Δάφνη Ξουράφη: Συνέντευξη με την Ελληνίδα σκηνοθέτρια για το animation, την επιτυχία του φιλμ «Mine» και τα νέα της σχέδια
Η Δάφνη Ξουράφη γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα και σπούδασε Επικοινωνία και ΜΜΕ στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μία υποτροφία την ταξίδεψε στο University of Dundee, στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό της στο Αnimation & Vfx. Από το 2018 ασχολείται με το σχέδιο, ενώ το 2021 ολοκλήρωσε την πρώτη animation ταινία μικρού μήκους της, το «Mine», που κέρδισε βραβεία σε φεστιβάλ ανά τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένου του Cannes - World Film Festival, τον Δεκέμβριο του 2022. Δύο χρόνια αργότερα, η Δάφνη Ξουράφη ετοιμάζει νέα πρότζεκτ, συμπεριλαμβανομένου ενός animated επεισοδίου ιστορικού περιεχομένου για μια σειρά της CosmoteTV, σε παραγωγή του Animasyros Productions. Ανοιχτή σε νέες ιδέες και αφοσιωμένη στο animation, η σκηνοθέτρια μοιράζεται τα νέα σχέδιά της.
Το «Mine» βασίστηκε σε μία ιδέα που επεξεργαζόσασταν χρόνια. Τι σας έκανε να αποφασίσετε μέσα στην περίοδο της καραντίνας να την αναπτύξετε σε animated ταινία μικρού μήκους;
Η ταινία στην αρχή τρύπωσε σαν ιδέα στο μυαλό μου ως μια εικόνα, που είχα μάλλον δει σε κάποιο όνειρο ή ως κάποια εικονογράφηση μικρή – συγκεκριμένα η εικόνα ενός σπιτιού που πλημμυρίζει με νερό, με αποτέλεσμα να γυρνάει ο κόσμος ενός δωματίου ανάποδα και τα έπιπλα να χάνουν την κανονική τους ιδιότητα. Είχα στο μυαλό μου μόνο το αισθητικό κομμάτι, καθώς και μια ανάγκη η πρώτη μου ταινία να είναι μια μικρή ιστορία για την ψυχική υγεία, ένα εγχείρημα το οποίο αισθανόμουν πιο σημαντικό και προσωπικό από το να φτιάξω κάτι πιο περίπλοκο και φαντασμαγορικό. Η ιδέα άρχισε να γράφεται και πήρε ζωή όταν είδα τον διαγωνισμό του Υπουργείου Πολιτισμού και του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, λίγο πριν το καλοκαίρι του 2020. Ήμουν μια από τους νικητές, στέλνοντας ως πρόταση την ιστορία του «Mine», που τότε ήταν γραμμένη με αρκετά διαφορετικό τρόπο. Το μεγάλο «lockdown» του χειμώνα του 2020, κάποια προσωπικά γεγονότα, καθώς και το πώς κύλησε και ο επόμενος χρόνος, συνέβαλαν στο να διαμορφωθεί η ταινία εν τέλει γύρω από το θέμα του εγκλεισμού, σε κυριολεκτικό και αλληγορικό βαθμό, καθώς και να επικεντρωθεί η ουσία της στη θεματική της κατάθλιψης και της ψυχικής υγείας γενικότερα.
Η ταινία έχει βραβευτεί και συνεχίζει να κερδίζει διακρίσεις σε μεγάλα φεστιβάλ ανά τον κόσμο. Μεταξύ αυτών, κέρδισε το πρώτο βραβείο στο διαγωνισμό Cannes - WorldFilmFestival. Πώς σας έκανε να νιώσετε η διεθνής αυτή αναγνώριση του έργου σας;
Είναι πολύ σημαντική για μένα, καθώς μπορεί να ήταν μια διάκριση σε μηνιαίο διαγωνισμό του συγκεκριμένου φεστιβάλ, αλλά έφερε μεγάλη αναγνώριση της ταινίας μου στην Ελλάδα και ήταν και η πρώτη διάκριση που είχα στο εξωτερικό. Με ξάφνιασε, συγκίνησε και ενέπνευσε εκείνη η πρώτη νίκη, διότι αφού τελειώσεις μια ταινία, μικρού ή μεγάλου μήκους, animated ή και όχι, δεν μπορείς ποτέ να την δεις αντικειμενικά ξανά. Είσαι δεμένος με το έργο σου με έναν βαθύ, εσωτερικό και ενστικτώδη τρόπο, γιατί κάθε σκηνή είναι σημαδεμένη από την αίσθηση των συνθηκών κάτω από τις οποίες φτιάχτηκε (στην περίπτωσή μου, από τη βαριά απομόνωση της πανδημίας του COVID-19), από το πόσο βαθιά έσκαψες για να πεις ό,τι ήθελες να μοιραστείς, καθώς και από τα τεχνικά προβλήματα που προκύπτουν όταν κάποιος φτιάχνει μόνος του μια ταινία χωρίς καμία εμπειρία. Οπότε η ταινία παίρνει μια φρέσκια, καινούργια μορφή με το που την πάρει στα χέρια του ο κόσμος, σαν να γεννιέται κάτι άλλο, το οποίο δεν είναι δικό σου πια, αλλά του κοινού, με τον πιο όμορφο και συνεργατικό τρόπο. Ο κόσμος και οι ερμηνείες που δίνει στην ταινία είναι η μεγαλύτερη αναγνώριση που θα μπορούσα να πάρω.
