Μιχάλης Καλαμπόκης: Ο ηθοποιός χρειάζεται όνειρο, υπομονή & μελέτη

Το όραμα. Οι σκέψεις. Η πειθαρχία. Πόσο ή δύσκολο είναι τελικά να είσαι ηθοποιός και όταν το κάνεις, πώς καταφέρνεις να "υπηρετήσεις" την τέχνη σου; Ο Μιχάλης Καλαμπόκης, συνιδρυτής της Αθηναϊκής Σκηνής έχει τις απαντήσεις.

Πόσο εύκολο είναι σήμερα να επενδύσει κάποιος στην υποκριτική;
Η επένδυση στην Τέχνη πάντα ήταν δύσκολη. Τόσο στο να σπουδάσει κανείς, όσο και να επενδύσει χρήματα για να δημιουργήσει μια παράσταση, να συγγράψει ένα βιβλίο ή να δημιουργήσει έναν πίνακα, ένα γλυπτό. Για να επενδύσει κάποιος αρχικά χρόνο στην Τέχνη πρέπει να τον «τυραννάει» από μικρή ηλικία. Είναι μονόδρομος αργότερα η ενασχόληση με την Τέχνη και η σπουδή της. Όποια κρίση κι αν περνάει η χώρα, σε όποια κατάσταση κι αν βρίσκεται και ο ίδιος. Αυτό το παρατήρησα πρώτη φορά στη Δραματική Σχολή της Αθηναϊκής Σκηνής που διευθύνω. Η ζήτηση για σπουδές δεν άλλαξε με την οικονομική κρίση. Αλλά και σκεπτόμενος για τον εαυτό μου, δεν θα μπορούσα να με φανταστώ να έχουν περάσει τα χρόνια και να μην έχω ασχοληθεί με το Θέατρο. Αναφορικά στην επένδυση την οικονομική στο πλαίσιο παραγωγών, ναι, η επιρροή ήταν πολύ μεγάλη. Ένας παραγωγός αποβλέπει και σε αντίστοιχα κέρδη. Και όσο η οικονομία της Ελλάδας βούλιαζε, οι κρατικές επιχορηγήσεις εξαφανίζονταν και οι φορολογήσεις ανέβαιναν, ολοένα και μεγαλύτερες εκπτώσεις γίνονταν σε παραγωγές. Θα μείνω όμως περισσότερο στην ίδια την ουσία της επένδυσης κάποιου σε αυτή την Τέχνη. Πέρα από την επαγγελματική προοπτική, όποιος έχει περάσει από την εμπειρία της σπουδής της υποκριτικής, έχει βιώσει τη δημιουργικότητα, το χτίσιμο της αυτοπεποίθησης, την πειθαρχία, τον αυτοέλεγχο και κυρίως μια μαγική ομαδικότητα που δεν τη βρίσκεις εύκολα σε άλλες σπουδές. Αν σε αυτά προσθέσεις και την επαφή με σημαντικές προσωπικότητες που διδάσκουν και τη διαρκή απορρόφηση γνώσεων, η επένδυση αυτή γίνεται ένα μαγικό ταξίδι. Ακόμα αναπολώ τα χρόνια των σπουδών μου στη σχολή του Εθνικού Θεάτρου και το ίδιο κέφι και μαγεία προσπαθώ να περάσω και στους σπουδαστές μου.

