Βιβλιο

«Η λογοτεχνία με απλά λόγια» είναι ένα σπάνιο συλλογικό έργο

Επιστήμονες διαφορετικών κλάδων ένωσαν τις γνώσεις τους σε έναν τόμο που καλύπτει τα ρεύματα της λογοτεχνίας από το 3000 π.Χ. μέχρι σήμερα (Κλειδάριθμος)

Κέλλη Κρητικού
ΤΕΥΧΟΣ 679
4’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

«Μια λέξη μετά από μια λέξη μετά από μια λέξη είναι δύναμη» γράφει η Μάργκαρετ Άτγουντ ενώ η Τζόις Κάρολ Όουτς επισημαίνει πως «Το διάβασμα είναι ο μόνος τρόπος για να μπούμε ακούσια, συχνά ανεξέλεγκτα, στο πετσί, στη φωνή, στην ψυχή του άλλου».

Σπουδαίες πένες συναντιούνται σε μια εξαιρετική έκδοση -με σκληρό εξώφυλλο και εκπληκτικής ποιότητας χαρτί- που απευθύνεται σε όσους αγαπούν βαθιά τη λογοτεχνία και θέλουν να εμβαθύνουν στην ιστορία της. Η «Ιλιάδα» ακούει «Το άσμα του Ρολάνδου» τις «Χίλιες και μία νύχτες», ο «Δον Κιχώτης» παρακολουθεί τον «Ροβινσώνα Κρούσο», ο «Φάουστ» έρχεται κοντά με τους «Τρεις σωματοφύλακες» και τον «Ζοφερό οίκο», το «Πόλεμος και Ειρήνη» συναντά «Το πορτρέτο μιας κυρίας» και τον «Δράκουλα», «Το μαγικό βουνό» δίνει χώρο στον «Μικρό πρίγκιπα», «Το κουτσό» παίζει με «Το τενεκεδένιο ταμπούρλο» «Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια» ενώ «Τα παδιά του Μεσονυχτίου» ακούν «Το κουρδιστό πουλί» κοιτώντας το «Λευκό χαμόγελο σε μαύρο φόντο»  που έχει «Ο τυφλός δολοφόνος».

Επιστήμονες διαφορετικών κλάδων με σημείο επαφής την αγάπη για τη λογοτεχνία –λέκτορες λογοτεχνίας και αγγλικής φιλολογίας, συγγραφείς, επιμελητές, ιστορικοί, κριτικοί βιβλίων, καθηγητές κοινωνικών επιστημών, μεταφραστές, μουσικοί, θεατρολόγοι- ένωσαν τις γνώσεις τους, τις ερευνητικές τους δεξιότητες, τις εξειδικεύσεις τους, και δημιούργησαν έναν τόμο που καλύπτει ένα τεράστιο φάσμα θεμάτων και ρευμάτων της λογοτεχνίας από το 3000 π.Χ. μέχρι σήμερα και προσφέρει πλούτο πληροφοριών και λεπτομερειών. Έναν τόμο που απευθύνεται σε όσους σπουδάζουν λογοτεχνία αλλά και σε όσους αγαπούν το βιβλίο και επιθυμούν να μάθουν περισσότερα για την εξέλιξη του.

Η αφήγηση ιστοριών είναι τόσο παλιά όσο και η ανθρωπότητα, καθώς οι άνθρωποι είχαν πάντα την ανάγκη να αφηγούνται γεγονότα της καθημερινής τους ζωής ή να ανακαλύπτουν παραμύθια για κόσμους αλλιώτικους. Η ανακάλυψη της γραφής, αν και αρχικά περιορίστηκε κυρίως σε εμπορικές συναλλαγές, έδωσε το έναυσμα για τη δημιουργία των πρώτων επικών ιστοριών και φιλοσοφικών κειμένων. Όπως ανέφερε ο Τζον Στάινμπεκ στον ευχαριστήριο λόγο του για το Βραβείο Νόμπελ το 1962: «Η λογοτεχνία είναι τόσο παλιά όσο η ομιλία. Προέκυψε από μια ανθρώπινη ανάγκη, δεν άλλαξε, έγινε όμως ακόμα πιο αναγκαία».

Η λογοτεχνία είναι τα γραπτά έργα. Για το λόγο αυτό, «Η λογοτεχνία με απλά λόγια» παρακολουθεί την πορεία της λογοτεχνίας στον χρόνο με έναν ιδιαίτερο και κατανοητό τρόπο για κάθε αναγνώστη: χρησιμοποιώντας βιβλία ως σημεία σταθμούς και απεικόνισης των ρευμάτων της κάθε εποχής. Τα βιβλία έχουν επιλεγεί ως αντιπροσωπευτικά ενός συγκεκριμένου στιλ ή τεχνικής γραφής ή μιας ομάδας / ενός κινήματος που επηρέασε σύγχρονους συγγραφείς ή διαμορφώθηκε περαιτέρω από τις επόμενες γενιές. Είναι σημαντικό ότι στο παρόν βιβλίο, εξετάζονται κείμενα από μία ευρεία γκάμα πολιτισμών, που έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον και ανοίγουν περισσότερο τη βεντάλια των γνώσεων όσων εντρυφούν στη λογοτεχνία με πάθος.
Η ανάπτυξη του περιεχομένου ακολουθεί χρονολογική σειρά επιτυγχάνοντας να παρουσιάσει τις εκάστοτε λογοτεχνικές καινοτομίες σε σχέση με το κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι της εποχής. Το αναλυτικό ευρετήριο, που βρίσκεται στην αρχή του βιβλίου, αποτελεί έναν εξαιρετικό οδηγό και βοηθό, ώστε ο κάθε αναγνώστης να δει τις χρονικές περιόδους που καλύπτονται και να αποφασίσει τον τρόπο με τον οποίο θα βυθιστεί στις σελίδες αυτού του σαγηνευτικού ταξιδιού. Ήρωες και μύθοι, αναγέννηση και διαφωτισμός, ρομαντισμός και άνθιση του μυθιστορήματος, η αποτύπωση της αληθινής ζωής, η κόντρα στις παραδόσεις, η μεταπολεμική λογοτεχνία και η σύγχρονη λογοτεχνία είναι οι επτά θεματικές ενότητες που αναλύουν τα διάφορα στάδια εξέλιξης των γραπτών κειμένων – με εστίαση στο μυθιστόρημα, τα θεατρικά έργα και την ποίηση- και των στιγμών που διαμόρφωσαν το σημερινό τοπίο της λογοτεχνίας.

