Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος είναι υποψήφιος για το σημαντικό διεθνές βραβείο H. C. Andersen. Μαζί ξεφυλλίσαμε σελίδες των παιδικών βιβλίων του.
Γιατί ασχοληθήκατε με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων;
Ξεκίνησα, πριν από είκοσι χρόνια, να γράψω παιδικό βιβλίο γιατί σκέφτηκα πως είναι ο καλύτερος τρόπος προκειμένου να επικοινωνήσω καλύτερα κάποια πράγματα στους μαθητές μου στο σχολείο. Στη συνέχεια ανακάλυψα πως οτιδήποτε θέλω να επικοινωνήσω το κάνω λέγοντας ιστορίες. Συνεχίζω με τον ίδιο τρόπο… ό,τι αντιληφθώ πως θέλω να το συζητήσω με τα παιδιά το κάνω βιβλίο.
Επιμένετε σε κάποια θέματα;
Δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι στριφογυρίζω γύρω από την αποδοχή της διαφορετικότητας και της ετερότητας, γύρω από το σεβασμό προς τους ηλικιωμένους και την εμπειρία. Θέλω να μεταδώσω πως πρέπει να έχουμε μία κοινωνία όπου ο καθένας έχει το χώρο του και σέβεται ο ένας τον άλλο.
Όταν ξεκίνησα υπήρχε περισσότερο η άποψη πως κάποιοι μόνο από εμάς είναι διαφορετικοί. Όμως, και με τα χρόνια, νομίζω πως πρέπει να δεχτούμε πως ο καθένας μας είναι διαφορετικός, κανείς δεν είναι ίδιος με τον άλλο και όλοι έχουμε το δικαίωμα στο σεβασμό γι’ αυτό που είμαστε. Σωματότυπος, θρησκεία, φυλή, ταλέντα και πολλά άλλα μας διαφοροποιούν.
Θίγετε και θέματα σεξουαλικής ταυτότητας;
Δεν τη θίγω γιατί απευθύνομαι σε ηλικίες πολύ μικρές όπου η αίσθηση του φύλου δεν υπάρχει τόσο έντονη.
Τι σας έδωσε η θάλασσα για να τη χρησιμοποιήσετε στη σειρά βιβλίων με ήρωα τον «Τριγωνοψαρούλη»;
Θυμάμαι πως όταν δημιούργησα τον ήρωα είχα τη μεγάλη απορία πώς μια χώρα τόσο θαλασσινή δεν είχε ήρωα ένα ψάρι. Μετά ο βυθός μού έδωσε απίστευτες δυνατότητες και υλικό για να δημιουργήσω. Εμείς, οι συγγραφείς παιδικών βιβλίων, έχουμε ένα μεγάλο όπλο. Την αλληγορία. Είναι το όχημα να μπούμε στα δύσκολα. Το βασικό χαρακτηριστικό του «Τριγωνοψαρούλη» είναι πως κανείς δεν ξέρει το όνομά του, τι ψάρι είναι, και ενώ όλοι τον καταλαβαίνουν ως διαφορετικό, η διαφορετικότητά του τον κάνει ελκυστικό. Είναι αυτός που σώζει την κοινωνία που τον κοιτάζει παράξενα.
Πού οφείλεται η επιτυχία του «Τριγωνοψαρούλη»;
Νομίζω γιατί έθιξε πρώτος πράγματα που δεν είχαν ακόμα αποσαφηνιστεί στο μυαλό μας. Τώρα γιατί θέλησα από τους πρώτους να τα θίξω; Ίσως ήμουν πιο ευαισθητοποιημένος λόγω της εκπαιδευτικής μου ιδιότητας ή γιατί οι γονείς μου ήρθαν από τη Αίγυπτο κουβαλώντας έναν κοσμοπολιτισμό.
Συνήθως οι γονείς επιλέγουν τα παιδικά βιβλία. Υπήρξαν περιπτώσεις που τα παιδιά ήταν αυτά που σας ανακάλυψαν;
Μια φορά μια δασκάλα μού είχε εξομολογηθεί πως τα παιδιά ήταν αυτά που της ζήτησαν να ασχοληθούν με τον «Τριγωνοψαρούλη». Είχαν δει μια διαφημιστική αφίσα για το βιβλίο, γι’ αυτό και πιστεύω πως χρωστάω πολλά στους εικονογράφους των βιβλίων μου. Για το πρώτο πλησίασμα η εικόνα παίζει τον πρωταρχικό λόγο.
Γνωρίζετε περιπτώσεις παιδιών που αντέδρασαν αρνητικά στα βιβλία σας;
Τον τελευταίο καιρό απευθυνόμενος σε πολύ μικρά παιδιά θίγω θέματα όπως οι άστεγοι, ο θάνατος, η αρρώστια, οι εξαρτήσεις. Μου έτυχαν περιπτώσεις παιδιών που λένε πως δεν θέλουν να τα γνωρίζουν και πρέπει να σεβαστούμε το γεγονός πως τα παιδιά προσεγγίζουν θέματα μόνο όταν νιώθουν έτοιμα. Πάντως πιστεύω πως οι γονείς δεν πρέπει να περιμένουν να συμβεί κάτι στην οικογένεια ώστε τότε να ψάξουν το κατάλληλο παραμύθι, γιατί η λογοτεχνία είναι η καλύτερη περίπτωση για να σε πάρει από το χέρι και να σου μάθει πράγματα για τη ζωή.
