Νίκος Ξυδάκης: Ένας εικαστικός συνθέτης, ένας άνθρωπος μεταξωτός

Γεννήθηκε στο Κάιρο. Το 1952. Τη χρονιά της μεγάλης πυρκαγιάς. Ξεσηκώθηκαν οι Αιγύπτιοι στη βία της αγγλικής κατοχής. Τότε κάηκε το κέντρο του Καΐρου. Έμεναν στην Rue Malaksa. Στην γειτονιά που είναι το παλάτι Abdeen. Από τις καλύτερες γειτονιές. Η μητέρα του είναι από την Κάσο. Έχει μια συμπεθέρα που παίζει πιάνο. Τραγούδια ελαφρά. Σονάτες. Παίζει και Χατζιδάκι. Ενημερώνονται από το ράδιο. Ο Μάνος Χατζιδάκις με την «Αθήνα» του, έδωσε νότες στην νοσταλγία. Tο όνειρο της επιστροφής.

Στα γλέντια θυμούνται τα Κασιώτικα τραγούδια. Στο Σουέζ είναι η μια γιαγιά του. Εκεί έρχονται μετανάστες και ναυτικοί από την Κάσο. Άλλοι πάνε Μασσαλία, άλλοι Τεργέστη, άλλοι μένουν στην Αίγυπτο. Έρχεται και καμιά λύρα κασιώτικη. Έχουν δεσμούς οι Έλληνες. Έχουν παροικία ισχυρή. Η άλλη γιαγιά είναι στην Shubra. H συνοικία που γεννήθηκε η Δαλιδά.

Τα καφενεία βουίζουν και τα ράδια παίζουν τραγούδια στη διαπασών. Τα απογεύματα ο μουεζίνης καλεί τους πιστούς για προσευχή. «Yahia ala salaah». Οι άνδρες αποσύρονται. Ο μικρός Νίκος πιστεύει πως αυτή η φωνή είναι μαγική και εξαφανίζει τους ανθρώπους. Δημοτικό θα πάει στην εξαιρετική Αμπέτειο Σχολή που έχει ισόβιο πρόεδρο τον Αρχιεπίσκοπο του Σινά. Για τις αξιοθαύμαστες ελληνικές υποδομές έχουν προσφέρει οι «εθνικοί» ευεργέτες. Κάθε πρώτη Πέμπτη του μήνα, αραιώνει η κίνηση. Το βράδυ τραγουδάει η Ομ Καλσούμ στην Όπερα του Καΐρου. Το δείχνει η τηλεόραση. Το αναμεταδίδει το ράδιο. Παραλύουν τα πάντα. Μεγάλη ορχήστρα. Ούτια, κανονάκια, βιολιά, νέϊ και τάμπλες. Τραγούδια με κλασική δομή. Με οβερτούρες και πρελούδια. Και αυτή με ένα μαντήλι στο χέρι. Μεγάλη μητέρα. Μια ιεροτελεστία.

Την άνθηση του κινηματογράφου ο Νίκος θα την χαρεί στον θερινό κινηματογράφο «Carna». Θα δει τον Κερκ Ντάγλας και τον Ντομένικο Μοντούνιο. Ηρωϊκά και μουσικά.

Ο Νίκος Ξυδάκης μεγαλώνει στην Αίγυπτο την εποχή των μεγάλων αλλαγών. Το πραξικόπημα του στρατηγού Ναγκίμπ που ανατρέπει τον βασιλιά Φαρούκ. Το κίνημα του Νάσερ που ανατρέπει τον Ναγκίπ, και κηρύσσει ένα παναραβικό εγερτήριο. Εθνικοποιεί. Το 1963 ένα μεγάλο κύμα Ελλήνων θα φύγει. Το μέλλον στην Αίγυπτο είναι αβέβαιο. Ο Νασερικός σοσιαλισμός είναι πρωτόγνωρος. Με αυτό το κύμα θα φύγει και η οικογένεια Ξυδάκη.