Με ποιο κριτήριο επιλέγετε τους διδάσκοντες στη σχολή σας;
Όταν αποφάσισα να ιδρύσω την Αθηναϊκή Σκηνή δεν είχα εικόνα για τα προγράμματα σπουδών των δραματικών σχολών της Ελλάδας. Οι προσλαμβάνουσές μου ήταν μόνο από το περιβάλλον του Εθνικού Θεάτρου όπου σπούδασα. Είχα σαν πρότυπο το μοτίβο εκπαίδευσης του Εθνικού και επειδή ένιωθα κάποιες ελλείψεις στράφηκα προς το εξωτερικό. Αυτή η κίνηση διαμόρφωσε ένα καινοτόμο πρόγραμμα σπουδών που βρήκε εξαιρετική ανταπόκριση στους σπουδαστές οι οποίοι αγκάλιασαν αυτό το νέο ρεύμα. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα εντάχθηκαν στο πρόγραμμα σπουδών μαθήματα όπως η Ψυχολογία και η ψυχολογική ανάλυση ρόλων, η Ιστορία Τέχνης, η Μεταγλώττιση και άλλα που δεν υπήρχαν. Ο αγώνας ήταν μεγάλος προκειμένου να πείσω για την αναγκαιότητά τους, ειδικά όταν είσαι νέος στην Ελλάδα και ενοχλείς, καταλαβαίνετε τι συμβαίνει. Φανταστείτε ότι ακόμα και σήμερα η Αθηναϊκή Σκηνή είναι η μόνη σχολή του παρέχει εκπαίδευση μεταγλώττισης στην Ελλάδα. Μαζί με νέα μαθήματα, ξεκίνησαν για πρώτη φορά και δραστηριότητες σπουδαστών όπως εκπαίδευση μέσα από παραστάσεις σε χρόνο αντίστοιχο του επαγγελματικού θεάτρου, συμμετοχές σε φεστιβάλ, επαφές με φορείς και σχολές του εξωτερικού, θεματικά street events, εκπαιδευτικά μαθήματα σε αρχαία θέατρα κ.α. Φτιάχτηκε δηλαδή μια ολοκληρωμένη δομή προγράμματος σε μια εποχή που η θεατρική εκπαίδευση στην Ελλάδα ήταν ιδιαίτερα παρωχημένη. Πλέον χαίρομαι που ακολούθησαν κι άλλες σχολές. Τα τελευταία χρόνια έχω στραφεί σε σκηνοθέτες και νεότερης γενιάς και κυρίως με αφορά η διδασκαλία με μεθόδους και όχι τόσο η εμπειρική. Παλαιότερα το μοτίβο ήταν η μεταφορά στο σπουδαστή της εμπειρίας του καθηγητή. Η δική μου η γενιά σκηνοθετών και καθηγητών σε ένα όμορφο βαθμό έχει ασχοληθεί και με συγκεκριμένες μεθόδους που σπούδασαν ή μελετούν. Έτσι παρέχονται πλέον συγκεκριμένα εργαλεία στους νέους ηθοποιούς κάτι που κάνει κατά τη γνώμη μου την εκπαίδευση πιο ουσιαστική. Αυτό βέβαια δεν αποκλείει την ύπαρξη σκηνοθετών μεγαλύτερης γενιάς που προσφέρουν εμπεριστατωμένη και ουσιαστική γνώση. Στόχος μου είναι πάντα να υπάρχει πολυφωνία και όχι εκπαίδευση σε μία μόνο τεχνική. Ο σπουδαστής δηλαδή να πάρει αρκετές τεχνικές και εμπειρίες ώστε αργότερα σαν επαγγελματίας να μπορεί να συνεργαστεί με διαφορετικούς σκηνοθέτες, σε όλα τα είδη θεάτρου ή να κατασταλάξει ο ίδιος αφού πρώτα λάβει γνώσεις, στο ποια τεχνική του αρμόζει. Έτσι στη σχολή, σε ένα πολυάριθμο καθηγητικό προσωπικό, από την ίδρυσή της, την έχουν εμπιστευτεί καθηγητές όπως η Λυδία Κονιόρδου, ο Κοραής Δαμάτης, ο Νίκος Χαραλάμπους, ο Ισίδωρος Σιδέρης, ο Νίκος Μπουσδούκος, ο Περικλής Μοσχολιδάκης κ.ά. και από τις νεότερες γενιές που συνήθως πρόκειται για σκηνοθέτες της δικής μου γενιάς που συνυπήρξαμε στο Εθνικό όπως ο Κώστας Γάκης, η Λίλλυ Μελεμέ, η Ερατώ Πίσση, η Βέρα Λάρδη, η Αλεξάνδρα Βουτζουράκη, ο Μάκης Παπαδημητρίου, ο Γιώργος Παπαπαύλου κ.ά. και σημαντικοί καθηγητές Τεχνικών μαθημάτων όπως η Μάρω Θεοδωράκη, η Χριστίνα Βασιλοπούλου, η Βάσια Λακουμέντα, ο Οδυσσέας Στεφανής, η Βίνα Παπαδοπούλου, ο Χάρης Γεωργιάδης, η Μαρίνα Μηλιάρη, ο Γιάννης Βασιλειάδης κ.α.