Είναι σήμερα η Ελλάδα «περισσότερο» μέρος της Ευρώπης, όσον αφορά στις ευκαιρίες που παρουσιάζονται σε νέους καλλιτέχνες;
Μέσω των φεστιβάλ που μέχρι στιγμής έχω καταφέρει να παρακολουθήσω, από το γαλλικό Annecy Animation Festival στο Αννεσί της Γαλλίας, που αποτελεί το μεγαλύτερο στο είδος του στον κόσμο, μέχρι και το δικό μας Animasyros στη Σύρο, όπου κάθε χρόνο μεγαλώνει όλο και πιο πολύ, μπορώ να πω ότι υπάρχει ενθουσιασμός και θετική ματιά από παλιούς και νέους καλλιτέχνες για την τέχνη στην Ευρώπη. Οι δεσμοί με καλλιτέχνες άλλων χωρών είναι εξαιρετικά σημαντικοί, είτε σε προσωπικό είτε σε εργασιακό επίπεδο, καθώς υπάρχουν χώρες της Ευρώπης που έχουν πολύ κοντινά κοινωνικοπολιτικά βιώματα με την Ελλάδα, καθιστώντας το καλλιτεχνικό έργο των δημιουργών αυτών των χωρών οικείο για εμάς, διαχρονικό, προσβάσιμο και άμεσα σημαντικό. Οι αναταραχές σε πολιτικό επίπεδο, η κρίση του επιπέδου ζωής και καθημερινότητας, καθώς και οι ανταλλαγές πληθυσμών και το λεγόμενο «gentrification» σε γειτονιές από την Αθήνα έως τη Βαρκελώνη, τη Λισαβόνα και τα νησιά του ιταλικού νότου, είναι στοιχεία εμποτισμένα στην τέχνη των νέων Ευρωπαίων και μας ενώνουν πολύ περισσότερο από όσο νομίζουμε.
Ενώ έχουν περάσει δύο χρόνια από την αρχική κυκλοφορία της ταινίας, γίνονται ακόμα ειδικές προβολές της. Πηγαίνετε σε αυτές; Μπορείτε να ξαναδείτε την ταινία σας; Εννοείται! Στην αρχή μου ήταν πάρα πολύ δύσκολο καθώς το μάτι μου, έχοντας μάθει απ’ έξω κάθε καρέ της ταινίας, έπεφτε σε αυτά που εγώ θεωρώ λάθη λόγω απειρίας μου, ή πράγματα που θα μπορούσαν να γίνουν καλύτερα. Εκτός από την υπέροχη μουσική από τον Χάρη Κατσίλη, τον ήχο από τον Paul Drauz Brown και το «rigging» του χαρακτήρα από τον Στέφανο Πλέτση, η ταινία είχε εμένα σε όλους τους άλλους ρόλους παραγωγής, ενώ ταυτόχρονα μάθαινα ακόμα δειλά-δειλά μόνη μου animation. Σαν πρώτη προσπάθεια, λοιπόν, είχα τους ενδοιασμούς μου για την σκηνοθεσία, την κίνηση και τα σχέδια των background που έφτιαξα, διότι ήμουν εγώ σε όλες αυτές τις θέσεις και ήταν κάποιες φορές δύσκολο να πάρω αποφάσεις που αναδείκνυαν κάποιον από τους ρόλους αυτούς εις βάρος κάποιου άλλου. Όταν είδα την ανταπόκριση του κόσμου, όμως και όταν άκουσα από άτομα που δεν γνώριζα ότι η ταινία τους συγκίνησε, ή τους θύμισε τους εαυτούς τους, είτε στην πανδημία είτε πρόσφατα σε μια δύσκολη περίοδο, όλοι οι ενδοιασμοί υποχώρησαν και η ταινία από μια τεχνική ανησυχία μεταμορφώθηκε σε ένα ζεστό αίσθημα μικρής υπερηφάνειας και χαράς. Θυμήθηκα πόσες φορές προσπαθώντας να ανακαλέσω κάποια αγαπημένη μου ταινία οι λεπτομέρειες υποχωρούν σαν το νερό, ενώ παραμένει μόνο η αίσθηση που μου άφησε, και έτσι μπόρεσα να δω τη ταινία μου με περισσότερη αγάπη και κατανόηση. Η κάθε προβολή της ταινίας με χαροποιεί αφάνταστα, κυρίως γιατί ακούω την γνώμη του κόσμου, που κάθε φορά έχει να προσθέσει κάτι φρέσκο που μπορεί να μην είχα σκεφτεί για την ερμηνεία της ταινίας.
