Γρηγόρης Βαλτινός: Κάθε παράσταση φιλοδοξεί να ενώσει την πλατεία με τη σκηνή

Ο Γρηγόρης Βαλτινός πρωταγωνιστεί φέτος στην «Ετυμηγορία» του Μπάρι Ριντ στο «Θέατρον» του Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος», σε σκηνοθεσία Πέτρου Ζούλια. Το έργο ξεκινά με ένα ιατρικό λάθος: μια κοπέλα μπαίνει εσπευσμένα για να γεννήσει αλλά κάτι δεν πάει καλά και μένει σε κώμα, μετά τη γέννα. Η μητέρα της -που έχει αναλάβει και τα τρία παιδιά της κόρης- αναθέτει την υπόθεση στον Φρανκ Γκάλβιν, έναν δικηγόρο που φαίνεται να τα έχει παρατήσει. Ωστόσο, όταν επισκέπτεται τη νέα κοπέλα στο νοσοκομείο, ο Φρανκ Γκάλβιν αποφασίζει να παλέψει για την υπόθεση, τα βάζει με το σύστημα, προσπαθώντας να επιβάλει το δίκαιο σε μια άδικη κοινωνία.

Εμείς μιλήσαμε με τον Γρηγόρη Βαλτινό για τον ρόλο του, αλλά και για τα το ζητήματα της δικαιοσύνης, της προδοσίας, του έρωτα, που θίγονται μέσα στο έργο. 

Συνέντευξη στον Γρηγόρη Βαλτινό για τον ρόλο του στην «Ετυμηγορία» στο «Θέατρον» του Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος»

Μιλήστε μου λίγο για τον ρόλο σας στο έργο
Ο Φρανκ Γκάλβιν είναι ένας άνθρωπος που έχει τραυματιστεί από το σύστημα. Σαν άνθρωπος με ικανότητες, ως ένας ταλαντούχος νέος δικηγόρος μπήκε στην αρχή της καριέρας του μέσα στο σύστημα –γιατί δεν γίνεται αλλιώς. Το σύστημα αντιλαμβανόμενο τις δυνατότητές του, τον εξοστράκισε γιατί ένιωθε ότι κινδυνεύει από αυτόν. Ήταν πολύ ικανός. Ένιωθε ότι ενδεχομένως λίγο περισσότερο αυστηρός από όσο έπρεπε, λίγο ασυμβίβαστος. Έκανε έναν πολύ καλό γάμο με την κόρη ενός μεγαλοδικηγόρου, όμως αυτό δεν εμπόδισε το ίδιο το σύστημα να τον πετάξει έξω κατηγορώντας τον για δωροδοκία ενόρκων.

Αυτό το σύστημα του κατέστρεψε την επαγγελματική αλλά και την οικογενειακή ζωή, χωρίζοντάς τον από τη γυναίκα του, αφήνοντας πίσω του και ένα παιδί, μια κόρη και κάνοντάς τον αλκοολικό. Επομένως, τώρα είναι ένας πλήρως κατεστραμμένος άνθρωπος και επαγγελματικά και προσωπικά. Έρχεται λοιπόν αυτή η υπόθεση η οποία στην αρχή φαίνεται λίγο ανώδυνη σε σχέση με τη δική του ζωή. Κάποια στιγμή όμως την ταυτίζει, βλέπει στο πρόσωπο αυτής της κοπέλας που πάνε να αδικήσουνε το ίδιο του το παιδί και σκέφτεται πώς θα αντιδρούσε ο ίδιος αν τον αφορούσε προσωπικά και άμεσα, αν το παιδί ήταν δικό του. Έτσι λοιπόν βγάζει από τη μέση το οικονομικό οφελος και αρχίζει και παλεύει για να δικαιωθεί αυτή η κοπέλα ηθικά πρώτα και υλικά στη συνέχεια. Γιατί σε ορισμένες περιπτώσεις το υλικό μέρος είναι άμεσα συνδεδεμένο με την ίδια τη ζωή. Η κοπέλα είναι κατάκοιτη, σε κώμα, έχει αφήσει 3 παιδιά πίσω τα οποία πρέπει να μεγαλώσουν, να φέρουν καινούρια ζωή στην ανθρωπότητα.