Ως ψυχολόγος πιστεύετε ότι η υποκριτική είναι ένα είδος ψυχοθεραπείας;
Από τα χρόνια των σπουδών μου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο προσπάθησα με μελέτες, εργασίες και διαλέξεις να στηρίξω τη χρησιμότητα της Ψυχολογίας στο Θέατρο αλλά και την αναγκαιότητα του Θεάτρου στην επιστήμη της Ψυχολογίας. Είχα την τύχη αλλά και ταυτόχρονα την ατυχία να είμαι από τους πρώτους που ασχολήθηκαν με αυτό το δέσιμο στην Ελλάδα. Τα τμήματα Ψυχολογίας ήταν ακόμα νεοσύστατα και η «περπατημένη» τότε ήταν αν ασχολείσαι με το Θέατρο να είσαι αφιερωμένος μόνο σε αυτό. Ήθελα να δείξω ότι μπορούσα να τα κάνω και τα δύο ταυτόχρονα αλλά και να πείσω ότι οι δύο αυτοί άξονες είναι αλληλένδετοι. Δε νοείται σκηνοθεσία χωρίς γνώσεις ψυχολογίας θεάματος. Πώς θα επιδράσει κάτι στο θεατή ή πώς συμπεριφέρεται ο θεατής ή η ομάδα. Δε νοείται ρόλος χωρίς βασικά στοιχεία ψυχοσύνθεσης. Οι γνώσεις της Ψυχολογίας και η εμπειρία μου στη διδασκαλία και τη σκηνοθεσία με οδήγησαν να δημιουργήσω μια τεχνική που συνδυάζει τους δύο άξονες και βάσει αυτής δημιουργώ παραστάσεις, φτιάχνω ρόλους και διδάσκω. Είναι ένα ολοκληρωμένο εργαλείο για τους ηθοποιούς. Πλέον χαίρομαι που βλέπω ολοένα και περισσότερους συναδέλφους ηθοποιούς να ασχολούνται με την Ψυχολογία αλλά και ψυχολόγους να χρησιμοποιούν την Τέχνη. Μάλιστα έχω ξεκινήσει και συνεργασίες με αρκετούς από αυτούς και προσπαθώ να δημιουργήσω και ένα σύνδεσμο εκπαίδευσης σε αυτή την ιδέα. Η γραμμή της Αθηναϊκής Σκηνής έχει έντονη αυτή την ταυτότητα. Αναφορικά στην Ψυχοθεραπεία, η χρήση ρόλων, δημιουργικότητας, αναπαράστασης και έκφρασης αποτελούν ιδιαίτερα εποικοδομητικά εργαλεία. Είναι ίσως ο παρανομαστής του έως τώρα έργου μου.

Έρχονται σπουδαστές στη Σχολή που τους ενδιαφέρει να κάνουν μαθήματα όχι τόσο για να γίνουν ηθοποιοί όσο για να βρουν τον εαυτό τους μέσα από αυτά;
Η Αθηναϊκή Σκηνή είναι μια καλλιτεχνική στέγη στην Ακρόπολη που αποτελείται από τρία «παρακλάδια». Την Ανώτερη Δραματική Σχολή, τα εργαστήρια και το επαγγελματικό θέατρο. Συνήθως στη σχολή έρχονται άτομα που έχουν στόχο την επαγγελματική ενασχόληση. Στα εργαστήρια που έχουν σα στόχο τη δημιουργική ενασχόληση και την επιμόρφωση μέσα από μαθήματα βλέπουμε και ανθρώπους που αναζητούν την προσωπική τους ανάπτυξη. Σίγουρα αυτό συνδυάζεται και με την ενασχόλησή μου με την Ψυχολογία. Ωστόσο, ποιός, που ασχολείται με την Τέχνη, δεν κινητοποιείται από ένα βαθύτερο συναίσθημα για ένα δημιουργικό ταξίδι αυτογνωσίας;

Σε τι κατάσταση πιστεύετε ότι βρίσκεται σήμερα το ελληνικό θέατρο;
Ψάχνεται. Πέρασε μια περίοδο έντονης μη αποδοχής του παρελθόντος σαν έφηβος και τώρα ενηλικιώνεται. Τώρα στα πρώτα βήματα αυτής της ενηλικίωσης φαίνεται να κάνει βήματα αυτοκριτικής και να κρατάει και κάποιες σταθερές από το παρελθόν. Στα προηγούμενα χρόνια είδαμε από εξαιρετικές προσπάθειες μέχρι τέρατα. Σε αυτό συνέβαλε και ο παράγοντας της οικονομικής κρίσης. Η μείωση του κόστους παραγωγών έδωσε χαρακτήρα πειραματισμού και νεοτερισμού σε πολλές παραγωγές. Τάση που νεότεροι ενστερνίστηκαν και αναπαρήγαγαν. Επίσης το χαμηλό κόστος ενοικίασης θεάτρων οδήγησε σε πληθώρα χαμηλού κόστους παραγωγών. Υπερπληροφόρηση που έκανε το μήνυμα να χάνετε σε μια Αθήνα με 2000 παραστάσεις. Πλέον βλέπω μια τάση η σύγχρονη μορφή παραστάσεων να προσπαθεί να αποκτήσει πιο πολύ ουσία, χρήση μεθοδολογίας και ταυτότητας κάτι που μου φαντάζει ουσιώδες. Μέσα σε αυτό το κλίμα αν τα Θέατρα ασχοληθούν με λιγότερες παραγωγές και στηρίξουν την ταυτότητά τους, ίσως να κάνουμε ένα μικρό βηματάκι προς την επίλυση και άλλων θεμάτων που απασχολούν τον κλάδο μας.

