Angel Bat Dawid, τι σημαίνει να είσαι ο μόνος μαύρος στο δωμάτιο;

Πόσο ενδιαφέρον που τα περισσότερα από τα σπουδαία jazz ονόματα κουβαλάνε έντονες προσωπικές ιστορίες. Η Angel Bat Dawid σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα έχει καταφέρει να θεωρείται από τα μεγάλα ονόματα της πνευματικής -spiritual- ή αυτοσχεδιαστικής και ελεύθερης jazz και ο χρόνος θα φροντίσει να την πλασάρει στη λίστα με τους σύγχρονους σπουδαίους του είδους. Αυτό που κάνει είναι φαινομενικά απλό. Καταγράφει και ερμηνεύει την καθημερινότητά της, ενώ, όταν συνθέτει με το κλαρινέτο της σχεδόν απλοποιεί τον περίπλοκο και απαιτητικό ήχο που υπηρέτησαν ονόματα όπως ο John και η Alice Coltrane ή ο Sun Ra.

Ο λόγος για μία μαύρη γυναίκα από το Σικάγο (θα καταλάβετε ότι ο χαρακτηρισμός «μαύρη» είναι η ουσία της δημιουργίας της και η περηφάνειά της) που κατάφερε μετά από αρκετές κοινωνικές και προσωπικές μάχες να κάνει το όνειρό της πραγματικότητα και τελικά να ζήσει από την μουσική, στην ηλικία των 40. Εργάστηκε σε πόστα που δεν την εξέφραζαν και διαγνώστηκε με όγκο στον εγκέφαλο μέχρι να συνειδητοποιήσει ότι έχει έρθει στην γη για να υπηρετήσει το χρώμα της, την περηφάνιά της, τους ανθρώπους της και τα δικαιώματα τους μέσα από τις αγαπημένες της μουσικές φόρμες. Αρκεί, να διαβάσετε τον τίτλο «What Shall I Tell To My Children Who Are Black» και να μουρμουρίσετε την gospel μελωδία του κομματιού για το υπόλοιπο της ημέρας.

Το επιδραστικό jazz label «International Anthem» από την ίδια πόλη, κυκλοφόρησε το ντεμπούτο της «The Oracle» και το είδε να καταλήγει σε αρκετές best of λίστες της περσινής χρόνιας. Καθόλου άσχημα για άλμπουμ που ηχογραφήθηκε στο iPhone της δημιουργού. Σε ένα ακόμη γύρισμα της τύχης, η γυναίκα που τραγούδησε και ξόρκισε τους δαίμονες του φυλετικού ρατσισμού στο «Oracle», βρέθηκε να τους βιώνει σχεδόν ένα χρόνο μετά στο διεθνές jazz festival του Βερολίνου καθώς και σε άλλα μέρη της ευρωπαϊκής περιοδείας της. Το Haus der Berliner Festspiele όχι μόνο δεν σεβάστηκε την αξιοπρέπεια των «μαύρων» μελών της μπάντας της (σε μια φοβερή ιστορία που αναλύει διεξοδικά παρακάτω) αλλά επιπλέον φάνηκε να αρνείται να της παραδώσει και το ηχογράφημα της συναυλίας που έδωσε στο πλαίσιο του φεστιβάλ.

Διαβάζεται ακραίο και όμως συνέβη. Ίσως μόνο για να αποδειχτεί ότι οι πραγματικά ταλαντούχοι και με ψυχική δύναμη άνθρωποι ξέρουν να μετατρέπουν την αρνητική ενέργεια κάποιου τρίτου σε κάτι θετικό για τους ίδιους.

Η Angel Bat Dawid κατάφερε να κρατήσει τις ηχογραφήσεις από την συναυλία της και μερικές μέρες πριν, κυκλοφόρησε το «Live» άλμπουμ της από την εν λόγω περιοδεία. Σε κομμάτια όπως το σχεδόν δεκάλεπτο «Black Family», η ερμηνεία της είναι σπαρακτική ενώ σε ολόκληρο τον δίσκο ακούμε σε δράση μία από τις καλύτερες free jazz μπάντες του πλανήτη αυτή την στιγμή.