Και μπαίνει σε μια διαδικασία πια που δεν έχει να κάνει με τα χρήματα αλλά με την ηθική. Και με την τελευταία του αγόρευση, η οποία είναι μες στην απελπισία γιατί έχει χάσει όλα του τα όπλα -τα έχουν εξουδετερώσει οι εχθροί επικαλούμενοι συγκεκριμένους νόμους-καταφέρνει να δικαιωθεί. Είναι μια αγόρευση που ξεπερνάει και τον νόμο.

Πώς προσεγγίζει το θέμα της δικαιοσύνης το έργο αυτό;
Υπάρχει μια φράση μέσα στο κείμενο ότι τον νόμο τον φτιάχνουν οι δυνατοί, ας μην επιβεβαιώσουμε ότι τον νόμο τον φτιάχνουν όσοι αδικούν, για να αδικούν σύμφωνά με τον νόμο, να παρανομούν νόμιμα. Δυο αντίρροπες λέξεις που βλέπουμε πώς λειτουργούν μέσα στην παράσταση. Ωστόσο, η δικαιοσύνη δεν είναι μια κούφια λέξη, ένας κούφιος θεσμός, το ψυχρό και τυπικό γράμμα του νόμου, αλλά το μεγάλο και μοναδικό καταφύγιο όλων. Εκεί καταφεύγουν όλοι οι άνθρωποι για να προστατευτούν. Αν αδικήσουμε κάποιον και αδιαφορήσουμε, αν τον αφήσουμε αβοήθητο, κάποια στιγμή η αδικία που νομίζαμε ότι αφορά μόνο σε άλλους, θα χτυπήσει και τη δική μας πόρτα.Έτσι λοιπόν το έργο είναι ηθικά και συναισθηματικά προστατευμένο από παντού.
Αυτό πρέπει να δίνει ένα θεατρικό έργο, να δίνει μια ελπίδα να λειτουργεί με την καρδιά και την ψυχή ακόμα και αν αυτό, το τυπικό μέρος του νόμου έχει παραβλεφθεί.

Υπάρχει σύνδεση με την επικαιρότητα στο συγκεκριμένο έργο; Μια μάνα που παλεύει για το παιδί της που εδώ είναι ζωντανό-νεκρό από ένα λάθος του συστήματος;
Σε ό,τι έχει να κάνει με την επικαιρότητα, πρέπει να σας πω ότι εκείνο που κυνηγάω πάντα είναι η διαχρονικότητα και όχι η επικαιρότητα. Πολλές φορές μου φαντάζει φτηνή στα μάτια μου, να κυνηγήσουμε το τρέχον για να πιάσουμε το συναίσθημα του κόσμου εκείνη τη στιγμή. Ποτέ δεν με συγκινούσε αυτό. Με συγκινούσε πάντα το διαχρονικό. Εδώ το διαχρονικό δυστυχώς ταυτίζεται με το επίκαιρο. Και έχουμε όλη αυτήν την τραγική ιστορία που ζούμε όλοι και που το κοινό αίσθημα –και ιδιαίτερα το πολιτικό αίσθημα, εννοώντας το αίσθημα που αφορά τα της πόλης.

Εγώ προχωρώ ακόμη περισσότερο σε ό,τι έχει να κάνει με την επικαιρότητα και δεν θέλω να πληρώσει μόνο ο τελευταίος αλλά και προηγούμενοι οι οποίοι παρέδωσαν. Πρόκειται για μια σκυταλοδρομία. Για αυτό θα πρέπει να διαχωριστεί και η διοίκηση από την πολιτική -που αν ο προηγούμενος δώσει μια σπασμένη σκυτάλη στον επόμενο, η σκυτάλη θα πέσει στον δρόμο– φταίει και ο προηγούμενος που δεν είπε ότι η σκυτάλη είναι σπασμένη.

Εκείνο που πρέπει να κυνηγάω σαν σκεπτόμενος, σαν διανοούμενος και σαν καλλιτέχνης είναι η κάθαρση. H κάθαρση εκ βάθρων, ένα άλλο μοντέλο διαχείρισης και διοίκησης, μια άλλη αντιμετώπιση της αλήθειας του λαού της δικαιοσύνης, του πλούτου και της αδικίας. Αυτό με κινητοποιεί και αυτό μου καθορίζει τις επιλογές μου στην τέχνη.

