Ανασκόπηση 2020: Τα 25 καλύτερα άλμπουμ της χρονιάς

Την παραμονή –ή έστω τις παραμονές της Πρωτοχρονιάς- συνηθίζουμε να κοιτάζουμε πίσω. Θέλεις επειδή τις γιορτινές ημέρες έχουμε περισσότερο χρόνο λόγω αργιών, θέλεις επειδή στο ημισφαίριό μας κάνει κρύο και μένουμε αρκετές ώρες στο σπίτι, θέλεις γιατί κάνει ρομαντισμό η ανασκόπηση, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: αναζητάμε τον χαμένο χρόνο και πασχίζουμε να τον ξανακερδίσουμε συνήθως μέσω της μνήμης, ενίοτε δε, ως άλλοι Προυστ, και μέσω της γραφής.

Ειδικά το 2020 με όλη αυτήν την περιπέτεια του Covid-19 μοιάζει με την απόλυτα χαμένη χρονιά. Παρ’ όλα αυτά, σε μουσικό επίπεδο δεν ήταν. Κυκλοφόρησαν εξαιρετικοί δίσκοι σ’ ένα ευρύτατο μουσικό φάσμα. Πριν τους δούμε αναλυτικά, ας σκεφτούμε για λίγο πάνω στα κριτήρια με βάση τα οποία κάθε μέσο στον κόσμο δημιουργεί τέτοιες μέρες τις λίστες με τα καλύτερα της χρονιάς, στη μουσική αλλά και σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Α. Η Μετέωρη Λίστα

Στην ταινία High Fidelity, οι πρωταγωνιστές-υπάλληλοι του δισκοπωλείου, στήνουν στα καλά καθούμενα Top-5s επί παντός επιστητού, λίστες των 5 δηλαδή, που μπορεί να αγγίζουν από κεντρικά έως πολύ περιφερειακά θέματα της μουσικής. Πέντε συγκροτήματα που τραγουδάει ο ντράμερ, πέντε αριστερόχειρες κιθαρίστες, πέντε δίσκοι που ο τίτλος τους αρχίζει από A και πάει λέγοντας. Τα πράγματα είναι διασκεδαστικά μέχρι το σημείο που μπαίνει η αξιολογική κρίση: Τα πέντε καλύτερα συγκροτήματα που τραγουδάει ο drummer, οι πέντε καλύτεροι αριστερόχειρες κιθαρίστες κλπ. Πρέπει λοιπόν τώρα, πριν από οτιδήποτε άλλο, να αποφασίσουμε το κριτήριο με βάση το οποίο θα δώσουμε τις απαντήσεις μας.

Για παράδειγμα, καλύτερο συγκρότημα είναι αυτό που μέσα σε ένα μικρό διάστημα, σε μια χρονιά ας πούμε, πούλησε έναν μεγάλο αριθμό δίσκων ή αυτό που πουλάει αργά και σταθερά για πολλά χρόνια μικρότερους αριθμούς; Καλύτερο συγκρότημα είναι αυτό που γεμίζει στάδια πιάνοντας τον σφυγμό του κοινού σε χρόνο ενεστώτα ή αυτό που πάει κόντρα στο ρεύμα, ανοίγει νέους δρόμους και δημιουργεί ένα μικρότερο πιστό και φανατικό κοινό που το ακολουθεί παντού και θα το ακολουθεί για καιρό;

Όταν το ερώτημα είναι αυστηρά ποσοτικό, μπορεί και να βγει άκρη. Όταν όμως μετατρέπεται σε ποιοτικό, τα πράγματα μπλέκονται ακόμη πιο πολύ: καλύτερος κιθαρίστας είναι ο γρηγορότερος κιθαρίστας, ο μελωδικότερος κιθαρίστας ή ο ρυθμικότερος κιθαρίστας;

Επιπλέον, αν το ερώτημα αφορά μια προηγούμενη δεκαετία, η ιστορία έχει δώσει μια σειρά από απαντήσεις. Αν όμως μιλάμε για το σήμερα, πώς μπορούμε να ξέρουμε;

Ας έρθουμε στο κυρίως θέμα μας τώρα, που είναι η λίστα με τα καλύτερα της χρονιάς. Ποιο είναι το κριτήριο που θα επιλέξουμε; Είναι το πόσο πολύ μας άρεσε ένας δίσκος μέσα στη χρονιά και πόσο έπαιξε στο πικάπ μας; Είναι η κοινωνική λειτουργία που φαίνεται ο δίσκος να επιτελεί; Είναι η επίδραση που φαίνεται να έχει στη μουσική της εποχής του; Είναι η επίδραση που υποθέτουμε ότι θα έχει στη μουσική του μέλλοντος; Είναι η υπακοή του στις μουσικές φόρμες της εποχής ή –περισσότερο- η ανυπακοή του;