Παράλληλα, όλα τα βαθιά νοήματα της τέχνης της είναι εκεί και καταγράφουν με προφητικό σχεδόν λόγο τον ρατσισμό και την διχόνοια που βίωσε η αμερικανική κοινωνία στα χρόνια του Τραμπ. Η φωνή και οι λέξεις της Angel Bat Dawid καθώς και ο ελεύθερος τρόπος που προσεγγίζει την jazz του σήμερα, την έχουν αναγάγει σε μία από τις σπουδαίες μουσικές προσωπικότητες του καιρού μας και με αφορμή το «Live» άλμπουμ της είχαμε την ευκαιρία να συνδεθούμε με τον πλούσιο πνευματικό της κόσμο.

Ακολουθεί απόσπασμα της τηλεφωνικής επικοινωνίας μας. Για να ακούσετε ολόκληρη την συνέντευξη ακολουθείστε το Athens Incoming podcast στο Spotify.

Γεια σου, Angel. Πώς κυλάνε οι μέρες στο Σικάγο;
Απροσδόκητα καλά. Δεν ξέρω τι άποψη έχεις για τις virtual συναυλίες αλλά εμένα έχει αρχίσει να με ενθουσιάζει αυτή η ιδέα και είναι και αρκετές οι διοργανώσεις που με έχουν καλέσει να παίξω μέσω live streaming στο επόμενο διάστημα όποτε διατηρώ την επαφή με την μουσική και όλο αυτό με έχει ωθήσει να μάθω πράγματα πάνω στην παραγωγή, την ηχοληψία ακόμα και την χρήση της κάμερας, του video, του editing. Και όλα αυτά στο home studio μου γιατί ξέρεις κάπως έτσι θα εμφανιζόμαστε ζωντανά και θα δίνουμε συναυλίες για μερικά χρόνια.

Το πιστεύεις; Θα κρατήσει χρόνια;
Εννοείται. Δεν μπορείς να τα βάλεις με τη μητέρα φύση. Δεν γίνεται να σου φέρνει κάτι τέτοιο και εσύ ξαφνικά να της λες «τώρα πρέπει να το σταματήσεις και να γίνουμε όπως πριν». Η μάνα φύση ξέρει. Παίρνει τον χρόνο της και δεν νομίζω να την σταματήσουμε με ένα αμφιβόλου ποιότητας εμβόλιο. Θα πάρει χρόνο αυτό και εμείς θα προσαρμοστούμε σε νέους τρόπους συναυλιών και επικοινωνίας της μουσικής μας. Και αν μέχρι τώρα ήμασταν συνηθισμένοι να περιμένουμε τεχνικούς και ηχολήπτες να τελειώσουν μίξεις και βιντεοκλίπ, τώρα είναι η ώρα να μάθουμε να κάνουμε και άλλα τεχνικά πράγματα μόνοι μας και να ανεβάσουμε το επίπεδο των γνώσεων μας στην τεχνολογία του αντικειμένου μας. Η νόσος Covid-19 όμως δεν έχει κουμπί on/off…