Ο ήρωας παλεύει με το σύστημα- Πόσο δύσκολο είναι το έργο του; 
Παρα πολύ δύσκολο, ο ένας νόμος προστατεύει τον άλλο. Και πάντα υπάρχει ένα παραθυράκι, το οποίο το ξέρει το σύστημα, για να ξεφύγει. Αυτή η κοινωνία μπορεί να είναι λαμπερή και γυαλιστερή έτσι όπως τη δημιουργεί η ελεύθερη οικονομία, ο καπιταλισμός, το American life και dream αλλά είναι και πάρα πολύ σκληρή και επικίνδυνη για τον απλό κόσμο. Κι επειδή το σύστημα φροντίζει πάντα να υπάρχουν όσο το δυνατόν περισσότεροι πτωχοί, αυτό γίνεται ολοένα και επικίνδυνο για το μεγαλύτερο ποσοστό της ανθρωπότητας. Το σύστημα θέλει τους ανθρώπους φτωχούς ώστε να δουλεύουν για αυτό. Αυτό το βρίσκω πολύ λογικό από πλευράς εξουσίας και συστήματος και χρήματος. Άρα τι μένει; Ένα σύστημα που ναι μεν στηρίζεται σε μια ελεύθερη και ανταγωνιστική κοινωνία –γιατί αυτό πάει τα πράγματα μπροστά και όχι το παλιό μοντέλο, το οποίο απέτυχε στο ανατολικό μπλοκ, όμως θέλει μια αυστηρή διαχείριση από το Κράτος, το οποίο ναι μεν ας κρατάει ένα μεγάλο μέρος για φόρους, αλλά πρέπει να τους κάνει νοσοκομεία, σχολεία, δρόμους ασφαλείς, ασφαλή αστυνομία, ασφαλείς συγκοινωνίες.

Μιλήστε μου για τον ρόλο της Ντόνα: από τη μια είναι μια γυναίκα-παγίδα και από την άλλη είναι ο έρωτας που δίνει την κινητήριο δύναμη στον Φρανκ
Πάντα είναι μια κινητήριος δύναμη ο έρωτας σε όλα τα επίπεδα. Ακόμα και στην ανέχεια και τη φτώχεια. Ο έρωτας μπορεί να κάνει δυο φτωχούς ανθρώπους να κάνουν υπερβάσεις στη ζωή τους, να αγωνιστούν, να τους κάνει ευφυέστερους, πιο δραστήριους, για να μπορέσουν για να ζήσουν αυτόν τον έρωτα, να βρουν τρόπους για να ξεφύγουν από αυτήν τη μέγγενη εγκατάλειψης και δυστυχίας.
Ίσως γι αυτό να τον έχει δώσει ο θεός στους ανθρώπους για να προχωρά ο κόσμος μπροστά. Και ενίοτε πίσω. Ξέρετε τα πράγματα έχουν δυο όψεις σε αυτά τα νομίσματα. Μπορεί να σε φτιάξουνε, μπορεί και να σε καταστρέψουνε. Εξαρτάται πώς θα κάτσει το νόμισμα.
Εδώ, στην παράσταση, υπάρχει ένας «κάκτος» που ο Φρανκ Γκάλβιν τραυματίστηκε τη στιγμή που τον ερωτεύτηκε. Υπάρχει μια αλληγορία ποιητική.

Πώς βλέπετε όμως να εξελίσσεται ο έρωτας σήμερα; Συνεχίζει να αποτελεί κινητήριο δύναμη στη ζωή μας και ειδικά εκείνη των νέων;
Έχουν καταστραφεί αυτά τα συναισθήματα. Οι νέοι άνθρωποι νιώθουν ότι δεν έχουν το δικαίωμα να ζήσουνε ελεύθερα και χαλαρά τον έρωτά τους. Για αυτό βλέπετε ότι ευδοκιμούν πάρα πολύ οι εφήμερες σχέσεις. Δεν έχουν περιθώριο για περισσότερες δεσμεύσεις. Δεν έχουν τα λεφτά για περισσότερες δεσμεύσεις. Δεν πρέπει να κοιτάμε μόνο το αίσθημα και να παραβλέπουμε το πρακτικό μέρος της ζωής. Γιατί δυστυχώς και ο έρωτας θέλει λεφτά. Γιατί θα γίνει γάμος, παιδί και άμα δεν έχει λεφτά θα χωρίσει. Έχουμε συνδέσει και τη ζωή μας και την ευτυχία μας με τα λεφτά. Και μας σπρώχνει το σύστημα να κάνουμε τον οποιονδήποτε συμβιβασμό για να μπορέσουμε να χαρούμε και το αίσθημα.

