Ο Bob Dylan έγινε 80 ετών: Ιστορίες πίσω από τα τραγούδια του

Γίνεται 80 χρονών. Και σε συντρόφευσε τη μισή σου και κάτι ζωή στις πιο δύσκολες στιγμές. Μ’ εκείνη τη μάλλον επίπεδη φωνή, με την κακή συνήθεια να παίζει πλάτη στον κόσμο, μ’ εκείνη την ακατανόητη αταραξία. Αλλά και με τη ζωγραφική του. Με τις εκπομπές του. Με τα τραγούδια που από το πρώτο κιόλας άκουσμα, σε μεταμόρφωσαν.

My Back Pages (“Another Side Of Bob Dylan”, 1964): Το τραγούδι διαμαρτυρίας θα μπορούσε να είναι μια πολύ μεγάλη παγίδα. Ακριβώς επειδή όταν διαμαρτύρεσαι, μοιάζεις να παίρνεις πολύ συγκεκριμένη θέση απέναντι στην πραγματικότητα, μοιάζεις να γνωρίζεις καλά τι θέλεις και τι δεν θέλεις. Με το τραγούδι αυτό, ο Bob Dylan πλησιάζει την ποίηση του E.E. Cummings: «Ακόμη κι αν είναι Κυριακή ας έχω άδικο γιατί όποιος έχει δίκιο, δεν είναι νέος» (Μετάφραση: Χάρης Βλαβιανός). Αυτοκριτική και ίδιο ακριβώς νόημα: «Ήμουν τόσο μεγαλύτερος τότε κι είμαι πολύ πιο νέος τώρα». Ο Σαββόπουλος πήρε τον τίτλο κι επιπλέον υπάρχει μια απίθανη εκτέλεση στο Madison Square Garden για τον εορτασμό των τριάντα χρόνων καριέρας για τον Dylan, όπου πάνω στη σκηνή βρίσκονται ο George Harrison, ο Roger McGuinn, ο Tom Petty, ο Eric Clapton και ο Neil Young. Μεγάλη στιγμή!

Positively 4th Street (single, 1965): Ο Dylan έμενε στην 4η Οδό, ένα τετράγωνο και λίγα μέτρα επιπλέον από τη γωνία της με την McDougal, τον δρόμο με τα μικρά –συχνά υπόγεια- clubs, όπου οι folk singers-songwriters του πρώτου μισού της δεκαετίας του 1960 παρουσίαζαν τη μουσική τους. Στο συγκεκριμένο τραγούδι, τα χώνει άγρια σ’ εκείνους που τον κατηγόρησαν ως ξεπουλημένο και εμπορικό, αμέσως μετά την εμφάνισή του στο φεστιβάλ του Newport εκείνη τη χρονιά. Και δεν ήταν μόνο ο ηλεκτρικός ήχος που έκανε ολόκληρη την παραδοσιακή folk κοινότητα να στραφεί εναντίον του. Η εγκατάλειψη της ακουστικής κιθάρας σήμαινε αυτόματα εγκατάλειψη των πολιτικών οπτικών που πρέσβευε το είδος και παράδοση στις δισκογραφικές εταιρείες και στα καπιταλιστικά πρότυπα που αυτές προωθούσαν. Αν και ο Dylan έλεγε ότι «δεν απαντάει στις κριτικές με τραγούδια», στο “Positively…” τη λέει άσχημα στη μικρή κοινότητα γύρω από τη Washington Square, κατηγορώντας την για υποκρισία κι έλλειψη αυθεντικότητας. Παρά τα σκληρά λόγια, είναι όμως εμφανές ότι συναισθηματικά βρίσκεται ακόμη πολύ κοντά στην παρέα αυτή. Το τραγούδι σηματοδοτεί -όμως- ακριβώς την αρχή της απομάκρυνσής του.

