Η Μαρία Παπαλέξη και το Θέατρο Αλληλεγγύης

Μεσημέρι Κυριακής στο Θέατρο του Νέου Κόσμου ένα σκιουράκι ζει τη δική του Οδύσσεια, μετά μουσικής παρακαλώ, στην παράσταση «Ξημερώνει» σε σκηνοθεσία Παντελή Δεντάκη. Το έργο υπογράφει η Μαρία Παπαλέξη, ψυχή του Θεάτρου Αλληλεγγύης για παιδιά και υπεύθυνη για ορισμένες από τις ωραιότερες παραστάσεις (όχι μόνο) για παιδιά που είδαμε τα τελευταία δέκα χρόνια.

Από το βιογραφικό σας κρατάω λέξεις κλειδιά: Λαμία, τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, Θέατρο του Νέου Κόσμου. Λύκειο Ελληνίδων, Μονάδα Κοινωνικής Φροντίδας Παιδιού - Αναρρωτήριο Πεντέλης. Να τις πιάσουμε μία-μία και να δούμε πως έφτιαξαν τον άνθρωπο που είστε σήμερα; …Θα προσθέσω μία τελευταία ιδιότητα, για την οποία είμαι πολύ χαρούμενη: Είμαι στην ομάδα σύνταξης και παρουσίασης της ραδιοφωνικής εκπομπής για παιδιά «Ανέβα μήλο, κατέβα ρόδι», που μεταδίδεται κάθε Σάββατο και Κυριακή 10 με 12 το πρωί από το Δεύτερο Πρόγραμμα της ανοιχτής ΕΡΤ. Συντονιστείτε!

Ξεκινώ αντίστροφα. Μονάδα Κοινωνικής Φροντίδας Παιδιού - Αναρρωτήριο Πεντέλης. Ακούγεται κάτι που θέλει αντοχές. Πώς το αποφασίσατε να εμπλακείτε; Ξεκίνησα πριν μερικά χρόνια, σε μια ηλικία που θα ήθελα να έχω γίνει μαμά, αλλά δεν είχε συμβεί. Ένιωθα ότι είχα ένα απόθεμα φροντίδας που ήθελα να το διοχετεύσω κάπου που να υπάρχει ανάγκη, να πιάσει τόπο. Το Αναρρωτήριο Πεντέλης (τώρα πια, παράρτημα του Κέντρου Προστασίας Παιδιού Αττικής «Η Μητέρα») φιλοξενεί παιδιά μέχρι 6 ετών που η οικογένειά τους τα έχει εγκαταλείψει ή βρίσκεται σε κρίση. Το ίδρυμα φροντίζει για τις βασικές, καθημερινές τους ανάγκες, αλλά οι εθελοντές προσφέρουμε-προσθέτουμε ερεθίσματα και εμπειρίες απαραίτητες για την ψυχοκοινωνική ανάπτυξή τους, μέχρι να πάνε σε –ανάδοχες συνήθως– οικογένειες. Στόχος είναι να καλυφθεί όσο γίνεται το χάσμα που δημιουργεί σ’ έναν παιδικό ψυχισμό η απουσία οικογένειας στην πιο τρυφερή του ηλικία. Ακούγεται τρομερό έργο, αλλά δεν είναι. Στην πραγματικότητα αυτό που κάνεις ως εθελοντής είναι να δίνεις το χέρι να στηρίξεις ένα φίλο. Απλώς συμβαίνει αυτός ο φίλος να είναι παιδί, άρα τα υποστηρικτικά σου μέσα είναι το παιχνίδι, το παιχνίδι, η αγάπη κι η αγάπη. Εμένα μου πάει αυτή η σχέση!

Λύκειο Ελληνίδων. Τι είναι για εσάς οι παραδοσιακοί χοροί; Κατ' αρχάς ήταν η πιο ευχάριστη ενασχόληση της παιδικής, εφηβικής και νεανικής μου ηλικίας! Και μεγάλη πια αντιλήφθηκα πόσα πράγματα είχα μάθει χωρίς να το καταλάβω για τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής αυτού του υπέροχου τόπου και τους ανθρώπους του. Οι παραδοσιακοί χοροί και τα τραγούδια είναι μέσο λαϊκής έκφρασης και αποτελούν κομμάτι της συλλογικής μας μνήμης. Όταν δεν αντιμετωπίζονται στεγνά μουσειακά, έχουν πολλά να μας πουν για το ποιοι είμαστε.