Διαβάζω ότι έχεις κλασικές μουσικές σπουδές και διάλεξες το κλαρινέτο. Τι έχεις κρατήσει από την κλασική εκπαίδευση;
Λόγω των κλασικών σπουδών ήξερα μόνο να παίζω ότι διάβαζα στην παρτιτούρα. Η τριβή με την σκηνή του Σικάγο που έχει μεγάλη παράδοση στην jazz, την πειραματική και την avant garde μου έδωσε θάρρος μέσα από συναυλίες, σεμινάρια, μουσικές συνευρέσεις να απελευθερωθώ. Αν δεν είχα πιεστεί τόσο να μελετάω και να διαβάζω δεν θα κυνηγούσα ποτέ την ελεύθερη φόρμα και τον αυτοσχεδιασμό στη σύνθεση μουσικής και την εκτέλεσή της. Επίσης, δεχόμουν πιέσεις και από την καθημερινότητα μου. Είχα μια δουλειά 9 με 5 που όμως δεν με γέμιζε ακόμα και αν με πλήρωνε καλά. Πήγαινα σε συναυλίες και σε free jazz jams και ένιωθα άλλος άνθρωπος. Αποταμίευσα χρήματα για να ζήσω ένα χρόνο χωρίς την δουλειά μου και άρχισα να κυνηγάω την μουσική επαγγελματικά. Είπα ναι, σε πολλές προτάσεις που πριν σαν ερασιτέχνης θα σκεφτόμουν και δούλεψε. Ανακάλυψα τη μαύρη free jazz σκηνή της πόλης, την δράση του Association for the Advancement of Creative Musicians (AACM) που στήθηκε το 1965 από μαύρους jazz μουσικούς που ήθελαν να παίζουν σε clubs χωρίς να ακολουθούν στάνταρντ και να έχουν πρόγραμμα. Για αυτούς η neo classical μουσική, η πειραματική, η jazz και η spiritual jazz ήταν ένα, και συνέβαινε μόνο στο αυτοσχεδιαστικό τζαμάρισμα. Αυτό ήταν που ξεκίνησε να με εκλύει και εμένα χωρίς να το ξέρω και να το καταλαβαίνω. Πήγαινα από session σε session και απλά μάθαινα τα μυστικά του αυτοσχεδιασμού μαζί με άλλους. Ακόμα και όταν μου έλεγαν ότι έχω κατανοήσει την τέχνη του ελεύθερου -αποδομημένου- παιξίματος στο κλαρινέτο πάλι δεν ένιωθα ότι πραγματικά ήξερα τι κάνω.

Στους ακροατές και ειδικά με αυτό το live άλμπουμ φαίνεται ότι παίζετε όλοι τόσο άνετα και επικοινωνείτε μουσικά που αναρωτιέμαι αν προβάρετε ή μελετάτε τον αυτοσχεδιασμό.
Ναι! Απόλυτα. Πρέπει να είσαι προετοιμασμένος για να μπορείς να εξελίσσεις τον αυτοσχεδιασμό. Ο λόγος που παίζω με αυτή την μπάντα, τους Tha Brothahood, είναι γιατί μελετάνε και θα μελετάνε πάντα την μουσική. Έχουμε κάνει άπειρα jams μαζί και πριν βρεθούμε όλοι μαζί, εγώ είχα παίξει σε jams με τον καθένα χωριστά. Γνώρισα τον drummer σε jam session στη Νότιο Αφρική. Ήμουν καλεσμένη σε ένα μουσικό συνέδριο, τζαμάραμε και κατέληξε να είναι ο μόνος guest μουσικός στο «Oracle». Τον πήρα μαζί στο tour συνέχισε να μελετά την πνευματική jazz της Αφρικής και τώρα έχει το δικό του άλμπουμ εκεί έξω. Και οι άλλοι δύο συνεχίζουν τα διδακτορικά τους, ο ένας στο μπάσο και ο άλλος στην όπερα. Έχουμε όλοι σπουδάσει τα όργανά μας και ξέρουμε ανά πάσα στιγμή τι κάνουμε αλλά η ανάγκη μας για free jazz πειραματισμό ήταν το συστατικό που μας ενώνει και ανεβάζει το πνεύμα μας σε υψηλότερο επίπεδο κάθε φορά που παίζουμε μαζί. Τέλος, περισσότερο και από την μελέτη ή την εξάσκηση, το σημαντικότερο για όλη την μπάντα είναι να ακούμε μουσική. Καθένας στην μπάντα ακούει άπειρη μουσική και ανταλλάσουμε δίσκους και YouTube videos με live εμφανίσεις σε μηνύματα όλη την ώρα.

Η επιτυχία με το «Oracle» πώς προέκυψε;
Ειδικά με τον Scott McNiece που έχει την International Anthem είμαστε φίλοι χρόνια. Παίζαμε ακόμα και σε κοινή μπάντα παλιότερα, αλλά ενώ εκτιμούσα την δουλειά του label του δεν ήθελα να είμαι από αυτούς που θα παρακαλέσουν κάποιον να τους βγάλει δίσκο. Όταν λοιπόν έβγαλα μόνη μου κάτι στο bandcamp και έκανα και κάποιες συναυλίες μέσα στην πόλη, ήρθε σε μία από αυτές και μου πρότεινε να βγάλει το άλμπουμ.