Πέρα από το ζήτημα του έρωτα, υπάρχει το ζήτημα της εμπιστοσύνης και της προδοσίας που τίθεται. Και η μάνα αισθάνεται προδομένη και η Ντόνα προδίδει για τα χρήματα τον Φρανκ
Το ίδιο το σύστημα «αυτοκινείται». Έτσι όλα κρίνονται με βάση τα λεφτά και η μια πράξη δίνει ενέργεια στην άλλη. Οπότε, επειδή όλοι βρίσκονται μέσα σε αυτό το σύστημα, και η μάνα κρίνει τον δικηγόρο με βάση αυτά, καθώς θεωρεί ότι την πρόδωσε για τα χρήματα και δεν προχώρησε στον «ασφαλή» συμβιβασμό που είχαν εξ αρχής κανονίσει. Από την άλλη, και η Ντόνα κάνει την ερωτευμένη με τον ήρωα για τα λεφτά, γιατί τα είχε ανάγκη. 

Οι ένορκοι είναι το κοινό. Το σκηνοθετικό αυτό εύρημα τι προσδίδει στο έργο;
Γινόμαστε ένα με την αίθουσα και αυτό υλοποιείται εν τη πράξη. Γίνεται αυτό που πρέπει να γίνεται στο θέατρο, επειδή είναι μια ζωντανή τέχνη. Άλλωστε, η φιλοδοξία κάθε παράστασης είναι να ενώσει την πλατεία με τη σκηνή. Εδώ αυτό το πράγμα υλοποιείται, μπαίνει ο θεατής μέσα στη σκηνή και κατά κάποιον τρόπο τον καθιστά υπεύθυνο, υπόλογο για τη γνώμη και την απόφαση που θα εκφέρει.

Και βλέπουμε πάρα πολύ καλά στην πράξη πόσο υπεύθυνα άτομα πρέπει να είμαστε μέσα στην κοινωνία. Ουσιαστικά γίνεται μια μικρογραφία της κοινωνίας, σαν να εκμαιεύεις από τον θεατή, σαν να τον καθιστάς υπεύθυνο να λάβει την απόφαση. Αυτό είναι το μεγαλειο της ζωντανής παράστασης.

Συνεργασία με τον Πέτρο Ζούλια. Είναι η δεύτερη φορά που συνεργάζεστε. Μιλήστε μου για τη σχέση σας.
Ναι είναι η δεύτερη φορά που συνεργαζόμαστε. Η πρώτη ήταν το «Da». Διαπιστώσαμε ότι ταιριάζουμε πάρα πολύ με τον Πέτρο Ζούλια. Και αυτό είναι πολύ ξεκούραστο στη δουλειά και πολύ παραγωγικό γιατί ο ένας συμπληρώνει τον άλλο. Και ο ένας έχει μεγάλη εμπιστοσύνη στον άλλο. Όταν έχουμε το ίδιο θεατρικό DNA, ξεκινάμε πάντα θετικά. Ότι αυτό που μου είπε είτε του είπα είναι κατ αρχάς καλοπροαίρετο. Αλλά είναι γιατί έχουμε και οι δυο την ίδια κατεύθυνση, τον ίδιο στόχο. Και κάποια στιγμή μπορεί ο ένας να συμπληρώνει και να εξελίσσει την ιδέα του άλλου. Είναι φοβερά δημιουργικό αυτό το πράγμα.