It’s Allright, Ma (I’m Only Bleeding) (“Bringing It All Back Home”, 1965). Αν το Nobel ποίησης δινόταν στον Dylan για ένα και μόνο τραγούδι, τότε πιθανότατα αυτό θα ήταν το “It’s Allright, Ma”. Το ακούς από τους Byrds στο “Easy Rider”, καρφώνεται στο μυαλό σου την ώρα που σκάνε οι ντουφεκιές, δεν ξέρεις ποιο στίχο να πρωτοδιαλέξεις και ξέρεις ότι η μετάφραση που θα κάνεις, θα είναι πολύ φτωχή. Άπειρες αναφορές στην Αμερική εκείνων των σκοτεινών ημερών, την «Αμερική που στέκεται γυμνή», ένα πεζό ποίημα ανάλογου ύψους -κι ενδεχομένως, ύφους- με το «Ουρλιαχτό» του Ginsberg και μια συνεχής ασύμμετρη επιστροφή στον στίχο “It’s Allright, Ma” με διαφορετική κατάληξη: Από το “I'm only sighing” της αρχής, μέχρι το συγκλονιστικό μπροστά στη γκιλοτίνα “it's life, and life only” κι ενδιάμεσα στίχοι για σεμινάριο, τόσο σε ιδεολογικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο προσωπικής ανάλυσης.

Changing Of The Guards (single 1978): Δεν θα ήταν δύσκολο να θεωρήσει κάποιος ότι στο τραγούδι αυτό, που πρωτοκυκλοφόρησε σε single και στη συνέχεια άνοιξε το “Street Legal”, ο Dylan προσπαθεί να φτάσει στους βαθύτατους φιλοσοφικούς και προσωπικούς προβληματισμούς τραγουδιών όπως το “It’s Allright, Ma” και “A Hard Rain’s A-Gonna Fall”. Και δεν είναι καθόλου απίθανο, o προσεκτικός μελετητής, να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι εδώ ο τραγουδοποιός μας αποτυγχάνει. Πραγματικά, το νόημα του τραγουδιού νιώθεις να σου ξεφεύγει μέσα από τα δάχτυλα, πράγμα που και ο ίδιος ο Dylan παραδέχεται: «Κάθε φορά που το τραγουδάω, νιώθω να έχει διαφορετική έννοια». Κι όμως: η νεοϋορκέζικη φύση του τραγουδιού μοιάζει να συναντά την απόλυτη ερμηνεία της, στη διασκευή της Patti Smith. Σαν δηλαδή να χρειαζόταν η μεσολάβηση του punk για να μπορέσεις να κάνεις εικόνα όλη αυτή την Αλίκη-Στη-Χώρα-Των-Θαυμάτων θεματολογία. Και χωρίς να σε νοιάζει πού ακριβώς πάει το πράμα.

Can’t Wait (“Time Out Of Mind”, 1997): Ένα από τα ερωτικά τραγούδια του Dylan, όχι και τόσο σημαντικό ως προς την ποίησή του και με μια σχεδόν επιδερμική ενορχήστρωση, που το καταποντίζει. Αν όμως στο “Time Out Of Mind” δεν σου λέει τίποτα, δεν έχεις παρά να ακούσεις τις δύο version που υπάρχουν στο όγδοο από τα “Bootleg Sessions”, αυτό που έχει τον τίτλο “Tell Tale Signs, Rare And Unreleased, 1989-2006”. Εδώ ακριβώς είναι που το τραγούδι παίρνει την πραγματική του ουσία, μέσα από μια απλούστατη ενορχήστρωση και μακριά από όλες τις ρυθμικές προσπάθειες, που του έδιναν ακόμη και latin χαρακτήρα σε κάποιες συναυλίες.

Σχετικό Άρθρο

Μουσικη Bob Dylan: Τον αγαπάτε ή τον μισείτε, όμως άλλαξε τα πάντα

Κώστας Ζουγρής 24.05.2021, 11:26

I Contain Multitudes (“Rough And Rowdy Ways”, 2020): Δεν μπορείς να περιμένεις μια τόσο καθαρή ματιά από έναν ογδοντάχρονο, εκτός αν αυτός είναι ο Dylan. «Ζωγραφίζω τοπία και ζωγραφίζω γυμνά, οδηγώ fast cars και τρώω fast food, ακούω σονάτες του Beethoven και πρελούδια του Chopin”, για να καταλήξει, «τι άλλο να σου πω, κοιμάμαι με τη ζωή και τον θάνατο στο ίδιο κρεβάτι». Μετά από 35 χρόνια που τον ακούς και τον παρακολουθείς, ξέρεις καλά ποιος είναι ο Dylan: είναι σχεδόν τα πάντα που είσαι κι εσύ, αυτά που ομολογείς κι αυτά που δεν τολμάς να ομολογήσεις κι ακόμη πιο πέρα: όλα αυτά που δεν ήθελες να είσαι κι έγινες, όλα αυτά που ήθελες να γίνεις και δεν τα ‘χεις ακόμα καταφέρει.