Η άνοδος των τηλεοπτικών σειρών επηρέασε την δήλωση συμμετοχών στη Σχολή σας;
Η άνοδος των τηλεοπτικών σειρών μυθοπλασίας μετρήθηκε στις σχολές στις αρχές του 2000. Ύστερα, που άρχισε η πτώση των σειρών, ήρθαν τα ριάλιτι, όπου αρκετοί έρχονταν να περάσουν τις φάσεις των εισαγωγικών εξετάσεων για να περάσουν αυτή την εμπειρία! Ευτυχώς δεν ήταν οι μόνοι. Ωστόσο παρατηρώ ότι οι προσλαμβάνουσες αρκετών νέων που θέλουν να ασχοληθούν με το Θέατρο δεν είναι μόνο θεατρικές όπως στη δική μου γενιά.

Τι χρειάζεται να έχει ένας ηθοποιός για να είναι καλός;
Όνειρο, πείσμα, κέφι, υπομονή, θάρρος, τεχνική, μελέτη, σωματική ευεξία, άρτια εκπαίδευση, εξυπνάδα.

Πώς αποφασίσατε να φτιάξετε τη Σχολή με τον Θεόδωρο Κάλβο;
Από τα χρόνια που σπούδαζα στη σχολή του Εθνικού με προσέγγιζαν νεότεροι υποψήφιοι για να τους κάνω προετοιμασία για τη σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Το ξεκίνησα με ιδιαίτερο κέφι κάτι που, ύστερα από αρκετές επιτυχίες εισόδου, οδήγησε να φτιάξω θεατρικό εργαστήρι. Σε αυτό έρχονταν άτομα που ήθελαν και να προετοιμαστούν και να δημιουργήσουν κάτι νέο. Η συνεργασία μου με το Θεόδωρο Κάλβο, που του χρωστάω πολλά, ήρθε εκείνη την περίοδο. Το εργαστήρι άρχισε να έχει όμορφα όνειρα αλλαγής της θεατρικής εκπαίδευσης και όταν ένιωσα αρκετά έτοιμος να επιχειρήσω, έκανα την κίνηση, βρίσκοντας αυτό τον υπέροχο χώρο σε μια από τις πιο ασφαλείς περιοχές της Αθήνας. Σε ένα ιστορικό νεοκλασικό στην Ακρόπολη.