Σαν ομάδα φαίνεστε πολύ δεμένοι. Βγάζετε στη σκηνή μια ενότητα και μια χημεία. Πώς το πετυχαίνετε αυτό;
Είναι πολύ ωραίο να υπάρχει αυτό στη σκηνή. Και ειδικά με τον Γιώργο Σουξέ, που είχαμε συνεργαστεί και στο «Da». Είναι μια σύνδεση που κάνει το 1+1=1. Είναι ένας εξαιρετικά ευφυής ηθοποιός που λειτουργεί σφαιρικά για την παράσταση κι όχι ατομιστικά για τον ρόλο του. Κατι το οποίο κάνω κι εγώ πάντα.
Καλώς ή κακώς από τότε που βγήκα στο θέατρο, βλέπω την παράσταση και σκηνοθετικά. Έτσι δεν μπορώ να δω μόνο τον εαυτό μου. Και είναι πάρα πολύ ωραίο στις πρόβες αλλά και στις παραστάσεις, ακόμα και έπειτα από τόσον καιρό, να λεει ο ένας ηθοποιός στον άλλο «να σου πω, σκέφτηκα για εκείνο το σημείο κάτι, μπορούμε να το κάνουμε πιο καλό, να το πάμε προς την κατεύθυνση που θέλουμε να πάει η παράσταση». Ακόμη και τώρα βελτιώνουμε σημεία. Και έτσι ανανεώνεται η παράσταση.

Είστε κυρίως θεατρικός ηθοποιός. Πώς επιλέγετε τις συνεργασίες στην τηλεόραση;
Κάνω λίγη τηλεόραση ενίοτε για να ξεσκάω. Στη γη της ελιάς είναι τα «αδέρφια» μου. Είναι η Βάνα Δημητρίου, η παιδική μου φίλη, ο Ανδρέας Γεωργίου και ο Κούλης ο Νικολάου που έιναι συγκλονιστικοί συνεργάτες και πολύ ταλαντούχοι στα αντικείμενά τους. Και μου ζήτησαν να μπω την τέταρτη χρονιά για μια ανανέωση της σειράς. Πρέπει να σας πω ότι κουράζομαι πολύ γιατί με αυτήν την παράσταση δεν μπορείς να κάνεις και τηλεόραση. Είναι 10 ώρες την ημέρα γύρισμα. Πολλές φορές είναι κάθε μέρα. Φεύγω 7 το πρωί και γυρίζω 1 το βράδυ. Γιατί πάω κατευθείαν στην παράσταση.
Άμα σε ευχαριστούν αυτά που κάνεις, αυτό σε ξεκουράζει. Βέβαια φέτος μέτρησα τα όριά μου. Είδα ότι ακόμα αντέχω. Για του χρόνου δεν ειμαι καθόλου σίγουρος.

Θέατρο και τηλεόραση: Διαφορετικά μέσα και ρόλοι: πώς το διαχειρίζεστε;
Ο ηθοποιός λειτουργεί με ανάμνηση συναισθήματος. Έχεις δουλέψει πολύ το συναίσθημα σε μια θεατρική παράσταση, παίρνεις τις πληροφορίες, τις συναισθηματικές, τις άυλες πληροφορίες από την πρόβα, αυτό το πράγμα το κλειδώνεις σε ένα συρτάρι. Κλειδώνοντάς το, όταν θες, ανοίγεις το συρτάρι ανά πάσα στιγμή για να το βγάλεις. Στην τηλεόραση είναι αλλιώς. Πρέπει να είσαι έτοιμος, δεν έχεις το περιθώριο των προβών, πρέπει να πας με το βαλιτσάκι του ταλέντου σου εκεί, της εμπειρίας σου.

Και μένει ελεύθερος χρόνος για σας;
Προσπαθώ κάθε βράδυ στο θέατρο και στην τηλεόραση να δίνω το 100%, οπότε όταν έχω και τα δυο, είναι πολύ κουραστικό. Οπότε όταν μου μένει λίγος ελεύθερος χρόνος, τον αξιοποιώ πολύ απλά, με φίλους, μια ταβέρνα.. Δεν μου αρέσουν τα μεγάλα ταξίδια ή οι πολυτέλειες. Θέλω να ηρεμώ. Να συλλογίζομαι. Να παίρνω καύσιμα για την επόμενη μέρα.