Με «απαγόρευση εξόδου» θα υποχρεωθούν να φύγουν τμηματικά. Σαν τουρίστες. Με το πλοίο «Αγαμέμνων». Χωρίς οικοσκευή. «Επί ξύλου κρεμάμενοι». Ένας ξεριζωμός. Όταν φθάσουν στον Πειραιά, δεύτερος αποχωρισμός τους περιμένει. Άλλες οικογένειες θα φύγουν για τον Καναδά και άλλες για Αυστραλία. Εκείνοι έφτασαν στον προορισμό τους. Θα εγκατασταθούν στις παρυφές του Ζωγράφου. Ο Νίκος είναι 11 χρονών. Θα ζήσουν τις αναταραχές της Αθήνας. Θα πάει στο δημόσιο σχολείο. Στην Τετάρτη δημοτικού, θα βιώσει πολιτισμικό σοκ. «Στην Αίγυπτο δεν βρίζαμε» λέει. «Και δεν ζηλεύαμε» τον συμπληρώνω. Θα πάει σε ιδιωτικό.

Έχει φύση καλλιτεχνική και δεν ξέρει τι να επιλέξει. Ζωγραφική ή μουσική; Θα κάνει φροντιστήριο. Θα γραφτεί στου Δοξιάδη. Αγιογραφία και συντήρηση έργων τέχνης. Θα πάρει το πιάνο του και θα μετακομίσει στην Νεάπολη. Είναι η γειτονιά των καλλιτεχνών. Ζωγράφοι , γλύπτες, έχουν τα ατελιέ τους στα ψηλοτάβανα νεοκλασικά. Νεάπολη, Λυκαβηττός, Κολωνάκι. Πολλοί θα γίνουν φίλοι του. Αρχίζει μαθήματα πιάνου. Γράφει ποιήματα και τα μελοποιεί. Σαν τον Χατζιδάκι.

Θα εργαστεί σε ένα καλλιτεχνικό φωτογραφείο. Οι ιδιοκτήτες είναι απόφοιτοι της Καλών Τεχνών. Επιχρωματίζουν μαυρόασπρες φωτογραφίες. Στο χέρι. Προαναγγέλουν το μέλλον της φωτογραφίας. Ένα πρωτόγονο photoshop. Με πέντε δραχμές σου βάζουν γραβάτα. Για το σακάκι παίρνουν 15. Έχουν πλασιέ που τριγυρνάνε σε όλη την επαρχία και φέρνουν παραγγελίες. Παράγουν έξι χιλιάδες φωτογραφίες το τρίμηνο. Έγιναν μόδα.

Κάνει μαθήματα αρμονίας με τον «ιδιαίτερο» κύριο Αινιάν. Εκεί πάνε όλοι οι ψαγμένοι. Θα γνωρίσει τον Μανώλη Ρασούλη στην ταβέρνα «Σαΐτα» στην Πλάκα. Θα γίνουν φίλοι. Θα συγκατοικήσουν. Θα κάνουν από εφηβική πλάκα την «Εκδίκηση της γυφτιάς». Έναν από τους πιο επιδραστικούς δίσκους που θα αλλάξει τα δεδομένα της δισκογραφίας. Θα κάνουν μια νεανική μετάγγιση στο λαϊκό τραγούδι. Εκεί που έπαιζε σονάτες, του ήρθε κι έγραψε την «Τρελή κι αδέσποτη». Θα αιφνιδιάσουν την αγορά. Ο τύπος και οι «προοδευτικοί» θα το θεωρήσουν «οπισθοδρόμηση». Θα την πέσουν στον Σαββόπουλο που ήταν ο παραγωγός. Έκδοση Lyra.