Στις παρουσιάσεις των βιβλίων σας εμφανίστηκαν γονείς με επιθετικές διαθέσεις;
Μου έχει τύχει δύο φορές. Και στις δύο περιπτώσεις πίστευαν πως το σχολείο με χρησιμοποιούσε με σκοπό να τους προετοιμάσει για κάτι που θα το υιοθετούσε στο άμεσο μέλλον. Αυτό γιατί διοργάνωσε τη συνάντηση ένα σχολείο. Ζούμε σε μια κοινωνία που αναζητάει ακόμα το βηματισμό της.
Υπάρχει κάποιο βασικό πλαίσιο που δεν μπορεί να αποφύγει ένας συγγραφέας παιδικών βιβλίων;
Δεν γράφεις μια ιστορία που το τέλος της είναι μαύρο και απαισιόδοξο, γιατί δεν μπορείς να στερείς την ελπίδα. Από εκεί και πέρα είσαι ελεύθερος να γράψεις όπως θέλεις. Τώρα τελευταία μάλιστα έχουν κυκλοφορήσει κάποια βιβλία μου, τα οποία απευθύνονται σε ανήλικους αλλά και σε ενήλικους αναγνώστες. Ο καθένας θα καταλάβει ό,τι θέλει.
Πώς στέκεστε απέναντι στα παλιά, κλασικά παραμύθια;
Κάθε παραμύθι εκφράζει την εποχή και το συγγραφέα που το έγραψε, εκτός αν πρόκειται για λαϊκό παραμύθι. Αν μιλήσουμε για ένα παραμύθι του Άντερσεν πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας πως είναι ένας προτεστάντης με πολύ αναπτυγμένη την εντύπωση πως η τιμωρία έρχεται αυτόματα και άμεσα, αλλά και ότι ήταν ένας άνθρωπος που δεν είχε χαρεί την αγάπη, τον έρωτα ή την αποδοχή – ήθελε να γίνει ηθοποιός ή χορευτής και δεν το κατόρθωσε. Αναγνωρίστηκε σε πολύ μεγάλη ηλικία λόγω των παραμυθιών. Όλα αυτά πρέπει να τα έχουμε στο μυαλό μας όταν διαβάζουμε τα παραμύθια του.
Τα ελληνικά παιδικά βιβλία έχουν εξελιχθεί. Τι γίνεται όμως με τα σχολικά βιβλία που ασχολούνται με τα κείμενα και τη γλώσσα;
Σε μια εποχή που η τεχνολογία μάς βοηθάει να είμαστε πιο άμεσοι και γρήγοροι ο τρόπος που γράφονται τα σχολικά βιβλία είναι της βραδυπορίας. Το «Ανθολόγιο» που έχουμε τώρα δημιουργήθηκε πριν το 2006 και η επιτροπή δούλευε χρόνια πριν. Άρα ασχολείται με βιβλία που είχαν κυκλοφορήσει μέχρι το 2002 ή το 2003. Μια παραγωγή δεκαπέντε χρόνων δεν υπάρχει. Θα έπρεπε να βρεθεί ένας άλλος τρόπος που να συμβαδίζει με τις εξελίξεις, αλλά αυτό είναι μια άλλη κουβέντα και δεν μπορώ να πω εγώ τις λύσεις.
Η ελληνική παιδική λογοτεχνία κάνει καριέρα στο εξωτερικό;
Όχι ιδιαίτερα. Μας προτιμούν χώρες όπως η Κορέα ή η Ισπανία προσφάτως. Γαλλικά και γερμανικά μπορείς να δεις βιβλία μας, αλλά είναι πάρα πολύ δύσκολο να μπεις στην αγγλοσαξωνική αγορά.
Είστε υποψήφιος για το διεθνές βραβείο H. C. Andersen. Μέσω ποιας διαδικασίας μπορεί να προταθεί ένας συγγραφέας;
Την πρόταση την κάνει το Ελληνικό Τμήμα της ΙΒΒΥ. Απαραίτητη προϋπόθεση να έχεις κάποια βιβλία μεταφρασμένα. Ήμουν τυχερός γιατί τα βιβλία μου έχουν εκδοθεί στο εξωτερικό, οπότε μπορούσε να δημιουργηθεί ένας φάκελος με αυτά. Είναι δε απίστευτα δύσκολο να κριθείς σε ένα διεθνή διαγωνισμό, όταν τα βιβλία σου δεν έχουν εκδοθεί στα αγγλικά. Είναι σαν να τρέχεις σε έναν αγώνα χωρίς να φοράς αθλητικά παπούτσια.
Αυτή τη στιγμή σε ποια φάση βρίσκεται η υποψηφιότητά σας;
Από τα βιβλία που έχουν σταλεί από όλες τις χώρες έχει μπει στη λίστα των 25. Η διεθνής επιτροπή θα συνεχίσει να συνεδριάζει για ένα χρόνο…
Το καινούργιο σας βιβλίο;
Ο τίτλος του είναι «Δεν». Μιλάει για τα παιδιά που δεν έχουν τα πάντα… Είναι εντυπωσιακός ο τρόπος που το αγκάλιασαν τα νηπιαγωγεία, ενώ πίστευα πως απευθύνεται σε μεγαλύτερα παιδιά.
Η καλύτερη ατάκα που ακούσατε και αφορά ένα βιβλίο σας;
Ένα παιδί με είχε ρωτήσει αν γνώριζα προσωπικώς τον Τριγωνοψαρούλη και έγραψα την ιστορία του. Φυσικά του απάντησα πως, ναι, τον γνωρίζω. (γέλια)
13°