Έχετε μια πολύ μακρά πορεία στο θέατρο. Θεωρείται ότι τα τελευταία χρόνια το κοινό του θεάτρου έχει αλλάξει; Υπάρχει μια στροφή νέων ανθρώπων στο θέατρο;
Μεγάλη φιλοδοξία των ηθοποιών, των ανθρώπων του θεάτρου, συγγραφέων, ηθοποιών και σκηνοθετών και παραγωγών είναι να φέρουν τους νέους ανθρώπους στο θέατρο. Γιατί στο θέατρο σού δίνεται η δυνατότητα να ακούσεις έναν λόγο πιο φιλοσοφημένο, πιο δυνατό, πιο βαθύ, πιο απαιτητικό. Γιατί δυστυχώς η κοινωνία έξω σε απομακρύνει από τον προβληματισμό, από το αίσθημα, σε θέλει ψυχρό καταναλωτή, εκτελεστή. Το θέατρο είναι αντίρροπο σε αυτή τη δυναμική και βλέπεις ότι το αίσθημα της αυτοσυντήρησης στον άνθρωπο πώς οδηγείται στο θέατρο γιατί εκεί είναι η πηγή, το νερό, έχει αυξηθεί το νεανικό κοινό για αυτό πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στα έργα μας που ανεβάζουμε. Γιατί μπορεί να το διώξουμε αυτό το κοινό τώρα που με πολύ κόπο το έχουμε προσηλυτίσει. Δεν πρέπει να απογοητεύεται από μια παράσταση, η οποία είναι εντελώς ναρκισσιστική από τους συντελεστές για παράδειγμα. Δεν χρειάζεται να κάνουμε το έργο όσο πιο ακαταλαβίστικο γίνεται και να διώξουμε την νεολαία που με τόσο κόπο μαζέψαμε. Έχει αυξηθεί το κοινό, αυτό διαπιστώνω, αυτό πιστεύω. Το βλέπετε και πόσοι έχουν τοποθετήσει το θέατρο μέσα στις επιλογές τους σε δύσκολες περιόδους. Ο κόσμος –και ιδιαίτερα οι νέοι- επέστρεψαν στις θεατρικές αίθουσες μετά την πανδημία, θεωρώντας ότι είναι η μοναδική πηγή ίσως ποιότητας, συναισθήματος και ηθικής, ήθους. Γιατί το θέατρο παρόλο που χρησιμοποιεί ψεύτικα στολίδια, είναι ο ναός της αλήθειας. Ο,τι βγαίνει στη σκηνή είναι απόλυτα αληθινό, δεν υπάρχει η αναγκαιότητα της κοινωνικής υποκρισίας που έχουμε στην κοινωνία, για να επιβιώσουμε. Το θέατρο επιβιώνει πηγαίνοντας κόντρα σε αυτά. Αυτή είναι η δύναμή του και ο λόγος ύπαρξής του.

Στη μακρά πορεία σας στο θεατρικό σανίδι αλλά και στην τηλεόραση, υπήρξαν δουλειές ή άνθρωποι που έχετε ξεχωρίσει;
Είναι άδικο να αρχίσεις να αναφέρεις ονόματα επειδή κάθε δουλειά, κάθε διανομή και κάθε επιλογή τη σκέφτομαι πάρα πολύ, δεν νομίζω να έχω κάνει τραγικά λάθη παρά σε ελάχιστες περιπτώσεις. Όλες οι άλλες επιλογές μου είχα την ευλογία, ευτυχία να είναι σωστές και να μου αφήνουν μια περιουσία πίσω. Φιλική, συναισθηματική, επαγγελματική, έτσι λοιπόν πάντα η προηγούμενη δουλειά αθροιζόταν πάντα στην επόμενη, είτε σε επίπεδο εμπειριών είτε συνεργατών. Όλοι οι άνθρωποι που δούλεψα είναι φίλοι μου, δεν έχω αντιπαλότητα με κανέναν. Επειδή δεν μου αρέσει η τοξικότητα, από το πρώτο δευτερόλεπτο που στήνεται μια δουλειά απέφευγα τοξικούς. Κάποιες στιγμής μπορεί να έχω κάνει λάθη, να μην τους αντιλήφθηκα πολύ απλά δεν συνεχίζεις μαζί τους και προχωράς στους επόμενους.

Δείτε λεπτομέρειες για την παράσταση «Ετυμηγορία» στο City Guide της Athens Voice