Το οποίο ηχογράφησες απλά στο iPhone σου;
Ναι. Είχα ηχογραφήσει τις ιδέες όπως τις ήθελα στο iPhone. O Scott με ρώτησε αν ήθελα να βγάλω άλμπουμ, πηγαίνοντας σε στούντιο και ηχογραφώντας από την αρχή. Ένιωσα κάπως στρεσαρισμένη και μου άρεσε το κόνσεπτ που είχα φτιάξει στο iPhone. Είπαμε να το βγάλουμε πρώτα σε κασέτα και πήγε καλά. Γεμίσαμε μηνύματα από κόσμο που δεν πίστευε ότι ηχογραφήθηκε σε κινητό και αποφασίσαμε ότι αυτή θα ήταν η τελική έκδοση. Είχα στήσει ένα μικρό πολυκάναλο στούντιο στο κινητό για να γράφω τις ιδέες ακριβώς την ώρα που μου έρχονται και τα μόνα πράγματα που γράψαμε σε στούντιο ήταν τα τύμπανα στη Νότιο Αφρική.

Στη μουσική μου, δεν υπάρχουν οι μαύροι στη μία πλευρά και οι λευκοί στην άλλη. Είμαστε σε αυτό μαζί, ενωμένοι...

 

Και οι στίχοι όμως έπαιξαν ρόλο. Το έκανες άμεσο για όλους. Σαν να άκουγες Sun Ra και ένας ποιητής του δρόμου να έψαχνε τι πάει στραβά σε αυτό που ζούμε.
Το κλειδί στις λέξεις είναι η  αυθεντικότητα. Γράφω για αυτά που είμαι και αυτά που ζω. Η βασική ιδέα πίσω από αυτό το νέο δίσκο είμαι εγώ που είμαι μαύρη. Αν πατήσεις στην google «ισχυροί άνθρωποι στον κόσμο» δεν υπάρχει ούτε ένας μαύρος. Αυτό σημαίνει ότι όταν γίνεται λόγος για αποφάσεις ή σημαντικές κινήσεις δεν θα υπάρχει ούτε ένας από τους ισχυρούς που να ξέρει πως είναι να είσαι μαύρος άνθρωπος. Και είναι φυσιολογικό, δεν το κρίνω. Ο καθένας θα κοιτάξει τη φυλή του, αλλά αναρωτιέμαι ποιος θα βρεθεί να αποφασίσει για τους μαύρους. Αποφάσισα λοιπόν ότι εγώ θα είμαι αυτός ο άνθρωπος που θα θυμίζει στον κόσμο ότι νιώθω άβολα που βάση των στάνταρντ που υπάρχουν αυτή την στιγμή στον κόσμο, δεν υπάρχει έστω και ένας μαύρος άνθρωπος στη λίστα με τους πιο ισχυρούς. Για να μην παρεξηγηθώ δεν είμαι ένας μαύρος άνθρωπος που υποφέρει. Έχω μια όμορφη ζωή, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ζω σε κάτι που μου φαίνεται άνισο.

