει ισχυρές αναταράξεις σε ολόκληρη την Ευρώπη και πανικό στους κόλπους της αριστοκρατίας. Η δολοφονία του Γουσταύου βρίσκει τον λαό της Στοκχόλμης στα όρια της ανέχειας και της εξαθλίωσης. Μαλάρια, ψείρες, ακρωτηριασμοί, ανθυγιεινές συνθήκες διαβίωσης, πορνεία, κλοπές, απαρτίζουν την καθημερινότητα των κατώτερων στρωμάτων, την ίδια στιγμή που οι έχοντες την εξουσία απολαμβάνουν απροκάλυπτα τα προνόμιά τους και επιδίδονται σε ακολασίες προκειμένου να ικανοποιήσουν τις αρρωστημένες ορέξεις τους και να διασκεδάσουν με τον εξευτελισμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Μέσα σε αυτό το ζοφερό σκηνικό, όπου κυριαρχεί η ματαίωση κάθε προσδοκίας και η παραίτηση, ο συγγραφέας συνθέτει ένα εξαιρετικό πόνημα που κινείται σε πολλαπλά επίπεδα με ζηλευτή αρμονία. Το «1793: Τότε που βασίλευε η βία» είναι ένα ιστορικό αστυνομικό μυθιστόρημα με νουάρ ατμόσφαιρα και στοιχεία θρίλερ, ενώ την ίδια στιγμή αποτελεί μια ρεαλιστική ηθογραφία της εποχής.
Ο Niklas Natt och Dag είναι χαμαιλέοντας. Προσαρμόζει τη γραφή του ανάλογα με τον χαρακτήρα που πρωταγωνιστεί σε κάθε μέρος της υπόθεσης. Υιοθετεί με πειστικότητα άλλοτε την αργκό που χρησιμοποιείται στα καπηλειά και τις φάμπρικες και άλλοτε τον υπεροπτικό και εριστικό τρόπο ομιλίας των ισχυρών αντρών. Ελίσσεται αθόρυβα ανάμεσα στην τριτοπρόσωπη αφήγηση και στην πρωτοπρόσωπη παραληρηματική κατάθεση ψυχής. Χρησιμοποιεί διαφορετικές αφηγηματικές τεχνικές και ποικίλα σχήματα λόγου δίνοντας ζωντάνια στο κείμενο και δημιουργώντας την αίσθηση στον αναγνώστη ότι όλα συμβαίνουν τώρα. Λυρικότητα και λιτότητα χαρακτηρίζουν την πένα του, ενώ κατορθώνει να τιθασεύσει τη συγγραφική του δεινότητα και να μην παρασυρθεί σε υπερβολές και περιττά στοιχεία. Οι περιγραφές του είναι ρεαλιστικές και γλαφυρές και εντυπωσιάζουν με το εύρος τους. Οι σκηνές που αποτυπώνουν τη δολοφονία παραπέμπουν σε σύγχρονα θρίλερ ωμής βίας, ενώ η εξιστόρηση των ναυμαχιών είναι μεγαλειώδης και αληθοφανής.
Καθώς η πλοκή εξελίσσεται, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με τα ήθη, τα έθιμα, τις συνήθειες, τις παραδόσεις της εποχής. Η εισαγωγή κάθε κεφαλαίου λαμβάνει χώρα και σε κάποιο άλλο μέρος –Πολιταρχία, καπηλειά, ψαραγορά, χαμόσπιτα, οίκους ανοχής, τελωνείο– προσφέροντας ενδιαφέρουσες πληροφορίες και λεπτομέρειες για την καθημερινή ζωή των ανθρώπων από όλα τα κοινωνικά στρώματα. Σαν να στήνει ο συγγραφέας από την αρχή τα σκηνικά της παράστασης για να νιώσει ο θεατής μέρος της εκάστοτε σκηνής, να γίνει ένα με τον χώρο, να εναρμονιστεί με τους ανθρώπους και τις εσωτερικές τους συγκρούσεις.
«Ο άνθρωπος είναι ένα ζωύφιο που ψεύδεται, ένα κοπάδι αιμοδιψείς λύκοι που δεν θέλουν παρά να ξεσκίσουν ο ένας τον άλλον στην προσπάθειά τους να κερδίσουν την εξουσία. Οι υποδουλωμένοι δεν είναι καλύτεροι από τους αφεντάδες τους, ασθενέστεροι είναι απλώς. Οι αθώοι διατηρούν την αθωότητά τους μόνο λόγω της ανικανότητάς τους».