Θα ακολουθήσουν τα «Δήθεν» με τραγούδια που δεν είχαν μπει στην «Εκδίκηση». «Οι μάγκες δεν υπάρχουν πια», έλεγε ο Ρασούλης «δεν το βάλαμε γιατί το γράψαμε για χαβαλέ». Αλλά το τραγούδι αρέσει στον Χατζιδάκι και θα το παίζει στο Τρίτο Πρόγραμμα. Τα μισά τραγούδια από τα «Δήθεν» θα τα γράψουν στο «Αγροτικόν». Τα άλλα μισά στο Polysound, με ηχολήπτη τον Αντώνη Καφετζόπουλο. Η επιτυχία, τον κάνει να θέλει να επαναπροσδιορίσει τους στόχους του. Θα απομονωθεί στον Πόρο. Αργότερα θα πάει στο Λονδίνο. Εκεί θα ανακαλύψει την ινδική μουσική. Μετανάστες παίζουν σε υπόγεια κλαμπάκια. Μελωδικός πλούτος. Γοητεύεται. Θυμάται το Κάϊρο. Του ανοίγει η όρεξη να γράψει.

«Απότοκο αυτής της εμπειρίας, όταν επιστρέφω στην Αθήνα θέλω να γνωρίσω τον ποιητή Μιχάλη Γκανά που εργάζεται στο βιβλιοπωλείο της Δωδώνης, στην Ασκληπιού. Σε μία από τις συναντήσεις μας, μου δίνει ένα χαρτάκι. Υποψιάζομαι πως είναι στίχος. Στην αρχή βρέθηκα σε αμηχανία διότι τον εκτιμούσα και σκέφτηκα αν δεν μου αρέσει πως θα το διαχειριστώ. Γιατί είχα αρχίσει και ήμουν δύσκολος στην επιλογή των στίχων. Στο χαρτάκι ήταν οι στίχοι από το «Σου Μι Τζου». Μέχρι να πάω σπίτι το είχα μελοποιήσει. Τον κάλεσα στο βιβλιοπωλείο. «Κε Γκανά το μελοποίησα. Να σας το τραγουδήσω;». Η χαρά μου ήταν μεγάλη γιατί στην αναζήτηση μου ως εκείνη την στιγμή δεν είχε προκύψει κάτι που να με ευχαριστεί. Αργότερα θα μου αποκαλύψει την ιστορία του στίχου. Ένας φίλος του Γκανά «μαρκονιστής»* τον παίρνει τηλέφωνο σε στιγμές απελπισίας από κάποιο λιμάνι. Για παρηγοριά. Η σύνδεση δεν είναι καλή και δεν ακούγεται καλά η τοποθεσία. Του φάνηκε σαν Σου Μι Τζου. Αυτή η αοριστία δίνει μια πρόσθετη αίγλη στον μύθο».

Τον Νίκο Ξυδάκη τον αναζητά ο Αλέκος Πατσιφάς, ο ιδιοκτήτης της Lyra που τον έχει χάσει δύο χρόνια. Θα ακούσει το νέο υλικό του, στην Ζαλοκώστα, παιγμένα επί τόπου στο πιάνο. Θα φρικάρει. «Τι είναι αυτά παιδί μου. Εγώ θέλω σαν τα άλλα που είχες γράψει για κοιλαράδες». Αρχίζει ένας πλειστηριασμός. Θα σου δώσω τόσα. «Όχι κύριε Αλέκο αυτά είναι». «Να σου δώσω κι άλλα τόσα»! «Όχι κύριε Αλέκο αυτά είναι τα τραγούδια». Φεύγει ο Νίκος και του φωνάζει ο Αλέκος «Γύρνα πίσω, ξέρω θέλεις να με καταστρέψεις! Σε γουστάρω! Να πας αύριο να τα γράψεις»! Ηχογραφεί το «Πρώτο βράδυ στην Αθήνα». Την πρώτη μέρα της ηχογράφησης και δεν έχουν περάσει τρεις ώρες, τον παίρνει ο Πατσιφάς. «Νίκο παιδί μου τελείωσες»; «Κύριε Αλέκο πριν τρεις ώρες αρχίσαμε! Κάνουμε όσο πιο γρήγορα μπορούμε»! «Ξέρω εσύ καλπάζεις επί τόπου! Εσύ θα καταστρέψεις την εταιρεία»! Παλινωδίες. Ο Ξυδάκης είναι αποφασισμένος να χαράξει τον δικό του δρόμο.