Όπως αυτό που έζησες στην Ευρώπη.
Ακριβώς. Αλλά το κατανοώ, στην Ευρώπη συναντάς κυρίως λευκούς. Και πάλι δεν το λέω επιθετικά αλλά αιώνες τώρα οι λευκοί που έχουνε μάθει να συναναστρέφονται με λευκούς, εννοείται ότι η βασική τους μέριμνα θα είναι αβίαστα, να είναι οι ίδιοι και οι όμοιοι τους καλά. Αλλά και εγώ έχω δικαίωμα μέσα από την μουσική να εκφράσω ότι σε έναν τέτοιο κόσμο αρκετές φορές νιώθω άβολα. Και αυτή η διαταραχή μετατραυματικού στρες είναι κάτι που μπορεί υποσυνείδητα να βιώνω από όλο αυτό και να το εξωτερικεύω καλύτερα επάνω στη σκηνή. Μιλάω για αυτές τις στιγμές που είσαι το μόνο μαύρο άτομο στο δωμάτιο και χωρίς να το καταλαβαίνεις εσύ ή ακόμα και εγώ μπορεί να επιβαρύνομαι ψυχολογικά από την διαφορετικότητα του δέρματός μου. Και δεν έχεις εκείνη τη ώρα κάποιον να το συζητήσεις, γιατί είσαι ο μόνος μαύρος στο δωμάτιο και μετά ίσως έχεις θυμό που δεν το συζητάς. Και ο λευκός που θα προσπαθήσει να σε καταλάβει θα σε προσεγγίσει σαν να λέει «ηρέμησε, δεν είμαι ρατσιστής» και όλο αυτό ίσως σε φορτίσει παραπάνω. Εγώ λοιπόν, επιλέγω να το επεξεργάζομαι όλο αυτό πάνω στην σκηνή, με την μουσική και τις συναυλίες μου.

Κάτι σαν κάθαρση.
Πάντα θα είναι κάθαρση αυτό για μένα. Αν είσαι ένας δημιουργικός περφόρμερ το καλύτερο μέρος για να λύσεις τα θέματα και τα συναισθήματα σου είναι πάνω στην σκηνή. Χρησιμοποίησέ την για αυτό.

«Black Lives Matter» στην πράξη.
Καμία πράξη. Μόνο μύθος. Από τον Martin Luther King μέχρι τον Obama υποτίθεται ότι ζήσαμε την ισότητα, την απόλυτη ελευθερία, την μετά ρατσισμού εποχή αλλά όλα έγιναν ώστε τα λευκά μυαλά να εξιλεωθούν για κάτι που ήταν άδικο για αιώνες. Αλλά ποτέ δεν θα υπάρχει αυτή η ισότητα γιατί δεν ξέρετε και δεν μπορείτε να νιώσετε πως είναι. Απλώς, όταν ο Τραμπ ήρθε στην εξουσία, απλά έριξε φως σε κάτι που συνέβαινε. Ανέδειξε και πάλι τον ρατσισμό, ο οποίος όμως πραγματικά δεν είχε φύγει ποτέ. Κάθε μέρα πληρώνω τους λογαριασμούς και στο χαρτονόμισμα είναι ένας λευκός που όχι μόνο είχε στην δούλεψη του σκλάβους αλλά επέτρεπε να πουλάνε τους μαύρους σαν σκλάβους. Πώς να προχωρήσω με τη ζωή μου και να προσποιηθώ ότι αυτό δεν συνέβη ποτέ στην φυλή μου; Δεν έχει καν σημασία τι επιτυχία έχω όταν με βαραίνει αυτό. Άρα για μένα η μουσική μου είναι το παγκόσμιο όχημα για να καταπολεμήσω την ανωτερότητα των λευκών και δεν μιλάμε για Ναζί εδώ. Μιλάμε για τη φιλοσοφία και τη λογική που προωθείται ότι οτιδήποτε κοντά στο λευκό χρώμα είναι ανώτερο. Το μαύρο σώμα μπορεί να έχει όλες τις πιθανές εκδοχές του αλλά το λευκό σώμα αν είναι παχύ ή έχει κάποιο σημάδι, αμέσως το ονομάζουμε μη υγιές. Πήγαινε στην Αφρική και δέξου τα σώματα όλων των γυναικών σαν πρότυπα και τότε να μιλήσουμε για ισότητα. Όταν θα είμαι ο μόνος μαύρος στο δωμάτιο αλλά δεν θα νιώθω περίεργα και όταν θα μπορώ να αφήνομαι και να χορεύω όταν ερμηνεύω την μουσική μου αλλά δεν θα με τραβάνε οι λευκοί θεατές video σαν αξιοθέατο σε κλουβί γιατί είμαι μαύρη, τότε να μιλήσουμε για ισότητα. Εγώ, εκείνη την ώρα αυτοσχεδιάζω και τους τραγουδάω «γιατί με κοιτάτε έτσι;» Η θέση μου είναι να το λύσουμε εδώ και τώρα, ειδικά τώρα που είμαι πάνω στην σκηνή και ελεύθερη απόλυτα να εκφραστώ. Και αυτοί, για να το μαζέψουν θα αστειευτούν ότι δεν το έκαναν με κακό σκοπό και εγώ θα τους ρωτήσω γιατί γελάνε. Δεν είπα τίποτα αστείο; Γιατί γελάνε; (σ.σ. φωνάζει και ξεσπάει σε στιγμιαία κλάματα). Αυτό συμβαίνει και δεν το καταλαβαίνετε. Είναι σαν τις προσωπικές σχέσεις. Αν τα έχεις μαζεμένα σε κάποιον και τα κρατάς μέσα σου δεν θα δουλέψει ποτέ η σχέση. Με αυτή την λογική και εγώ, όταν σαν μαύρη εξωτερικεύω την άβολη θέση μου, δεν το κάνω για να νιώσεις εσύ σαν λευκός περίεργα αλλά το κάνω για να βρούμε έναν τρόπο να το λύσουμε, γιατί ξέρω ότι κάτι άβολο μπορεί να υπάρχει μεταξύ μας λόγω χρώματος. Το να μην είσαι ενήμερος για τον ελέφαντα στο δωμάτιο -σε κάθε περίπτωση- είναι σαν να είσαι ρατσιστής για μένα.

