«Το πρόσωπο-Κύκλωπας είναι ένα επεισόδιο στη ζωή του Οδυσσέα, δηλαδή του Κανένα, δηλαδή του Καθένα. Εμμέσως και πώς το λέει ο Καβάφης; “τους Λαιστρυγόνες και τους Κύκλωπες, τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις, αν δεν τους κουβαλείς μες στην ψυχή σου, αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.” Κοντολογίς, τα στοιχειά και τα φαντάσματα δεν τα συναντάς, απλώς τα κουβαλάς. Τα παθήματα (και τα πάθη) ανήκουν στον Οδυσσέα, δηλαδή, στον Κανένα, δηλαδή στον Καθένα. Αυτός τα τραβάει όλα (δηλαδή, εμείς), πάντα στο δρόμο προς την Ιθάκη.
Από τη μεριά του, το σατυρικό δράμα του Ευριπίδη με τον τίτλο Κύκλωψ είναι μια μεταδόμηση της σχετικής ραψωδίας της Οδύσσειας του Ομήρου σύμφωνα με τους κώδικες του είδους. Σύμφωνα μ΄ αυτούς τους κώδικες, του παθήματος του Οδυσσέα που συνιστά η συνάντηση με τον Κύκλωπα, προηγείται η αιχμαλωσία των ακολούθων του Διονύσου, των Σατύρων, από το ίδιο πρόσωπο. Εμμέσως πλην σαφώς, πριν από τον Οδυσσέα, γνώρισε το στραπάτσο ο Διόνυσος, έστω συνεκδοχικά: οι πιστοί του είχαν βγει στη θάλασσα για να τον βρουν και να τον ελευθερώσουν από τους πειρατές που τον είχαν απαγάγει, αλλά τους περίμενε η προσάραξη, το ατύχημα: η Σικελία, η Αίτνα και ο Κύκλωπας.
Μπαίνει κανείς στον πειρασμό να σκεφτεί ότι τα «θύματα» του Κύκλωπα, ο Οδυσσέας και ο Διόνυσος, προσωποποιούν δυνάμεις όπως η κίνηση, η κυκλοφορία της επιθυμίας, η λαχτάρα της ρευστότητας, που προσκρούουν στον τοίχο που συμβολίζει ο Πολύφημος. Αυτή η σύγκρουση ενεργοποιεί τον ανθρώπινο τρόμο στο πλαίσιο του αρχαιοελληνικού κόσμου, και όχι μόνο- τι δηλώνουν, π.χ., για το σύγχρονο φαντασιακό έννοιες όπως ύφεση, στασιμότητα ή πάγωμα της ρευστότητας; Αυτόν τον τρόμο επιχειρεί να ξορκίσει το έργο του Ευριπίδη. Μπορεί να είναι διαφορετικό το στοίχημα της παράστασης;»
18°