Θέατρο του Νέου Κόσμου. Το σπίτι σας. Κάνω λάθος; Με την έννοια ότι είναι η πιο μακρόχρονη και σταθερή επαγγελματική μου σχέση, όχι, δεν κάνετε λάθος.

Η πιο τρυφερή ανάμνηση από τα χρόνια σας εδώ;Η λέξη «τρυφερή» με παραπέμπει σε στιγμές που έχουν να κάνουν –άμεσα ή έμμεσα– με παιδιά. Θυμάμαι λοιπόν την πρώτη φορά που παρουσιάστηκε παράσταση για παιδιά στο Θέατρο του Νέου Κόσμου. (Είχε γίνει για νοσοκομεία και ιδρύματα, αλλά κάναμε και κάποιες παραστάσεις για φίλους στο θέατρο). Ήταν πολύ ωραία μέρα και όλα τα παιδιά είχαν αφήσει τα πανωφόρια τους στο φουαγιέ κι έπαιζαν στην αυλή. Μέσα στο φουαγιέ υπήρχε ένα τεράστιο βουνό από παιδικά μπουφανάκια, ενώ έξω παιχνιδοκοπούσαν ένα κάρο πιτσιρίκια. Ο πιο γλυκός χαμός!

Επίσης δεν θα ξεχάσω τον τρόπο που μου πρότεινε μια μέρα πέρυσι την άνοιξη ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος να γράψω για το Θέατρο αλληλεγγύης φέτος. Μιλούσαμε γενικώς για τον προγραμματισμό του θεάτρου, όταν μου είπε: «Το παιδικό στα νοσοκομεία θέλω να το συνεχίσουμε, θα ψάξω να βρω πόρους να το κάνουμε. Κι επειδή μ' αρέσουν τα παραμύθια που γράφεις, θες να γράψεις εσύ έργο για του χρόνου;». Κι έτσι απλά, έβαλε σε μια φράση όλη του την αγάπη και την εμπιστοσύνη και μου τις χάρισε.

Το 2011 κυκλοφόρησε το θεατρικό σας παραμύθι «Μαλαματένιος αργαλειός και φιλντισένιο χτένι» (Κέδρος). Είχε προηγηθεί το «Ήθελα να σ’ αντάμωνα» (εκδ. Σοκόλη – Κουλεδάκη). Η ελληνική παράδοση δίνει και στα δύο έργα ηχηρά το παρόν. Τι σας έμαθε η ελληνική παράδοση τόσα χρόνια που ασχολείστε με αυτήν; Γι' αυτά τα δύο έργα, καθώς και για το «Μ' ένα σπυρί σιτάρι» που παίζεται φέτος, πιο σημαντική από την προσωπική μου σχέση με την παράδοση –η οποία άλλωστε περιγράφηκε λίγο νωρίτερα– ήταν η καλλιτεχνική σχέση που ανέπτυξα τα τελευταία χρόνια με τη Βαλεντίνα Παπαδημητράκη, ηθοποιό και σκηνοθέτη, υπεύθυνη της ομάδας «Θέατρο του παπουτσιού πάνω στο δέντρο» που ανέβασε αυτά τα έργα. Η Βαλεντίνα κουβαλά την ίδια... «πετριά» με το παραδοσιακό στοιχείο, αλλά έχει καταφέρει να το διοχετεύει δημιουργικά στις παραστάσεις που κάνει. Κι αυτό ορίζει την κοινή μας οπτική απέναντι στην παράδοση, που αποτυπώνεται στις δουλειές μας. Προσωπικά, αγαπώ την παράδοση ουσιαστικά για τον ίδιο λόγο που αγαπώ και το θέατρο: με γοητεύει το πόσα μου αποκαλύπτει για την ανθρώπινη φύση.

Έχετε συνεργαστεί (και) ως βοηθός σκηνοθέτη με τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο. Σύμπνοια απόψεων ή συγκρούσεις; Και τα δύο, απλώς η σύμπνοια είναι πιο συχνή και σε πιο βασικά θέματα. Αλλιώς, οι δρόμοι μας θα είχαν χωρίσει πολύ καιρό πριν.