Και στο Βερολίνο τι συνέβη;
Είχαμε ένα μέλος της μπάντας άρρωστο. Έδινε αγώνα για να είναι στη συναυλία στην ώρα του και είπαμε στην διοργάνωση ότι μπορεί (μπορεί και όχι) να χάσει το live. Τελικά ήταν στην ώρα του αλλά στο ενδιάμεσο, εμείς αντί για κάτι ανθρώπινο σαν αντίδραση, όπως «λυπούμαστε ή περαστικά», λάβαμε απειλές ότι θα μας κόψουν μέρος της αμοιβής ή θα επωμιστεί η παραγωγή το πιθανόν έξτρα μεταφορικό κόστος. Φαντάσου το! Και αφού τελικά ήρθε στην ώρα του και συνέβη μια φοβερή συναυλία -όπου έβγαλα επί σκηνής όλη την ένταση που μου είχαν δημιουργήσει- μετά μου αρνήθηκαν να κυκλοφορήσω μέρος της συναυλίας με την δικαιολογία ότι τους ανήκε η ηχογράφηση. Της ίδιας μου της μουσικής!  Απίστευτο. Το καλύτερο είναι ότι ακόμα δεν με έχουν πάρει ένα τηλέφωνο. Ήρθε απλά ένα γράμμα - e-mail από το τμήμα Δημοσίων Σχέσεων του φεστιβάλ που απλά ζητούσαν συγγνώμη. Αλλά το έχω δεχτεί, πάει χρόνια πίσω στην ιστορία η κακή αντιμετώπιση των φεστιβάλ σε μαύρους μουσικούς, για να μην πω για τις δισκογραφικές και πόσο μας έχουν εκμεταλλευτεί με τα πνευματικά δικαιώματα. Σπουδαίοι μουσικοί πέθαναν φτωχοί για να πλουτίζουν δισκογραφικές και να αυξάνουν τη φήμη τους φεστιβάλ που κυκλοφορούσαν τις live ηχογραφήσεις τους. Το καταλαβαίνω, θα μπορούσε να συμβεί στον καθένα, αλλά εγώ έχω δικαίωμα να σκέφτομαι ότι αυτό μου συνέβη γιατί είμαστε μια μπάντα μαύρων. Δεν μπορώ να σταματήσω να σκέφτομαι ότι τα ευρωπαϊκά φεστιβάλ, όσο πρωτοποριακά και αν είναι πολλές φορές, δεν έχουν καν τις βάσεις για να υποδεχτούν και να δημιουργήσουν συνθήκες φιλοξενίας σε μαύρους μουσικούς ή σε εκπροσώπους της μαύρης κουλτούρας. Και θέλω να το ξέρουν όλοι αυτό στην Ευρώπη και να προσπαθήσουν να το αλλάξουν. Βρεθήκαμε σε ένα μέρος που δεν ξέραμε την γλώσσα και ένα μέλος της μπάντας μου βρέθηκε με σοβαρή ασθένεια και αυτό που έλαβα σαν αντιμετώπιση ήταν το παραπάνω σκηνικό. Γιατί να θέλω να επιστρέψω; Στο Λονδίνο είχαμε τα ίδια. Μου αρέσει να είμαι εκκεντρική στον τρόπο που ντύνομαι και στο πώς παρουσιάζομαι και όταν μπήκα στο μέτρο του Λονδίνου, δύο λευκοί άντρες ξεκίνησαν να γελάνε μαζί μου και να με κοροϊδεύουν. Με δείχνανε και λέγανε «χαχαχά, κοιτάξτε την voodoo μάγισσα». Ξέρεις τι έκανα; «Waaaaaahhhh» τους έκανα (σ.σ. κάνει μορφασμούς προσπαθώντας να με φοβίσει με το πρόσωπό της), «θέλετε, voodoo, ορίστε το voodoo μου» τους είπα (σ.σ. και ξεσπάει σε κλάματα). Αυτό είναι η απόδειξη της προκατάληψης που έχει ο κόσμος στο να είσαι μαύρη και διαφορετική. Και έχω ακούσει από αρκετό κόσμο και φίλους μουσικούς για την θερμή υποδοχή των Αμερικανών μουσικών στην Ευρώπη και αυτό περίμενα αλλά δεν το έλαβα. Ίσως ξέρεις γιατί; Γιατί δεν είχα δίπλα μου μια ομάδα λευκών μάνατζερ ή μουσικών. Αν ερχόμουν μόνη μου σαν Angel με μια ομάδα λευκών μπορεί να είχα διαφορετική αντιμετώπιση, αλλά ήμασταν 8 άτομα όλοι μαύροι. Ακόμα και αν οι 7 της μπάντας μου είναι οι πιο ευγενικοί και πνευματικοί και καλοσυνάτοι άνθρωποι που έχεις γνωρίσει. Και όμως διασχίζαμε όλο μαζί τον δρόμο και νιώθαμε τον κόσμο να μας κοιτάει περίεργα, ίσως γιατί παράλληλα εκφράζουμε και τον πραγματικό εαυτό μας και την κουλτούρα μας, ντυνόμαστε ανάλογα, μιλάμε ανάλογα.