Μιλήστε μας για τις παραγωγές σας.
Το επαγγελματικό Θέατρο της Αθηναϊκής Σκηνής έχει σα στόχο την έρευνα. Του παγκόσμιου ρεπερτορίου αλλά και έργων που δεν έχουν παρουσιαστεί πολλές φορές. Η έρευνα αφορά σε σύγχρονους τρόπους υποκριτικής απόδοσης και σκηνοθετικής προσέγγισης. Μου αρέσει να παίζω με τα ρεύματα της Τέχνης αλλά και να προτείνω μέσα από τα έργα μου την ταυτότητά μου που έχει συγκεκριμένη αισθητική. Σίγουρα χρησιμοποιώ τη μέθοδο που προτείνω και ισορροπώ μεταξύ συμβολισμού και άλλων ρευμάτων που εναλλάσσω. Η Αθηναϊκή Σκηνή μετρά ήδη πολλές παραγωγές κάποιες εκ των οποίων μας σύστησαν στο κοινό με ένα όμορφο μεγάλο αγκάλιασμα. Μέσα από αυτές έγιναν και ορισμένες αξιόλογες συνεργασίες με σημαντικούς σκηνοθέτες και φεστιβάλ της Ελλάδας και του εξωτερικού. Στις παραστάσεις συμμετέχουν και απόφοιτοι της σχολής και συχνά και κάποιοι μαθητές για πρακτική. Η Αθηναϊκή Σκηνή είναι το σπίτι και των αποφοίτων της που τους στηρίζει και επαγγελματικά. Έτσι ξεκινήσαμε με τον Άμλετ σε σκηνοθεσία του Νίκου Χαραλάμπους, συνεχίσαμε με το Βόυτσεκ σε σκηνοθεσία δική μου και τους Τρελούς της Βαλένθια που παρουσιάστηκε επί δύο χρόνια, συνεχίσαμε με την Αλεξάνδρα Βουτζουράκη που σκηνοθέτησε τις Γειτόνισσες του Παντελή Χορν, ένα χαμένο έργο που το ξαναπαρουσιάσαμε μετά από 100 περίπου χρόνια, και το Να ντύσουμε τους Γυμνούς. Τα επόμενα δύο χρόνια έγινε μια σημαντική για την Αθηναϊκή Σκηνή παράσταση που στην ουσία παρουσιάστηκε σε μία από τις ελάχιστες φορές που έγιναν στην Ελλάδα, τον Εδουάρδο τον Β του Μάρλοου σε σκηνοθεσία Κοραή Δαμάτη. Πέρσι ανέβηκαν οι Πέρσες Shelter σε σκηνοθεσία δική μου, μια παράσταση που βασίστηκε σε έναν εφιάλτη και συνδύαζε το λόγο του Αισχύλου με μια σύγχρονη σκηνικά υπόθεση. Φέτος παρουσιάζω τη νέα μου δουλεία τη Δωδέκατη Νύχτα του Σαίξπηρ, μια μεγάλη παραγωγή με έντονη αισθητική στο ανακαινισμένο θέατρο. Πρόκειται για μια από τις πιο γνωστές κωμωδίες του Σαίξπηρ σε μια παράσταση με ροκ στοιχεία επηρεασμένη από το βωβό κινηματογράφο, το τσίρκο και τα καρτούν. Η ανταπόκριση του κοινού μας οδήγησε σε παράταση των παραστάσεων.

Σίγουρα στην ταυτότητα της Αθηναϊκής Σκηνής είναι η ενασχόληση με λίγες παραστάσεις ανά θεατρική περίοδο για πιο ουσιαστική δουλειά. Από την εμπειρία σας, το Εθνικό ή το Κρατικό Βορείου Ελλάδος έχει πιο αυστηρά κριτήρια εισόδου στους μαθητές του;
Όχι. Το δύσκολο με τους κρατικούς οργανισμούς είναι καθαρά το στατιστικό στοιχείο. Λόγω ονόματος αλλά και δωρεάν εκπαίδευσης δίνουν πολλοί και μπαίνουν λίγοι. Επομένως αν κάποιος θέλει να ασχοληθεί επαγγελματικά με το θέατρο πρέπει να γνωρίζει ότι δεν μπορεί να υπολογίζει αποκλειστικά στις κρατικές σχολές. Η Αθηναϊκή Σκηνή είναι σχολή ισάξια και ισοβάθμια με το Εθνικό και το Κρατικό. Τα πτυχία έχουν ακριβώς την ίδια ισχύ. Ο λόγος που μπορεί κάποιος να επιλέγει μια σχολή πάντα αλλάζει ανάλογα με τους καιρούς, τη μόδα. Υπάρχει μερίδα υποψηφίων που νομίζουν πώς αν πάνε σε μια σχολή που πήγε κάποιος που θαυμάζουν θα γίνουν σαν κι αυτόν ή ακόμα και κάποιοι που νομίζουν ότι αν έχουν για καθηγητές κάποιους που τώρα βρίσκονται στα πράγματα θα επωφεληθούν αργότερα επαγγελματικά. Δυστυχώς αυτές οι αυταπάτες καταρρέουν λίγο αργότερα όταν αντιληφθούν ότι άλλο εγώ άλλο εκείνοι και ότι αυτοί οι ίδιοι καθηγητές έχουν διδάξει σε πολλούς σπουδαστές που δε γίνεται να τους απασχολήσουν όλους θεατρικά. Η επαγγελματική πορεία είναι κάτι ξεχωριστό για τον καθένα. Το ουσιαστικό είναι οι σπουδαστές να επιλέγουν τις σπουδές τους βάσει του προγράμματος σπουδών, του καθηγητικού προσωπικού ως έμπειρου και μεθοδικού καθοδηγητή, των κτηριακών εγκαταστάσεων και των εφοδίων σα γνωστικά αντικείμενα που πρέπει να πάρουν. Πάντα εμπνευσμένοι από καθοδηγητές με έμπνευση.

Info
Αθηναϊκή Σκηνή Κάλβου – Καλαμπόκη. Αθανασίου Διάκου και Τζιραίων 13, έξω από το Μετρό Ακρόπολης, 2109222300. www.athstage.gr, fb: Athinaiki Skini