Ο «καλύτερός μας φίλος» στο Χόλιγουντ: Ο Γιώργος Δήμος γράφει για τη μακρά σχέση του με τις ταινίες του Γιώργου Λάνθιμου
Η πρώτη μου «γνωριμία» με τον Γιώργο Λάνθιμο έγινε — χωρίς να το συνειδητοποιήσω — μέσω της ταινίας «Ο καλύτερός μου φίλος» (2001), με τον Λάκη Λαζόπουλο, τον Αντώνη Καφετζόπουλο και την Σμαράγδα Καρύδη. Ήμουν σίγουρα στο Δημοτικό, μάλλον στην Ε' ή την ΣΤ' τάξη, οπότε η ταινία είχε κυκλοφορήσει ένα με δύο χρόνια πριν. Ήταν η εποχή που είχα ανακαλύψει τις κωμωδίες του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, όπως το «Safe Sex» (1999), την «Θηλυκή εταιρεία» (1999) και το «Κλάμα Βγήκε απ` τον Παράδεισο» (2001), που είχαν βρισιές και τολμηρές σκηνές, πράγμα συναρπαστικό για ένα παιδί της ηλικίας μου τότε. Σε αντίθεση με τις άλλες ταινίες, ο «Καλύτερός μου φίλος» — που κατά σύμπτωση είχα δει πρώτη φορά με τον δικό μου καλύτερο φίλο, τον Νίκο — είχε μια παράξενη ατμόσφαιρα και ένα στοιχειωτικό σάουντρακ, το οποίο επανερχόταν στο «These Boots are Made for Walking» της Νάνσυ Σινάτρα, στοιχεία που δεν συνειδητοποιούσα τότε πλήρως, αλλά έδειχναν πως ο σκηνοθέτης είχε άλλα πράγματα στο μυαλό του.
Η πρώτη φορά που είδα Γιώργο Λάνθιμο, γνωρίζοντας πως βλέπω Λάνθιμο, ήταν βέβαια με τον «Κυνόδοντα» (2009), τον οποίο μου πρότεινε ο καλύτερός μου φίλος στο λύκειο, ο Γιάννης, με τον οποίο βλέπαμε συχνά και συζητούσαμε για ταινίες. Είδα τον «Κυνόδοντα» κάπως καθυστερημένα, ίσως ένα ή και δύο χρόνια αφότου κυκλοφόρησε, γιατί τότε είχα στο πρόγραμμα να εξερευνήσω την φιλμογραφία του Λιντς, του Κρόνενμπεργκ, του Τζάρμους και του Γουόνγκ Καρ Γουάι ή τις πειραματικές ταινίες του Κένεθ Άνγκερ και του Σταν Μπράκατζ, οπότε δεν υπήρχε ακριβώς χρόνος για τον Λάνθιμο. Η ταινία μου άρεσε, αλλά μου θύμιζε το πολύ ανώτερο σινεμά του Νικολαΐδη, γυρισμένη καθώς ήταν σε μια βίλα στη μέση του πουθενά, με μια οικογένεια που ασελγούσε ο ένας στον άλλο. Φυσικά, προσπαθούσα να κλείνω τα αυτιά μου όταν άκουγα ανοησίες, του τύπου: «Η υποψηφιότητα της ταινίας για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας ξεπερνά κατά πολύ τον χώρο του κινηματογράφου, των τεχνών, του πολιτισμού. Αφορά ολόκληρη τη χώρα, τους ανθρώπους της, τη νέα γενιά δημιουργών που ενσαρκώνουν το "ναι, γίνεται" σε μια δύσκολη εποχή», που είχε δηλώσει ο τότε πρωθυπουργός της χώρας, Γιώργος Παπανδρέου, προσπαθώντας να σφετεριστεί την επιτυχία ενός σκηνοθέτη που η Ελλάδα δεν βοήθησε τότε και συνεχίζει να μπλοκάρει ακόμα και σήμερα (βλ. απόρριψη αιτήματος για γυρίσματα στην Ακρόπολη), για καθαρά πολιτικούς σκοπούς.