Με αφήνει έκπληκτο αυτό που περιγράφεις. Θα έλεγε κανείς ότι γυρίζεις σπίτι σου σχεδόν με ψυχολογικά προβλήματα.
Έχει να κάνει με την σοφία του καθενός πιστεύω. Ξέρεις, οι πρώτοι που έχουν θέμα με την εκκεντρική περσόνα μου είναι οι μουσικοί μου. Κάθε φορά μου λένε, «Angel, γιατί δεν το ξεχνάς να πάμε παρακάτω, ας μην τραβάμε επιπλέον την προσοχή» και τους ακούω και το διαπραγματεύομαι. Όμως, βρίσκομαι σε καλή φάση στην ζωή μου και στην καριέρα μου, σε σημείο που θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό να μπορώ να υψώνω την φωνή μου και η φωνή μου να ακούγεται.

Ναι, γιατί έχεις έναν δίσκο που επουλώνει τις πληγές του κοινωνικού ρατσισμού στιχουργικά και εξυψώνει το πνεύμα μουσικά; Σου φτιάχνει την μέρα, σε γεμίζει δύναμη.
Αυτός είναι ο σκοπός και οι λέξεις είναι άμεσες γιατί είναι το ημερολόγιό μου. Η μουσική είναι η γλώσσα του σύμπαντος και αυτή είναι η δύναμη της. Ακόμα και αν δεν καταλάβεις ποτέ πως είναι να είσαι μαύρος, μπορεί να σε κατακλύσουν τα συναισθήματα μέσω της μελωδίας και από εκεί να αισθανθείς τι βιώνω. Μπορείς να το νιώσεις όταν πονάω και αυτή είναι η πνευματικότητα στην μουσική μου. Ό,τι και αν κάνω, νιώθω ότι είναι γεμάτο πνευματικότητα.