Ο Σέσιλ Βίγκε και ο Μικέλ Καρντέλ παραπέμπουν έντονα στο δίδυμο του Σέρλοκ Χoλμς και του Τζον Γουάτσον, μόνο που οι προσωπικές τους ιστορίες καταφέρνουν να προσδώσουν μια άλλη νότα στην πορεία των ερευνών και στη μεταξύ τους σχέση. Ο Μικέλ προσπαθεί να αποδεχτεί την αναπηρία του, να ζήσει με τις ενοχές του και την απώλεια του φίλου του, να διατηρήσει την περηφάνια του. Ο ιδιοφυής Σέσιλ πεθαίνει και έχει επιλέξει να σκοτώσει μέσα του κάθε συναίσθημα εγκαταλείποντας τη γυναίκα που αγαπά. Η ηθική του είναι άμεμπτη και υπερασπίζεται με πάθος το δικαίωμα κάθε δολοφόνου να πει τη δική του αλήθεια.
Βασανίζεται από αιμοπτύσεις που τον διαλύουν και τον εξασθενούν συνεχώς, χωρίς ελπίδα ανάκαμψης, και όμως παλεύει με νύχια και με δόντια να αποδώσει δικαιοσύνη μέχρι την τελευταία στιγμή. Η λογική είναι για εκείνον πάνω από όλα και δεν επιτρέπει στον φόβο να τον λυγίσει. Η εξιχνίαση του φόνου θα καταλύσει τις άμυνές τους, θα ανατρέψει τα πιστεύω τους και τις αρχές τους και θα επιφέρει τη λύτρωση.
Ο Κρίστοφερ Μπλιξ και η Άννα Στίνα δίνουν μια άλλη διάσταση στην πλοκή προκαλώντας σοκ, αποτροπιασμό αλλά και ανείπωτη συγκίνηση. Επιτείνουν την αγωνία, αποκαλύπτουν την ισχύ του χρήματος και προβάλλουν με αδρές γραμμές το σκοτάδι που καταβροχθίζει τα πάντα και κάνει τον κόσμο αγνώριστο. Τα όνειρα και οι επιθυμίες γίνονται ένα με τις κραυγές πόνου και τις εκκλήσεις για σωτηρία. Ο θάνατος στέκεται σαν δαμόκλειος σπάθη πάνω από τα κεφάλια τους. Ο χρόνος δεν είναι σύμμαχός τους, αντίθετα τους τραβάει το χαλί κάτω από τα πόδια και δεν τους αφήνει περιθώρια να πάρουν ανάσα. Η ιώβεια υπομονή που επιδεικνύουν δεν είναι αρκετή για να ξεπεράσουν την ταπείνωση που έχουν υποστεί.
Παλεύουν να αντιμετωπίσουν τον τρόμο και τον πανικό που αισθάνονται καθώς έρχονται σε επαφή με την αρρωστημένη βία που δεν έχει φραγμούς. Δειλία και θάρρος ένα μαζί. Η καρδιά σφίγγεται και ένα λυγμός στέκεται στον λαιμό και πάλλεται, περιμένει να απελευθερωθεί. Και ξαφνικά, έρχεται η κατάρρευση. Το αναπόφευκτο κοιτάει τον αναγνώστη στα μάτια. Πόσα συναισθήματα κρύβονται άραγε μέσα σε μια φράση, σε μια στιγμή;
«[…] το μίσος χρειάζεται φόβο, όπως η φωτιά το καύσιμο[…]»
Μια πόλη. Μια χώρα. Μια ήπειρος. Κοσμογονικές αλλαγές και μεγάλες επαναστάσεις. Βία και άπλετο αίμα. Δύο πλευρές μάχονται με σθένος και απύθμενο πάθος. Η εξουσία και η ηθική. Παλεύουν με νύχια και με δόντια να διατηρήσουν απόρθητα τα κάστρα τους. Η ευτυχία δεν έχει περιθώριο να ανθίσει στις καρδιές ξανά. Η αθωότητα διαλύεται, τα όνειρα καταπατώνται με μίσος. Και το «1793: Τότε που βασίλευε η βία» προσκαλεί τον αναγνώστη να βυθιστεί στο έρεβος που καλύπτει τις σελίδες του.
16°