Στο στούντιο δοκιμάζει έναν πρωτότυπο μεσογειακό ήχο με κανονάκι και ούτι. Κανονάκι δεν βρίσκει θα παραγγείλουν ένα όργανο με τον Δημήτρη Λέκκα τον συνθέτη σε κατασκευαστή. Το αποτέλεσμα είναι για τουρίστες. Ο Λέκκας θα κατορθώσει να το παίξει. Ούτι θα παίξει ο ταλαντούχος μπουζουξής Βασίλης Ηλιάδης. Θα αποφύγει τις λαογραφικές αναπαραστάσεις, παίζοντας με τζαζίστες μουσικούς. Ο Δημήτρης Ζαφειρέλης θα κουρδίσει την δωδεκάχορδη ανορθόδοξα και θα προσομοιάζει με σιτάρ. Ο Γιώργος Μαγκλάρας θα παίξει βιολί. Ο Γιώργος Γαβαλάς θα παίξει μπάσο και άλλα πολλά, καθότι πολυοργανίστας. Η Ελένη Καλαντζοπούλου με το κλαρίνο της. Ο Γιάννης Φιλίππου με τα χειροποίητα κρουστά του. Μουσικοί που είχαν την αναζήτηση και τον αυτοσχεδιασμό σαν προσανατολισμό τους. Θα παράξουν μια μεσογειακή ψυχεδέλεια. Ο σχεδιασμός είναι τα τραγούδια να τα πουν ο Παπάζογλου και η Γλυκερία. Θα έρθει ο Παπάζογλου να τραγουδήσει τέσσερα. Έχουν γραφτεί στους τόνους του. Με κάτι στραβώνει και αλλάζει γνώμη. Εγκαταλείπει.

Μεσάνυχτα χτυπάει το τηλέφωνο του Ξυδάκη. Είναι ο Πατσιφάς και του λέει. «Εσύ θα τα πεις τα τραγούδια. Είσαι ο πιο κατάλληλος». Σε τρεις μέρες ο Αλέκος Πατσιφάς θα αποδημήσει. Όλα μένουν μετέωρα μέχρι να ξεκαθαρίσει η μεταβίβαση της εταιρείας. Ο Κυριάκος Μαραβέλιας που αγόρασε την Lyra έχει τις ενστάσεις του με την επιλογή του Ξυδάκη για ερμηνευτή. Αλλά έχει και την φωτογραφία του Πατσιφά στην βιβλιοθήκη, πίσω από τον δεξί του ώμο, που τον απεικονίζει να διαμαρτύρεται έντονα. «Ε…αφού το είπε ο Πατσιφάς τι να κάνουμε…». Έτσι ξαναμπαίνει ο Νίκος Ξυδάκης στο στούντιο.

Ο Μάνος Χατζιδάκις θα κάνει ένα πρόγραμμα στo Ζουμ στην Πλάκα με τίτλο «Στον Σείριο υπάρχουνε παιδιά». Σαββόπουλος, Παπάζογλου, Ξυδάκης, Πορτοκάλογλου, Δυνάμεις του Αιγαίου. Αρνείται ο Ξυδάκης από συστολή αλλά θα επιμείνει ο Χατζιδάκις. Θα τον πείσει να βγει στην σκηνή, να τραγουδήσει τα τραγούδια του. Ο Νίκος εμφανίζεται τελικά καθιστός και κρύβετε πίσω από έναν νταγερέ. Φωνάζει ο φωτιστής «Σήκω άνθρωπε μου να σε φωτίσω και άσε αυτό το ντέφι, την Μαρίκα Νίνου παριστάνεις;» Αυτά στην πρώτη του εμφάνιση. Θα παρέμβει Χατζιδάκις και θα επιβάλλει την τάξη. Τον υπερασπίζεται. Ο ολιγόλογος Νίκος Γκάτσος τον εμψυχώνει. Έτσι πήρε το βάπτισμα.