Όπως η επική 10λεπτη ζωντανή εκδοχή του «Black Family».
Στην Ευρώπη, σε αυτό το κομμάτι (που είναι το κομμάτι που ξεχωρίζει στην Αμερική) είδα αρκετό κόσμο να αντιστέκεται, σαν να μην θέλει να δεχθεί την αξία των μαύρων ανθρώπων. Και αυτή η αντίσταση είναι ο ρατσισμός για τον οποίο μιλούσα πριν. Ο ρατσισμός που δεν ξέρουμε ότι έχουμε μέσα μας. Είναι απλά δύο λέξεις. Black People και Black Family, γιατί να μην το τραγουδήσεις; Για μένα, η έννοια Black Family είναι ο πιο δυνατός οργανισμός στον κόσμο. Αν αποδέχεσαι τη μαμά Αφρική και τις γυναίκες της σαν κομμάτι της προέλευσής σου, τότε είσαι μέλος της Μαύρης Οικογένειας και αυτή η οικογένεια είναι μέρος του σύμπαντος. Αν δεν το αποδέχεσαι αυτό, που βασίζεται στην εξέλιξη του ανθρώπου και στην ιστορία του, τότε για μένα είσαι ρατσιστής. Αν αμφιβάλλεις για αυτές τις αξίες, τότε ψάχνεις να αποδείξεις την ανωτερότητα των φυλών. Στη μουσική μου, δεν υπάρχουν οι μαύροι στη μία πλευρά και οι λευκοί στην άλλη. Είμαστε σε αυτό μαζί, ενωμένοι, αναπνέουμε τον ίδιο αέρα και ακόμα και αν δεν είναι το πιο εύκολο πράγμα στον κόσμο να συνυπάρξουμε θα βρούμε τον τρόπο. Κάνοντας μουσική, κάνω μια πράξη αγάπης.

Διαφορετικές γενιές και διαφορετικές φυλές της γης θα συνεχίσουν να έρχονται κοντά λόγω της μουσικής σου. Είναι χάρισμα αυτό που έχεις. Πώς νιώθεις που στα 40 σου τελικά τα α κατάφερες και σε έναν τόσο δύσκολο ήχο, το όνομά σου θεωρείται από τα κορυφαία;
Βαθιά ταπεινή. Δεν ξέρω τι να πω για αυτό που ζω πέραν του ότι πλέον κάνω αυτό για το οποίο προοριζόμουν. Ευχαριστώ τον κόσμο για την εκτίμηση που δείχνει στην μουσική μου και ανυπομονώ να μοιραστώ την επόμενη κυκλοφορία μου. Έχω ένα ακόμα άλμπουμ έτοιμο, αυτή την φορά με μεγάλη ορχήστρα και έναν καλεσμένο έκπληξη που θα πάθεις πλάκα αν σου πω. Το κόνσεπτ, είναι μουσική για το jazz φιλμ ντοκιμαντέρ «Cry Of Jazz» που γυρίστηκε πίσω στο 1959 και δείχνει μαύρους και λευκούς το 1959 να μιλούν για την jazz. Περιέργως ο Sun Ra είχε γράψει την μουσική στο πρωτότυπο του 1959. Και θα γράψω το σάουντρακ, φαντάσου σαν ένα ρέκβιεμ για την jazz και δεν μπορώ να σου αποκαλύψω, ούτε όμως μπορώ να πιστέψω ότι αυτός ο εκλεκτός καλεσμένος μου δέχτηκε να συνεργαστούμε σε αυτό το πρότζεκτ.

Δεν πιέζω παραπάνω, νομίζω μοιράστηκες ήδη πολλά και σε ευχαριστώ για τον χρόνο σου.