Ένας άνθρωπος που γράφει για τη μουσική θα μας πει ότι το κριτήριο που θα επιλέξουμε είναι… όλα τα παραπάνω! Συν μερικά ακόμη που προκύπτουν κατά περίπτωση και αφορούν τη μοναδική ιδιοσυστασία κάθε δίσκου. Ένα πλήθος συνιστωσών από διανοητικούς, συναισθηματικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Ένας άνθρωπος που γράφει για τη μουσική θα χαμογελάσει με νόημα και πιθανότατα δεν θα μας δώσει σαφή απάντηση ως προς τον τρόπο με τον οποίο προκύπτει η συνισταμένη των συνιστωσών για τις οποίες μιλήσαμε. Και πάνω που θα αρχίσουμε να πιστεύουμε ότι η λίστα με τους 25 καλύτερους δίσκους της χρονιάς είναι –σε τελευταία ανάλυση, που θα έλεγε και ο Μαρξ-ολότελα υποκειμενική, θα τρυπώσει μέσα μας η σκέψη ότι ένας άνθρωπος που γράφει για τη μουσική δεν είναι ένας απλός αλλά ένας εξαιρετικά εκπαιδευμένος ακροατής, συνήθως με βαθιά γνώση της φύσης αυτής της τόσο ρευστής τέχνης, άρα οι επιλογές του είναι πολύ πιθανό να έχουν ψήγματα μιας αρκετά αντικειμενικής προσέγγισης. Από την άλλη όμως, ένας άνθρωπος που γράφει για τη μουσική εκτός από τέκνο της Ιστορίας (της) είναι -κι αυτός- τέκνο της εποχής του, πράγμα που σημαίνει ότι δεν είναι διόλου απίθανο να παρασυρθεί από επιμέρους τάσεις, που ενώ στο χρονικό πλαίσιο μιας πενταετίας ή μιας δεκαετίας φαντάζουν ισχυρές, στο συνολικό σώμα της μουσικής, θα αποδειχθεί ενδεχομένως αργότερα ότι δεν έχουν κανέναν αντίκτυπο. Μεγάλα μουσικά έντυπα –και πολλοί από τους μουσικούς συντάκτες τους, ειδικά στη Βρετανία- έχουν υποστηρίξει ιδιώματα που στην επόμενη δεκαετία απορρίφθηκαν ολοκληρωτικά, για να επιστρέψουν ως vintage και να δικαιωθούν τρεις δεκαετίες αργότερα για να εξαφανιστούν και πάλι σε μια αέναη διαδικασία. Όπως συμβαίνει δηλαδή με το ρούχο στη μόδα.

Στην ήδη σύνθετη πραγματικότητα που έχουμε καταγράψει, ας προσθέσουμε τώρα και τον πιο αποφασιστικό παράγοντα, τον αναγνώστη: αν παρακολουθεί για χρόνια έναν συγκεκριμένο συντάκτη, έχει μια πρώτη εικόνα για τον τρόπο που προκύπτει μέσα του η συνισταμένη των κριτηρίων επιλογής των καλύτερων δίσκων της χρονιάς, που λέγαμε πιο πάνω. Αν δεν τον γνωρίζει καλά, αλλά τον τραβάει κάτι στον τρόπο που δείχνει να σκέφτεται, η λίστα με τα καλύτερα της χρονιάς είναι ένα καλό σημείο για να αρχίσει να τον κατανοεί.

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που καλείται να κάνει ο αναγνώστης είναι να διαβάζει ενεργητικά και να ακούει ενεργητικότερα, έτσι ώστε να μειώσει στο ελάχιστο την απροσδιοριστία των παραγόντων που συνοδεύουν την ίδια τη φύση της μουσικής ως τέχνης γενικά, αλλά και την κατάρτιση μιας λίστας, ειδικότερα.