Η αίσθηση που θα κάνει το «Πρώτο βράδυ» θα φέρει τον Γιώργο Πανουσόπουλο στην πόρτα του να του ζητά να γράψει μουσική για την ταινία «Μανία».

«Είχα την τύχη να γνωριστώ με τον Daly Ross που είχε κι έπαιζε πολλά ανατολίτικα και ινδικά όργανα. Μου δινόταν η δυνατότητα να γράψω τέτοια μουσική. Με ένα παγανιστικό εξωτικό ήχο». Στο στούντιο θα είναι και ο Αχιλλέας Περσίδης και ο Παναγιώτης Καλαντζόπουλος με τις κιθάρες τους. Στίχους για το τραγούδι των τίτλων, ζήτησε ο Πανουσόπουλος από τον Νίκο Γκάτσο. Το μελοποιεί ο Νίκος αλλά ο Πανουσόπουλος τελικά δεν το χρησιμοποίησε».

Οι διαφωνίες που είχε ο Ξυδάκης με τη Lyra,δεν θα τον πτοήσουν, τον οδηγούν να δουλέψει ανεξάρτητα. Θα συνεργαστεί με τον ζωγράφο και φωτογράφο και ηχολήπτη Κώστα Γουδή, που έχει φτιάξει ένα «χειροποίητο» στούντιο στην Κυψέλη. Ο Ξυδάκης θα τραγουδήσει το τραγούδι με την Ελευθερία Αρβανιτάκη. Θα μπει ως μπόνους τρακ στον δίσκο.

Ο Χρήστος Βακαλόπουλος είναι φίλος του και έχει γράψει μουσική για την ταινία του «Όλγα Ρόμπαρτς». Ο Χρήστος θα του συστήσει τους στίχους του ηθοποιού και σκηνοθέτη, Θοδωρή Γκόνη. Η γνωριμία με τον Γκόνη είναι και η απαρχή μιας μεγάλης συνεργασίας. «Κοντά στη Δόξα» είναι ένας ανήσυχος δίσκος και θα γίνει στην Lyra αφού τα βρήκανε με τον Μαραβέλια.

Ο Ξυδάκης καθιερώνει έναν ήχο και μια αισθητική. Καταθέτει έναν εκλεπτυσμένο λυρικό εξωτισμό. Μια αισθητική τελειομανία σφραγίζει το σύνολο της παραγωγής. Είναι εικαστικός συνθέτης. Θα συνεργαστεί ξανά με την Ελευθερία που δείχνει να είναι η ιδανική του ερμηνεύτρια.
«Είναι το όμποε μου στη ορχήστρα, γιατί είχε έτσι ένα ουράνιο καθαρό αιθέριο χαρακτήρα η φωνή της.» Θα πει σε συνέντευξη.

Το «Ερωτικό» με τον καιρό αγαπιέται περισσότερο. Στην Καλλιδρομίου είδε ένα ωραιότατο νεοκλασικό μισογκρεμισμένο. Αξιέραστο. Του εντυπώνεται σαν θέμα τραγουδιού. Λίγες μέρες μετά στο σπίτι του δημοσιογράφου Γιώργου Κοντογιάννη θα βρει φωτοτυπημένο ένα βιβλίο του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη. Δεν κυκλοφορούσαν βιβλία του τότε. Ξεφυλλίζοντας βλέπει το ποίημα «Ερωτικό» που το μελοποιεί αυθόρμητα. Περνώντας πάλι από την Καλλιδρομίου, θα ρωτήσει κάποιον που τον πληροφορεί ότι αυτό ήταν το σπίτι του Λαπαθιώτη.