Τον «Αστακό» — κατά τη γνώμη μου ίσως και η καλύτερη ταινία του ως τώρα — τον είδα στην Αμερική, όταν ήμουν ακόμα στο Πανεπιστήμιο και μου άρεσε τόσο για την ιδιότυπη αλληγορική του γλώσσα, το σύνθετο σενάριό του με το «twist ending» και την ηθοποιία του (που χάρη στην προσωπική σχέση που έχει χτίσει ο Λάνθιμος με τον Κόλιν Φάρελ και την Ρέιτσελ Βάις, δίνουν αμφότεροι τον καλύτερό τους εαυτό), όσο και για το σπουδαίο τραγούδι της Δανάης, «Από μέσα πεθαμένος», που με οδήγησε στο να γνωρίσω τη μουσική του Αττίκ, την οποία ως τότε γνώριζα μόνο κατ' όνομα. Ήταν, βέβαια, η δεύτερη φορά που ο Λάνθιμος με είχε συστήσει σε μια άγνωστη σε μένα, αλλά πολύ ενδιαφέρουσα πτυχή του ελληνικού τραγουδιού: Η πρώτη ήταν με την «Κινέττα» (2005), που με σύστησε στις συνθέσεις του Μίμη Πλέσσα και τις ποπ ερμηνείες από την πρώτη περίοδο της καριέρας της Τζένης Βάνου.
Τον «Θάνατο του ιερού ελαφιού» (2017) τον είδα στο σινεμά, στην Νέα Υόρκη, μαζί με μία Ελληνοαμερικανή φίλη μου και ήταν η πρώτη φορά που έβλεπα Λάνθιμο στην μεγάλη οθόνη. Οι επιρροές του από το σινεμά του Κιούμπρικ στη συγκεκριμένη ταινία είναι τόσο έκδηλες, στα δικά μου μάτια, σε σημείο που η ταινία μου φάνηκε υποπροϊόν. Ο μόνος λόγος που θα την ξεχώριζα, είναι γιατί μέσω αυτής γνώρισα τον συνομήλικό μου Ιρλανδό ηθοποιό, Μπάρι Κίογκαν, που είναι εξαιρετικός και πολλά υποσχόμενος. Την «Ευνοούμενη» (2018) την είδα πολύ καιρό αφότου κυκλοφόρησε στο σινεμά, στην Ελλάδα πια, ένα καλοκαίρι που ήμουν φαντάρος και με είχε επισκεφθεί ο καλύτερός μου φίλος από την Αμερική, ο Φρανκ. Την μικρού μήκους «Βληχή» (2022), την είδα περίπου την ίδια περίοδο, στη Λυρική Σκηνή, και ήταν μια αξέχαστη εμπειρία, εν μέρει γιατί ήταν η πρώτη μου επίσκεψη στο μεγαλειώδες αυτό αμφιθέατρο.
Το «Poor Things» (2023) είναι ίσως η μόνη ταινία του που δεν μου άρεσε. Στο «Kinds of Kindness» (2024) ευτυχώς επιστρέφει σε γνώριμα εδάφη και για μένα ήταν μια από τις πιο απολαυστικές που έχει γυρίσει εδώ και χρόνια. Από την άλλη, καταλαβαίνω ότι λόγω των Όσκαρ που κέρδισε - εκ των οποίων ένα πήγε στην νέα του μούσα Έμμα Στόουν - το «Poor Things» ήταν μια από τις σημαντικότερες ταινίες στην πορεία του και δεν θέλω να επιμείνω στις ενστάσεις που έχω εναντίον της. Ο Λάνθιμος είναι καλός σκηνοθέτης, καλύτερος από πολλούς άλλους, παλιούς ή καινούριους, που από το 2009 και ύστερα έχουν πάψει να φτιάχνουν ταινίες που να έχουν σημασία.
Η ετήσια διοργάνωση της Ταινιοθήκης της Ελλάδος επιστρέφει από 3 έως 18 Δεκεμβρίου - Μπείτε στην κλήρωση για να κερδίσετε εισιτήριο για όλο το φεστιβάλ
Μια κατασκότεινη αλληγορία για τη μητρότητα, τον γάμο και την εύθραυστη ψυχική υγεία που μόνο κατά διαστήματα γίνεται ουσιώδες ή αποτελεσματικό ως προς τους στόχους που θέτει.
