Γράφτηκε μια άλλη εποχή, διαβάζεται κάθε εποχή. Δηλητηριώδης, αλλά συνάμα διασκεδαστική αφήγηση είναι το κύριο χαρακτηριστικό αυτού του βιβλίου που κυκλοφόρησε το 1952 και εξακολουθεί να γοητεύει έως τις μέρες μας. Ένα τρελό σουρεαλιστικό στροβίλισμα, με παραληρηματική γλώσσα, παράφορο τέμπο και με μια εισαγωγική φράση που πέρασε στην ιστορία: «Είμαι αόρατος απλώς επειδή οι άνθρωποι αρνούνται να με δουν».
Μια καταπληκτική εξερεύνηση στη μαύρη ταυτότητα, το φυλετικό ζήτημα, τη σκλαβιά που ξεπερνά τις νομοθετικές παραμέτρους και καταντά πολιτισμική, μια παραβολή εξιστορημένη στις σκληρές ασπρόμαυρες εικόνες του πρώιμου εικοστού αιώνα, της οποίας τις προεκτάσεις μπορείς να δεις και μέσα από την προοπτική του σήμερα. Ιδανικό μυθιστόρημα για όσους βρίσκουν τον καλύτερό τους εαυτό μέσα στα βιβλία που ανοίγουν μάτια.
Ο Ραλφ Έλισον γεννήθηκε στην Οκλαχόμα, σπούδασε στην Αλαμπάμα, γυάλισε παπούτσια, έπαιξε τρομπέτα σε τζαζ ορχήστρα, μελέτησε μουσική και γλυπτική, δίδαξε ρωσική και αμερικάνικη λογοτεχνία, έγραψε διηγήματα, δοκίμια, μελέτες και βιβλιοκριτικές, ενώ για τον «Αόρατο άνθρωπο» του απονεμήθηκε το National Book Award το 1953. Πρόκειται για το έργο που χαρακτηρίστηκε από τον Σολ Μπέλοου ως «ένας λαμπρός προσωπικός θρίαμβος… αποδεικνύει ότι η ποιότητα του αληθινά ηρωικού μπορεί να επιβιώσει στη σύγχρονη εποχή» και υποχρέωσε τον Φίλιπ Ροθ σε εξίσου ανεπιφύλακτους επαίνους: «Όσοι από εμάς είμαστε πρόθυμοι να διδαχθούμε, γίναμε χάρη στον “Αόρατο άνθρωπο” λιγότερο αδαείς σχετικά με τις ζωές των μαύρων». Ο κόσμος της λογοτεχνίας το έχει τοποθετήσει στο βάθρο του απόλυτου αφροαμερικάνικου μυθιστορήματος και παραμένει ακλόνητο στη θέση του.
O ανώνυμος πρωταγωνιστής του βιβλίου, τοποθετημένου στο Νότο τη δεκαετία του 1920 και το Χάρλεμ στα ’30s, κερδίζει υποτροφία στο κολέγιο έπειτα από έναν εξευτελιστικό αγώνα μποξ ο οποίος δόθηκε για την ψυχαγωγία των πλούσιων λευκών. Συνδέεται με τον κύριο Νόρτον, ευεργέτη του ιδρύματος, και μέσα από μια σειρά γκροτέσκων επεισοδίων αφηγούμενων στο πυρετικό πρώτο πρόσωπο το οποίο υιοθετεί από την αρχή ο Έλισον, ξεκινά μια τουρνέ της περιθωριακής μαύρης Αμερικής, στη διάρκεια της οποίας συγχρωτίζεται με αιμομίκτες και στη συνέχεια με τρόφιμους ψυχιατρείων επισκεπτόμενους πορνείο, αρκετά διαυγείς ωστόσο για να διακρίνουν το πραγματικό πρόσωπο της λευκής φιλανθρωπίας: «Δύστυχοι, βαδίζετε σαν τυφλοί και κανένας δεν μπορεί να δει τον άλλον. Για σας, κύριε, ο νεαρός δεν είναι παρά ένας βαθμός στην κάρτα με τα αποτελέσματα των επιτευγμάτων σας, ένα πράγμα, όχι άνθρωπος. Ένα παιδί ή κάτι ακόμα λιγότερο, ένα άμορφο μαύρο πράγμα. Κι εσείς, με όλη σας την εξουσία, δεν είστε άνθρωπος γι’ αυτό τον νεαρό, είστε Θεός, μια δύναμη…». Σε ακόμη πιο αποφατικό τόνο, δίνεται το τελικό χτύπημα («Πιστεύει σε σάς όπως ακριβώς πιστεύει στους χτύπους της καρδιάς του. Πιστεύει σ’ αυτή τη μεγάλη ψεύτικη σοφία που διδάσκει τα ίδια σε σκλάβους και πραγματιστές, πως το λευκό είναι δίκαιο»), προτού ο λιπόθυμος κύριος Νόρτον φυγαδευτεί από τη χαοτική σκηνή, πίσω στην ασφάλεια του κάμπους.
Ο αφηγητής καταλήγει απόβλητος, στο δρόμο για τη Νέα Υόρκη και κατόπιν στο Χάρλεμ, όπου καταλαμβάνει δεσπόζουσα θέση σε μαρξιστικής έμπνευσης αδελφότητα, μονάχα για να συνειδητοποιήσει ότι για άλλη μια φορά μετακινείται στη σκακιέρα σαν πιόνι. Η απομυθοποίηση θα τον στείλει «αποφασισμένο να ζήσει στο υπόγειο», πέρα από την εποχή που, «γεμάτος ψευδαισθήσεις, ζούσα μια δημόσια ζωή και προσπαθούσα να λειτουργήσω με την πεποίθηση ότι ο κόσμος ήταν στέρεος και το ίδιο ίσχυε και για τις ανθρώπινες σχέσεις». Αν διέσχιζες το ταξίδι του Έλισον, πώς θα έβλεπες άραγε εσύ τον κόσμο; Πρόκειται για ένα από τα μεγάλα βιβλία που θα βρεις μπροστά σου. Ένα σκληροπυρηνικά σοβαρό, απροσδόκητα καυστικό έργο, με μια σπουδαία, εκπληρωμένη φιλοδοξία από μέρους του Έλισον: «Ποιος ξέρει αν, σε κάποια άλλη ηχητική συχνότητα, δε μιλάω εκπροσωπώντας κι εσάς;».
22°