Β. Οι 25 Καλύτεροι Δίσκοι του 2020 (παρ’ όλα αυτά)

Το 2020 ήταν μια χρονιά με πολύ καλούς δίσκους. Μια χρονιά όμως, κατά τη διάρκεια της οποίας δεν είδαμε κάποιο μουσικό ιδίωμα να δεσπόζει. Αντιθέτως, το θετικό δισκογραφικό πρόσημο προκύπτει από τη μουσική ποικιλομορφία. Punk, disco, alternative rock, ψυχεδέλεια, house, jazz, progressive, world, ακόμη και κλασική μουσική παίζουν σχεδόν στα ίσα και προσφέρουν δείγματα μεγάλης μουσικής αξίας. Με γνώμονα όχι αυτό που κάποτε ήταν μεγάλο, με γνώμονα όχι αυτό που αποτελεί ένα trend μιας δράκας υποτιθέμενα ψαγμένων αλλά με γνώμονα αυτό που δείχνει να έρχεται αλλά κι αυτό που παρουσιάζει πραγματικά καλές μουσικές, βουτάμε στην ποικιλομορφία του 2020. Ενδεχομένως, η ποικιλομορφία αυτή να απαιτεί μεγάλη ευελιξία και ανοιχτά αυτιά από τον μουσικόφιλο. Αλλά αυτό ακριβώς σημαίνει να είσαι μουσικόφιλος: να έχεις τ’ αυτιά σου ανοιχτά!

1. Sault: Black Is + Rise. Funk, soul, hip hop, house, επαναστατικά μηνύματα και black life matters όχι σε έναν αλλά σε δύο απίθανους δίσκους, από μια κολεκτίβα που δεν αποκαλύπτει τα ονόματα των μελών της και δεν θέλει να έχει καμία σχέση με τα media, social ή μη.  

2. Mammal Hands: Captured Spirits. Από μουσικοί του δρόμου σε μια πορεία προς τo σύγχρονο περιεχόμενο της spiritual jazz με folk, ακόμη και κλασικότροπα στοιχεία. Φρέσκο σαν φράουλα στις αρχές της άνοιξης.  

3. Ketil Bjornstad: The Personal Gallery. Μία από τις πιο σημαντικές προσωπικότητες του πολιτισμού της Νορβηγίας, συγγραφέας, ποιητής και μουσικός της κλασικής μουσικής και της jazz σ’ έναν βαθιά προσωπικό μεταρομαντικό δίσκο για βιολί και πιάνο. Τι μελωδία!

4. Gabriels: Love And Hate In A Different Time. Ένα σχήμα που είχε δώσει ως τώρα μόνο ένα single και μια απίθανη ταινία μικρού μήκους. Soul στα καλύτερά της κι ένα μίνι άλμπουμ που υπόσχεται σπουδαία πράγματα για το άμεσο μέλλον.

5. Slift: Ummon. Space rock από την Τουλούζη με prog και metal πινελιές, σ’ ένα δίσκο που είναι ικανός να τινάξει το κεφάλι σου στον αέρα. Μόλις ακούσεις αυτό, θα ψάχνεις και για τα πιο παλιά τους, μα είναι ακριβό το σπορ. 

6. Sylvie Simmons: Blue On Blue. Τέτοια εποχή διαλέγει για το Mojo και τα υπόλοιπα έντυπα που συνεργάζεται τις καλύτερες κυκλοφορίες της χρονιάς. Ήρθε η σειρά της να τη διαλέγουν για έναν τρυφερό ακουστικό δίσκο που θα μπορούσε να έχει κυκλοφορήσει από το 1961 μέχρι σήμερα οποιαδήποτε στιγμή. 

7. The Mavericks: En Espanol. Έχουν κυκλοφορήσει έναν σκασμό δίσκους παίζοντας παραδοσιακό rock με country στοιχεία και εξωτικές πινελιές. Είναι η πρώτη φορά που δοκιμάζουν ισπανικό στίχο και τα σπάνε!

8. Tootard: Migrant Birds. Υψίπεδα του Γκολάν, κλασικά synths με τον τρόπο που τα χρησιμοποιεί ο Omar Souleyman και χορευτικοί ρυθμοί που σε μεταφέρουν κατευθείαν σε μια ντισκοτέκ της Μέσης Ανατολής.

9. India Electric Co: The Gap. Βαθιά σκεπτόμενη βρετανική post pop από ένα ντουέτο που δεν έχει πάρει ακόμη αυτό που του αξίζει. Πλήθος επιρροών από πολλές πλευρές της folk που συναντούν την pop για να μετουσιωθούν σε σπουδαία τραγούδια.

10. Matthew Halsall: Salute To The Sun. Το ότι δεν περιμένεις την κορυφαία spiritual jazz της εποχής μας από έναν λευκό Βρετανό μουσικό, είναι ένα λάθος που πρέπει να διορθώσεις. Πλησίαζε νότα με τη νότα και τώρα τα κατάφερε.