Υπάρχει κάποια κοινότητα στον κόσμο του ελληνικού animation; Έχετε φιλικές σχέσεις με άλλους δημιουργούς ή υπάρχει κάποια ανταλλαγή ιδεών;
Είμαστε πολύ λίγα άτομα που κάνουμε αυτή τη δουλειά σε αυτό το επίπεδο στην Ελλάδα, και σε γενικές γραμμές γνωριζόμαστε σχεδόν όλοι μεταξύ μας πια. Οι περισσότεροι είμαστε πολύ καλοί φίλοι και συνεργάτες εδώ και κάποια χρόνια, κάτι που κάνει τα φεστιβάλ animation όταν βρισκόμαστε μια μεγάλη γιορτή, στην οποία μπαίνουν ολοένα και περισσότερα άτομα, είτε πιο νέα παιδιά που ξεκινάνε τώρα, είτε μεγαλύτεροι άνθρωποι που έπιασαν μόλις το animation. Στηρίζουμε καθημερινά ο ένας τον άλλον και η νίκη ενός από εμάς μας συγκινεί και μας εμπνέει εξίσου. Η ένωση του ελληνικού animation που μας εκπροσωπεί σε μεγάλο βαθμό επίσης, η Asifa Hellas, φροντίζει την διοργάνωση εκδηλώσεων υπέρ του ελληνικού animation ανοιχτές σε επαγγελματίες, αλλά και απλά σε νέους ενδιαφερόμενους ή και θεατές, ενισχύοντας την εξωστρέφεια του κλάδου τα τελευταία χρόνια.
Ποιες είναι οι επιρροές σας όσο αφορά το animation; Υπάρχουν αγαπημένοι σας σκηνοθέτες ή δημιουργοί από τους οποίους θεωρείτε πως έχετε πάρει πράγματα;
Στον χώρο του animation οι μεγαλύτερες μου επιρροές είναι ο Sylvain Chomet, δημιουργός της γαλλικής ταινίας «Les Triplettes De Belleville», ο John Musker (τον οποίο είχα την τεράστια τιμή να γνωρίσω πρόσφατα) και ο Ron Clements, το δίδυμο δημιουργών πίσω από μερικές από τις καλύτερες ταινίες για εμένα της Disney («Treasure Planet», «Moana», «The Princess and the Frog»), ο θρυλικός Hayao Miyazaki και οι πιο λατρεμένες μου ταινίες του Studio Ghibli («Spirited Away», «Nausicaa of The Valley Of The Wind», «Howl’s Moving Castle»), και ο αγαπημένος μου Satoshi Kon με τη χιτσκοκική ματιά του στο animation («Perfect Blue», «Paprika»). Αγαπημένοι σκηνοθέτες μου εκτός animation είναι ο David Lynch, ο Wong Kar-Wai, η Sophia Coppola και ο Guillermo Del Toro, καθώς και μερικοί νέοι σκηνοθέτες, Έλληνες και μη, που περιμένω να δω πιο πολλές δουλειές τους για να καταλάβω την ματιά τους στον κινηματογράφο.