Σε κάθε θεματική ενότητα υπάρχει μια εισαγωγή με λίγα λόγια και ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον και συνοπτικό γράφημα, όπου απεικονίζονται, στη γραμμή του χρόνου που καλύπτει η εκάστοτε περίοδος που αναλύεται, οι πιο σημαντικές στιγμές της λογοτεχνίας. Για κάθε μία από τις επτά περιόδους προβάλλονται περίπου δεκαπέντε τίτλοι βιβλίων που την καθόρισαν και τη στιγμάτισαν με τον δικό τους τρόπο.

Η ανάλυση κάθε βιβλίου είναι πραγματικά εκπληκτική και ακολουθεί το ίδιο μοτίβο, ώστε να βοηθήσει τον αναγνώστη να εξοικειωθεί εύκολα με τον όγκο των πληροφοριών και των σελίδων που προβάλλουν μπροστά στα μάτια του. Ο τίτλος είναι μια φράση από το βιβλίο που είναι αντιπροσωπευτική του συγγραφέα και της γραφής του. Ακολουθεί μια εμβάθυνση στο περιεχόμενο του κειμένου και στη σκιαγράφηση των χαρακτήρων, και μια ταυτόχρονη παρουσίαση του κοινωνικοπολιτικού πλαισίου της εποχής κατά την οποία γράφτηκε, ώστε να διαφανούν οι συσχετισμοί και οι αλληλεπιδράσεις. Οι φωτογραφίες που πλαισιώνουν τα κείμενα είναι ιδιαίτερες και συμβάλλουν ουσιαστικά στην ξεχωριστή αισθητική του βιβλίου. Ταυτόχρονα παρατίθενται ένα βιογραφικό του δημιουργού, όπως και μια λίστα άλλων σπουδαίων έργων του. Κάθε κεφάλαιο εμπλουτίζεται με πληροφορίες σχετικά με τα έργα που εκδόθηκαν πριν και μετά το έργο που έχει μπει στο μικροσκόπιο, όπως επίσης και εύληπτες εξηγήσεις για τα διαφορετικά ρεύματα και τα είδη λογοτεχνίας, όπως, για παράδειγμα, ο υπερβατισμός και ο σκοτεινός ρεαλισμός, τα τρία διακριτά είδη της επικής ποίησης, τη γέννηση των μπιτ.

Είναι εντυπωσιακό πως σε κάποια κλασικά αριστουργήματα παρουσιάζονται γραφικές αναπαραστάσεις είτε της πλοκής του έργου είτε των σχέσεων των κεντρικών χαρακτήρων και εις βάθος επεξήγηση των αντιδράσεων και των αποφάσεών τους. Ο αναγνώστης αισθάνεται πως διαβάζει τα πρακτικά λέσχης ανάγνωσης και παρακινείται να μελετήσει εκ νέου το εκάστοτε μυθιστόρημα, για να εντοπίσει τις λεπτομέρειες που αναγράφονται. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το βιβλίο «Τζέιν Έιρ» της Σαρλότ Μπροντέ όπου καταγράφεται πως ορισμένοι φεμινιστές βλέπουν την Μπέρθα Μέισον – την ψυχικά διαταραγμένη, φυλακισμένη σύζυγο του Έντουαρντ Ρότσεστερ, εργοδότη της Τζέιν Έιρ -ως μεταφορική αντανάκλαση της Τζέιν και της θέσης της στην κοινωνία, και παρουσιάζεται μια αντιστοιχία συμπεριφορών και στάσεων που τεκμηριώνουν τις παραδοχές τους. Όπως επίσης είναι συναρπαστικός ο πίνακας των παραλληλισμών ανάμεσα στην Οδύσσεια του Όμηρου και στον Οδυσσέα του Τζέιμς Τζόις, όπως και το ξεχωριστό διάγραμμα όπου αναπαριστώνται με λεπτομερή ακρίβεια τα 18 επεισόδια του Οδυσσέα του Τζόις στο Δουβλίνο.

Στο τέλος κάθε θεματικής ενότητας παρατίθενται και άλλα σπουδαία βιβλία της εκάστοτε περιόδου, με πληροφορίες για την πλοκή και για τον συγγραφέα, σε περίπτωση που ο αναγνώστης ενδιαφέρεται να μελετήσει περαιτέρω δείγματα της εποχής που τον σαγηνεύει.

Οι σελίδες αυτής της έκδοσης είναι μια ανεξάντλητη πηγή πληροφοριών που δύσκολα μπορεί να εντοπίσει κάποιος συγκεντρωμένες σε ένα βιβλίο. «Η λογοτεχνία με απλά λόγια» είναι ένα σπάνιο συλλογικό έργο που προσκαλεί τους λάτρεις των βιβλίων σε ένα μαγευτικό ταξίδι στον χρόνο μέσα από τη δύναμη των λέξεων.