11. Bob Dylan: Rough And Rowdy Ways. Προτιμώ οι λίστες με τα καλύτερα της χρονιάς να δείχνουν προς το μέλλον, περιλαμβάνοντας όσο το δυνατόν λιγότερα ονόματα που έρχονται από το παρελθόν. Όμως ο Dylan κάνει έναν εξαιρετικό δίσκο κι επιπλέον είναι ο πρώτος άνθρωπος χωρίς ηλικία στην ιστορία της μουσικής.

12. Max Richter: Voices. Με άξονα την Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ο σπουδαίος αυτός συνθέτης σύγχρονης κλασικής μουσικής, δημιουργεί τον πιο επίκαιρο δίσκο αυτής της χρονιάς.

13. Undergrunnen: Ein Revnande Likegyldighet. Πολύ δύσκολα θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ένα ιδίωμα που θα δανείζεται ήχους από το afrobeat, το new wave και το Krautrock. Οι Untergrunnen όχι μόνο το φαντάζονται αλλά και το πραγματοποιούν με μοναδική μαεστρία, προσθέτοντας μάλιστα από πάνω και νορβηγικό στίχο!

14. Le Couleur: Concord. Όχημα της τραγουδίστριας Laurence Giroux-Do από το Montreal, που παίζει μια διασκεδαστική τροπική electro-pop που συναντά την παλιά καλή ανόθευτη disco.

15. Young Gun Silver Fox: Canyons. Υπέροχο yacht rock της δυτικής ακτής με ρομαντικές πινελιές και easy going διάθεση, ακόμη κι όταν το πλεούμενο πέφτει σε φουσκοθαλασσιά. Το (πολύ) παράξενο είναι ότι έρχονται από την Αγγλία.

16. Khruangbin: Mordechai. Σχεδόν αποκλειστικά instrumental ψυχεδέλεια υψηλών προδιαγραφών και αχτύπητο groove από το Houston του Texas. Πήγαιναν για καιρό απ’ το καλό στο καλύτερο και τώρα έπιασαν κορυφή.

17. Tania Giannouli Trio: In Fading Light. Μια σπουδαία δουλειά από την ελληνίδα συνθέτιδα που διαλέγει αυτή τη φορά να τοποθετήσει δίπλα στο πιάνο της την τρομπέτα και το ούτι. Ατμοσφαιρικό και καθηλωτικό, πλούσιο σε ιδιαίτερους ρυθμούς και πανέμορφες μελωδίες.

18. The Chats: High Risk Behaviour. Proto punk αισθητική από ένα αγριεμένο σχήμα που έρχεται από την Αυστραλία. Δεν διεκδικούν δάφνες σπουδαίων παιξιμάτων αλλά είναι ο πιο αθώος δίσκος της χρονιάς.

19. Son Rompe Pera: Batuco. Μεξικάνικο punk τέρμα γκάζια με γερά φωνητικά και παραμόρφωση ακόμα και στις μαρίμπες. Πάντα τέτοια παιδιά μου!

20. Happy Dog Project: Treat. Υπάρχουν εδώ και είκοσι χρόνια και ήρθε η ώρα να δημιουργήσουν το soul-funk-hip hop αριστούργημά τους. Η Αθήνα των ονείρων μας στα καλύτερά της!

21. Mark Lanegan: Straight Songs Of Sorrow. Δέκα πέντε τραγούδια που βασίζονται σε μια ιστορία, την ιστορία της ζωής του. Ίσως το πιο προσωπικό από τα προσωπικά albums του τραγουδιστή των Screaming Trees.

22. Constantine: In Memory Of A Summer Day. Ζει στο Chicago του Illinois, έχει ελληνική καταγωγή και παίζει μια μελωδική folk ψυχεδέλεια της υπαίθρου που φέρνει στο μυαλό τον Donovan των καλών εποχών. Δεν ξεκόλλησε από το πικάπ για πολύ καιρό, λέμε.

23. Gong Gong Gong: The Last Note. Γκαραζοειδές post punk από το underground του Πεκίνου με στίχους στα καντονέζικα. Σε στέλνουν αδιάβαστο χωρίς να προσπαθήσουν.

24. Frode Nyvold: Soldater Og Redelig Sjomenn. Μελετητής της νορβηγικής παραδοσιακής μουσικής, πανεπιστημιακός και με εξαιρετική μουσική συγκρότηση, ξέρει να στήνει μελωδικούς κόσμους και να τους απλώνει μπροστά στα πόδια σου.

25. Steven Wilson: The Future Bites. Αγαπώ τον Wilson στα προσωπικά του άλμπουμ, όπως ακριβώς και στους Porcupine Tree. Με τον γνωστό του απλό και σεμνό του τρόπο, παρουσιάζει έναν ακόμη πανέμορφο δίσκο. Κι ας δαγκώνει το μέλλον όσο θέλει!