Αν δεν κάνω λάθος η επόμενη δουλειά σας που θα δούμε θα είναι ένα επεισόδιο για μία νέα σειρά της CosmoteTV, σε παραγωγή Animasyros. Θέλετε να μας πείτε τι θα πρέπει να περιμένουμε;
Σκηνοθετώ ένα επεισόδιο της πρώτης animated σειράς ιστορικού περιεχομένου για την Cosmote TV, παραγωγής του Animasyros Productions. Η σειρά ονομάζεται Τόποι του Ελληνισμού και εμείς κάνουμε το επεισόδιο για το Μεσολόγγι, με την στήριξη του Δήμου Μεσολογγίου. Είναι ένα πολύ δημιουργικό πρότζεκτ το οποίο πλησιάζει στην ολοκλήρωσή του και στο οποίο δουλεύω και στο animation, μαζί με τον συνεργάτη μου Αγησίλαο Ρόμπολα, ενώ το σενάριο είναι της ιστορικού Μαρίας Σαμπατακάκη.
Υπάρχουν και άλλα πρότζεκτ που ετοιμάζετε αυτή την εποχή; Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να βρεθεί η κατάλληλη χρηματοδότηση για μία animated ταινία στην Αθήνα σήμερα;
Δουλεύω μια animated σειρά sci-fi περιεχομένου με τίτλο «Andromeda», η οποία έχει λάβει κάποια προσοχή από μεγάλες εταιρείες του εξωτερικού, αποτελεί όμως ένα πρότζεκτ δύσκολο να φτιαχτεί σε άμεση φάση. Συνεχίζω να το εμπλουτίζω με πολύ όρεξη, καθώς πιστεύω στην ιστορία και έχω λάβει πολύ θετικά λόγια από ανθρώπους του χώρου που θαυμάζω, και θα επιχειρήσουμε για χρηματοδοτήσεις σύντομα. Σε πιο άμεση φάση δουλεύω την επόμενη μικρού μήκους ταινία μου, που βρίσκεται ακόμα σε στάδιο σεναρίου, η οποία επίσης στοχεύει σε χρηματοδότηση και στήριξη από Ελλάδα και εξωτερικό. Η χρηματοδότηση είναι μια εξαιρετικά λεπτή και απαιτητική διαδικασία, καθώς δεν χρειάζεται να είναι animator υποχρεωτικά όποιος θέλει να κάνει animation ταινία, χρειάζεται όμως οπωσδήποτε να βλέπει animated ταινίες και να γνωρίζει τον χώρο μας σε business επίπεδο. Οι δημιουργοί χρειάζονται δυνατές ομάδες από παραγωγούς και συνεργάτες για να παρουσιάσουν ολοκληρωμένους φακέλους της πρότασης για ταινία ή σειρά animation, με μια διαδικασία που γίνεται περίπου με τον ίδιο τρόπο σε Ελλάδα και εξωτερικό. Προτείνω σε νέους δημιουργούς να παρακολουθούν εκδηλώσεις σχετικές με το animation οι οποίες μπορούν να φέρουν συνεργάτες σε επαφή, και να ψάχνουν ευκαιρίες για «pitching» στην Ευρώπη, την επίσημη δηλαδή παρουσίαση της πρότασής τους διαγωνιστικά, με την ευκαιρία της πιθανής χρηματοδότησής της.
Η επόμενή σας ταινία, πιστεύετε, θα είναι μικρού ή μεγάλου μήκους;
Προς το παρόν μάλλον μικρού μήκους. Μεγάλου μήκους είναι ένα όνειρο που ελπίζω και πιστεύω ότι κάποτε θα πραγματοποιηθεί.
Έχετε σκεφτεί ποτέ να κάνετε ταινία με ηθοποιούς; Είναι κάτι που θα σας ενδιέφερε ή είστε αφοσιωμένη στο animation;
Εννοείται! Πριν ακολουθήσω οτιδήποτε σχετικά με το σχέδιο και το animation επιχειρούσα προτάσεις στον χώρο του ντοκιμαντέρ, καθώς το πρώτο μου πτυχίο είναι στην Επικοινωνία και Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ήμουν δημοσιογράφος πριν σκηνοθετήσω, και αγαπώ πολύ το πάντρεμα των δυο αυτών ιδιοτήτων που συναντιόνται στο ντοκιμαντέρ, το ερευνητικό δηλαδή κομμάτι παρέα με την σκηνοθεσία καθημερινών ανθρώπων σε αληθινές, ευάλωτες και ωμές στιγμές της ιστορίας τους. Είμαι ανοιχτή και στο να σκηνοθετήσω ταινίες με ηθοποιούς καθώς είμαι σινεφίλ ανεξάρτητα από το animation. Είμαι σίγουρη ότι η εμπειρία και η αίσθηση σκηνοθεσίας με ανθρώπους θα είναι εντελώς διαφορετική, αλλά και ίσως πιο ευχάριστη, ουσιαστική και δημιουργική σε ορισμένα σημεία.
13°