Μαζί χαράζετε την κοινωνική πολιτική του Θεάτρου του Νέου Κόσμου; Πόσο τολμηρή ιδέα ήταν η ίδρυση ενός θεάτρου Αλληλεγγύης; Η πολιτική του Θεάτρου του Νέου Κόσμου χαράσσεται από τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο και καλά κάνει! Εκείνος είναι καλλιτεχνικός διευθυντής, εκείνος έχει την ευθύνη. Και πρέπει να πω ότι σε πολλά θέματα το μυαλό του τρέχει πολύ πιο μπροστά – τουλάχιστον από το δικό μου. Οι ιδέες προέρχονται από εκείνον, η υλοποίηση πέφτει και σ’ εμάς τους υπόλοιπους. Και ομολογώ πως όταν πρόκειται για θέματα όπως το Θέατρο Αλληλεγγύης για παιδιά – που ξεκίνησε το 2002 ως Θέατρο για παιδιά σε νοσοκομεία και ιδρύματα, η πρώτη αντίδραση είναι να παγώνεις, να στριφογυρίζουν στο νου σου όλες οι δυσκολίες του εγχειρήματος και να λες: «Πώς θα το κάνουμε αυτό, Παναγία μου»; Αλλά μετά γίνεται. Με πολλή δουλειά, με πείσμα, με ζόρι, γίνεται. Κι αξίζει τον κόπο, χίλια τα εκατό!

Η δουλειά που έχει κάνει εδώ και παραπάνω από μία δεκαετία η κινητή μονάδα του θεάτρου αλληλεγγύης του Θεάτρου του Νέου Κόσμου είναι αν μη τι άλλο αξιοθαύμαστη. Με γνώμονα ευαίσθητες ομάδες παιδιών (προσφυγόπουλα, μαθητές ειδικών σχολείων, παιδιά φυλακισμένων γυναικών που ζουν με τις μαμάδες τους, παιδιά που νοσηλεύονται…) χτυπάτε με παραστάσεις-ενέσεις χαράς και αισιοδοξίας. Πώς ανταποκρίνονται τα παιδιά; Η λέξη που περιγράφει καλύτερα την αντίδραση των παιδιών είναι «χαρά»! Σε όλες τις περιπτώσεις, όλα αυτά τα χρόνια, στους χώρους που πηγαίνει η παράσταση γίνεται δεκτή με χαρά. Και όχι μόνο από τους μικρούς, αλλά και από τους ενήλικες συνοδούς τους, που πολλές φορές έχουν ακόμα μεγαλύτερη ανάγκη αυτό διάλειμμα ξεγνοιασιάς.

Τελευταία σας υπέροχη δουλειά (και το γράφω και το εννοώ το υπέροχη γιατί είχα τη χαρά να τη δω μαζί με την τετράχονη βαφτιστήρα μου, Ήβη) το Ξημερώνει, μια μουσική παράσταση σε σκηνοθεσία Παντελή Δεντάκη. Μια πολύ απλή αλληγορία για μικρούς. Ή μήπως και για μεγάλους; Πρώτα απ' όλα, ένα έργο που απευθύνεται σε παιδιά, δε σημαίνει ότι πρέπει να αφήνει αδιάφορους τους μεγάλους, το αντίθετο θα έλεγα. Μια παράσταση για παιδιά που δε λέει τίποτα στους μεγάλους ή τους κάνει να βαριούνται, είναι πιθανότατα μια κακή παράσταση. Θεωρώ τον εαυτό μου εξαιρετικά τυχερό σ' αυτό το θέμα, γιατί τα κείμενά μου μέχρι στιγμής έχουν ανθίσει σε χέρια πολύ άξιων καλλιτεχνών. Ο Παντελής Δεντάκης και όλοι οι συντελεστές της παράστασης «Ξημερώνει» ανήκουν σ' αυτή την κατηγορία. Ειδικότερα με τον Παντελή μοιραζόμαστε κοινές ανησυχίες για όλα αυτά που ζούμε στη χώρα τον τελευταίο καιρό. Η σκοτεινή νύχτα του έργου είναι μια αλληγορία, από τη μια για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι μικροί μας θεατές στους χώρους όπου τους συναντάμε, κι από την άλλη για την κατάσταση της ελληνικής κοινωνίας αυτή την εποχή.

Οι τρεις ηθοποιοί αυτής της παράστασης είναι «πολυεργαλεία». Μπορείτε να απομονώσετε ένα προσόν του καθενός και να μας μιλήσετε μόνο για αυτό;Περίεργη ερώτηση, είναι σαν να μου ζητάτε να μιλήσω για συγγενείς μου. Για να δούμε…

Ο Μάνος Στεφανάκης είναι ο ορισμός της θετικής ενέργειας. Και γιατί είναι πολύ καλός άνθρωπος και γιατί έχει τρομερή ενέργεια – πράγμα ολοφάνερο στην παράσταση!