Θα ταιριάξουν οι αναζητήσεις του με του Γκόνη και θα αφηγηθούν ιστορίες από τις μνήμες τους. «Κάϊρο Ναύπλιο Χαρτούμ». Ενορχηστρώνει ο Γιώργος Ανδρέου. Εδώ είναι η μυθιστορηματική «Άννα Καρένινα» που στην πορεία θα την ακούσουμε σε πολλές εκτελέσεις. Είναι κι αυτή «μια τρελή κι αδέσποτη».

Θα συγκατοικήσουμε στον δίσκο «Κορίτσι και γυναίκα» της Ελένης Τσαλιγοπούλου. 1989.

Τριγυρνάει με τον Κωστή Παπαγιώργη παρέα, στα σκυλάδικα ανιχνεύοντας το λαϊκό τραγούδι και τα όριά τους. Παρ΄όλον ότι, με τον Ρασούλη λέγανε ότι ξεφύγανε από το «έντεχνο» και δεν θα μελοποιήσουν ποιήματα, εκείνος διαβάζει Διονύσιο Σολωμό κάθε μέρα. Σαν προσευχή. Τα ολοκληρωμένα και τα ανολοκλήρωτα. Αυτόματα μουρμουράει και τη μουσική που αναδύεται. Σε κάθε δίσκο που κάνει ξεκλέβει χρόνο και ηχογραφεί και κάτι για το δικό του αρχείο. Προσπαθεί να αποτυπώσει το βαθύ πένθος του Σολωμού αλλά και την φωτεινότητα του πνεύματος του. Τον ενδιαφέρει ο Σολωμός πριν «εθνικοποιηθεί». Όταν η Lyra τον καλεί γιατί οφείλει δίσκους, τους προτείνει τον Διονύσιο Σολωμό. «Προς τον Κύριον Δε Ρώσση». «Ο Μαραβέλιας πήγε να πέσει από την καρέκλα του» λέει ο Ξυδάκης. «Είχα το ακαταλόγιστο και τελικά με αφήναν». Έχει χιούμορ και αυτοσαρκάζεται.

Με την ίδια «ασυλία» θα εκδοθούν πολλά θεατρικά , αλλά και το «Ημερολόγιο» με σπάνια στιγμιότυπα εξαιρετικών μουσικών. Χωρίς αίσθηση κινδύνου αποδέχεται την πρόταση του Κώστα Τσιάνου από το Θεσσαλικό Θέατρο, να γράψει για πρώτη φορά μουσική για τραγωδία. «Ηλέκτρα». Λυδία Κονιόρδου. Το αποτέλεσμα είναι μια τεράστια επιτυχία. Σκηνοθεσία, μουσική, χορογραφία, ερμηνεία. Μία παράσταση σταθμός. Θα συνεχίσουν με τον Γκόνη να μας εκπλήσσουν. Θα παρουσιάσουν τμηματικά μια τριλογία. «Τένεδος», «Μέλι των γκρεμών», «Ακρωτήριον Ταίναρον». Ο Γκόνης με τους στίχους του χαρτογραφεί τα διαμάντια της Πελοπoννήσου.

Στην «Τένεδο», ο Ξυδάκης θα εκδηλώσει την εικαστική του σπουδή. Θα φιλοτεχνήσει και το εξώφυλλο. «Η Ωραία κοιμωμένη» ήταν παραγγελία για το παιχνίδι της ΕΤ2, «Όταν θυμάσαι… χαίρεσαι», με την Έλενα Ακρίτα και τον Κώστα Αρζόγλου. Για πρώτη φορά θα βάλει τρομπέτα σε τραγούδι του, εις ανάμνηση του Σταύρου Ρουχωτά του «μπριλάντε» και «αλέγκρου» τρομπετίστα των ελαφρών επιτυχιών.