Η Κατερίνα Μαούτσου είναι ένα υπέροχα δροσερό πλάσμα με τρομερή άνεση να μεταμορφώνεται στη σκηνή – ιδιότητα εξαιρετικά χρήσιμη σ’ αυτή την παράσταση που παίζει πολλούς ρόλους.

Τέλος, η Ντίνη Ρέντη, που είναι και η πιο παλιά στο Θέατρο Αλληλεγγύης (μετρά ήδη 11 χρόνια σ' αυτή τη δράση), είναι η μεγαλύτερη από τους τρεις σε βιολογική ηλικία και ταυτόχρονα το πιο παιδί απ' όλους μας! Με όλα τα καλά που έχει ένα παιδί, τη ζωντάνια, τον αυθορμητισμό, την αγνότητα...

Πώς μπορεί κανείς να σας καλέσει ή καλύτερα να σας ζητήσει να πάτε να παίξετε στο χώρο του; Καλώντας στο Θέατρο του Νέου Κόσμου (210 9212900) και δίνοντάς μας στοιχεία για το χώρο που θέλει να πάμε. Τόσο απλά. Και όλοι μπορούν να έρχονται στο θέατρο κάθε Κυριακή στις 12 το μεσημέρι, με εισιτήριο 4€ μόνο για όσους μπορούν, δωρεάν για εκείνους που δεν έχουν.

Η πιο συχνή ερώτηση που ακούω από γονείς που θέλουν να πάμε τα παιδιά τους σε μια παράσταση είναι «Σε τι ηλικία απευθύνεται το έργο». Μα, έχει το θέατρο ηλικία; Το θέατρο σίγουρα έχει ηλικία, είναι κάμποσων χιλιάδων ετών!... Τώρα, συγκεκριμένα η δική μας παράσταση, ακριβώς επειδή είναι φτιαγμένη για να παίζεται σε χώρους όπου μπορεί να βρίσκονται παιδιά κάθε ηλικίας, από μωρά μέχρι έφηβοι, θέλαμε να μπορεί να απευθυνθεί σε όλη αυτή τη γκάμα και, παράλληλα, να έχει ενδιαφέρον και για τους ενήλικες. Κρίνοντας από το μικτό κοινό των κυριακάτικων παραστάσεων στο θέατρο, νομίζω ότι το πετύχαμε. Φυσικά, η κάθε ηλικία προσλαμβάνει το θέαμα με τα δικά της μέσα και ανταποκρίνεται με διαφορετικό τρόπο.

Πολύ ωραίο πάντως (και) το φετινό σκιουράκι της παράστασης. Ποια είναι η σχέση σας με τα ζώα;

Τα αγαπώ και τα θαυμάζω. Μ’ αρέσει να τα παρατηρώ. Είχα την τύχη –όσο θυμάμαι τον εαυτό μου και μέχρι σήμερα– να κάνω διακοπές σε ορεινό χωριό, όπου υπάρχουν κάθε είδους ζωντανά και ζωύφια… Στα δέντρα βλέπεις βερβέρες (δηλαδή σκίουρους) να σκαρφαλώνουν με απίστευτη ταχύτητα, ενώ τη νύχτα μπορείς να δεις τις φωτεινές διαδρομές των πυγολαμπίδων. Είναι ολοφάνερο από πού ήρθε η έμπνευση για τους ήρωες του έργου… Κατά τ’ άλλα, στην καθημερινότητά μου, έχω ένα σκύλο και τέσσερις χελώνες. Και με τις γάτες καλά τα πάω, ο σκύλος μου όμως έχει αντίθετη άποψη κι έτσι η παρέα των κατοικιδίων μου δεν επεκτάθηκε στα αιλουροειδή!

Ας κλείσουμε αυτή την κουβέντα αισιόδοξα. Τι σας έμαθαν τα κάθε είδους ταλαιπωρημένα παιδιά για τα οποία παίζετε θέατρο; Ότι το μεγαλύτερο λάθος που μπορεί να κάνουμε είναι να προσπερνάμε τις καλές μας στιγμές, θεωρώντας τις δεδομένες. Δεν είναι!