Στο «Μέλι των γκρεμών» μια αυτοσχεδιαστική μουσική γλώσσα παίρνει τον λόγο. «Οι μουσικοί αναγνωρίζουν την γραφή μου και λένε 8/8 και αντιχρονισμοί, είναι Ξυδάκης». Εμένα με εντυπωσίασε το «Ο Παντοκράτορας» και ο Νίκος σχολιάζει, «η ροκιά του Αγίου Όρους». Για τους δυτικούς είναι βυζαντινός και για τους βυζαντινούς , δυτικός. Τα εξώφυλλο των δύο δίσκων είναι έργα του φίλου του εικαστικού Μάριου Σπηλιώπουλου.

Το κοινό του Αθηνοράματος θα του απονείμει το Α βραβείο για την μουσική του στην Εκάβη του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία του Θανάση Παπαγεωργίου-Θέατρο Στοά. Σκέφτονται με τον Γκόνη να γράψουν τραγούδια για τον Καζαντζίδη με θέμα την πικρία και την απομόνωση του. Έχουν γράψει ένα παλαιότερα αλλά δεν το έχουν σκεφτεί να του το προτείνουν. Το «Μένω με την μάνα μου». Δεν θα κατορθώσουν να έχουν άμεση επαφή. Η Ντόρα Ρίζου θα τους προτείνει τον Σωκράτη Μάλαμα και τελικά προκύπτει ο δίσκος «Νίκος Ξυδάκης- Σωκράτης Μάλαμας». Ο Μάλαμας σε ρόλο τραγουδιστή.

Ο Ξυδάκης θα εμφανιστεί στο Γυάλινο Μουσικό Θέατρο παρουσιάζοντας τα τραγούδια της πορείας του, με την συμμετοχή αγαπητών τραγουδιστών. Αρβανιτάκη, Πορτοκάλογλου, Μάλαμας, Κανά, Θαλασσινός, Καρακότας, Τσαλιγοπούλου. Ένα «έντεχνο προσκλητήριο». Ενορχηστρώνει ο Γιάννης Παπαζαχαριάκης. Θα ηχογραφηθεί τριπλός δίσκος και θα εκδοθεί από δύο εταιρείες.

Αρχίζει ένα φλερτ με πολυεθνική. Ο Θάνος Καραγρηγόρης είναι ο νέος διευθυντής της Polygram και θέλει να κάνει κάτι ιδιαίτερο. Μεταγράφει τον Ξυδάκη από την Lyra και χρηματοδοτεί τον δίσκο «Γρήγορα η ώρα πέρασε». Ο Νίκος θέλει μια ορχήστρα εγχόρδων που βαρύνει την παραγωγή. Την εργασία αυτή την είχε δέκα χρόνια στο συρτάρι του. Συμφωνεί ο νέος διευθυντής και θα παίξει η Καμεράτα.

Θα τραγουδήσει η Ελευθερία. Θα θυμίσουν τις πρώτες τους συνεργασίες, την νεανική τους αθωότητα και το καλό το γούστο. Επιτυχία ποιοτική. Ο τελευταίος «αληθινά χρυσός δίσκος» της δισκογραφίας.

Είναι στην ταβέρνα «Σαΐτα» και τρώει. Χτυπάει το κινητό και τον ενημερώνουν πως ο Μανώλης Ρασούλης έφυγε για τα άστρα. Είναι 5 Μαρτίου 2011. Στην ταβέρνα που πρωτογνωριστήκανε.

Το 2018 ο Νίκος Ξυδάκης βραβεύεται για την μουσική του στον κινηματογράφο για πρώτη φορά. Στο περίφημο Otranto Film Fund Festival της Ιταλίας πέφτωντας η αυλαία, το Βραβείο «Best Soundtrack» δόθηκε στον Νίκο Ξυδάκη για την ταινία «Ιερόσυλοι» της Μάρσας Μακρή. Απομακρύνεται από τις μουσικές σκηνές.

Θα γράψει μουσική για ένα δρώμενο του εικαστικού Κώστα Τσόκλη στην Σπιναλόγκα. Ο Δήμος Αγίου Νικολάου Κρήτης, θα του παραγγείλει ένα έργο στα πλαίσια της πρότασης, να συμπεριληφθεί η Σπιναλόγκα από την UNESCO σαν μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς. Το έργο «Απότοκος-Σπιναλόγκα» θα παρουσιαστεί στις 18 Ιουλίου 2018 στην Σπιναλόγκα σε λιμπρέτο του Διονύση Καψάλη, με ερμηνευτές τον Θοδωρή Βουτσικάκη και την Μυρσίνη Μαργαρίτη. Στον ρόλο του Απόκοτου ο Βασίλης Σκουλάς. Έργο δισυπόστατο. Ποιητικό και μουσικό, για δύο φωνές και σύνολο οργάνων, κλασικών και παραδοσιακών, στο οποίο αφηγηματικά μέρη εναλλάσσονται με λυρικά και οργανικά ιντερμέδια με τραγούδια. Η πρόταση δεν θα γίνει αποδεκτή.

Το Φεστιβάλ Αθηνών θα του παραγγείλει μια μουσική προσωπογραφία για τον Κωνσταντίνο Π. Καβάφη. Ο Καϊριανός για τον Αλεξανδρινό. Θα συνεργαστεί με τον ποιητή Διονύση Καψάλη και θα παρουσιάσουν το «Rue Lepsius». Το μουσικό έργο στηρίζεται στην τελευταία επίσκεψη του ποιητή στην Ελλάδα. Θα το ερμηνεύσει ο Τάσης Χριστογιαννόπουλος με τον συνθέτη, η ορχήστρα κλασικής Αραβικής μουσικής Al Mahabba και επτά βιολεντσέλα της Όπερας του Καΐρου. Αφήγηση Δημήτρης Ν.Μαρωνίτης και ο Διονύσης Καψάλης. Σκηνοθετεί η Μάρθα Φριντζήλα. Η παράσταση θα παιχτεί και στην Όπερα του Καΐρου.

Θα βρει ευκαιρία και θα επισκεφθεί το σπίτι που γεννήθηκε. Παρ’ όλον ότι έχει συμβόλαιο με την Polygram θα εκδοθεί από την νέα διεύθυνση της Lyra.

Ο Καβάφης θα επαναληφθεί με αφηγητή τον Μάνο Ελευθερίου.

Στα πλαίσια του εορτασμού των 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής επανάστασης η Εναλλακτική σκηνή της Λυρικής θα του παραγγείλει την μουσικοποιητική παράσταση «Μάρθα, μια ιστορία από το Μεσολόγγι».

Λιμπρέτο Διονύσης Καψάλης. Χρησιμοποιεί αποσπάσματα από τον Διονύσιο Σολωμό. Σκηνοθεσία Βασίλης Κεχαγιάς.

Με έναν ιδιαίτερο δικό του ταπεινό τρόπο προσεγγίζει την Εθνική σχολή.

Την περίοδο του εγκλεισμού θα γράψει δύο τραγούδια για την Βερόνικα Δαβάκη. Θα παρασυρθεί από την ερμηνεία και την γλυκύτητά της και τα τραγούδια θα γίνουν οκτώ. Θα συνεργαστεί με τους εξαιρετικούς μουσικούς του Polis Ensemble που αγαπά, γιατί δεν τσιτώνουν τις χορδές τους και έχουν τα παλιά, τα «μαλακά» κουρδίσματα. Με αυτήν την παρέα θα επιστρέψει στην τρέχουσα δισκογραφία. «Άσωτος καιρός».

Είναι ανήσυχος άνθρωπος και ήπιος χαρακτήρας. Έχει αποφύγει τις ομαδοποιήσεις. Βαδίζει μόνος στον δρόμο του. Είναι ένας ευγενής συνθέτης. Άνθρωπος μεταξωτός.

*Μαρκονιστής , ο ασυρματιστής.

Ευχαριστούμε τον συνθέτη για το προσωπικό του φωτογραφικό αρχείο, καθώς και το γραφείο Artway-Cultural Production για την παραχώρηση φωτογραφιών.