Γιώργος Λάνθιμος: Το φωτογραφικό σύμπαν του διεθνούς Έλληνα σκηνοθέτη

Από το Σάββατο 29 Μαρτίου 2025, η Γκαλερί Webber στο Λος Άντζελες εκθέτει φωτογραφίες από τα δύο πρόσφατα βιβλία του Γιώργου Λάνθιμου: «I Shall Sing These Songs Beautifully» και «Dear God, the Parthenon is Still Broken», που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων των τελευταίων μεγάλου μήκους ταινιών του, «Kinds of Kindness» και «Poor Things» αντίστοιχα.

Αναγνωρίσιμος πλέον για το σπάνιο ταλέντο του στη δημιουργία ενός αλλόκοτου σύμπαντος υπό το πρίσμα της υπερβολής, του πρωτοποριακού χιούμορ και μιας σουρεαλιστικής εκδοχής των ανθρώπινων σχέσεων, ο διεθνής σκηνοθέτης επικοινωνεί τώρα με το φιλότεχνο κοινό μέσω των φωτογραφιών του. Φωτογραφίες που τον τοποθετούν στο πάνθεον των ξεχωριστών δημιουργών του σύγχρονου κινηματογράφου, που επέλεξαν να εκφραστούν και μέσα από τη στατική εικόνα, όπως ο Ντέιβιντ Λιντς με τις φωτογραφίες εγκαταλελειμμένων εργοστασίων και αισθησιακού γυναικείου γυμνού, ο Βιμ Βέντερς με τοπία Polaroid από την Αμερική και την Αυστραλία, ο Αμπάς Κιαροστάμι με τις ποιητικές του εικόνες ή ο Στάνλεϊ Κούμπρικ.

Στο βιβλίο με τίτλο «I Shall Sing These Songs Beautiful» (Θα τραγουδήσω όμορφα αυτά τα τραγούδια, όπως μεταφράζεται στα ελληνικά), το δεύτερο φωτογραφικό του εγχείρημα μετά το «Dear God, the Parthenon is still break», βλέπουμε ασπρόμαυρες και κάποιες έγχρωμες φωτογραφίες, που τραβήχτηκαν το 2022 στη Νέα Ορλεάνη, σαν αποσπασματικά stop καρέ των ταινιών που επανατοποθετούνται δημιουργώντας μια εντελώς νέα αφήγηση.

Η ενότητα διαθέτει μια ιδιαίτερη ένταση και εκπέμπει το έντονο κλίμα ανησυχίας, χαρακτηριστικά του στιλ του δημιουργού ο οποίος μετατρέπει την καθημερινότητα σε αφαιρετικό ατμοσφαιρικό κινηματογραφικό σύμπαν. Τις φωτογραφίες συνοδεύουν κείμενα γραμμένα από τον ίδιο κι αποσπάσματα από λυρικά ποιήματα της Σαπφούς – ο τίτλος του βιβλίου άλλωστε έχει προέλθει από στίχο της. Η αρχαία Ελληνίδα ποιήτρια, γνωστή για τους διαλογισμούς της, για την αγάπη, τη λαχτάρα και την ομορφιά, δίνει έμπνευση για τη δημιουργία μιας νουάρ μυθοπλασίας, όπου η ομορφιά κρύβεται ακόμα και στα πιο σκοτεινά μέρη. Σε ένα από τα κείμενα του βιβλίου αναφέρει: «Άρχισε να κλαίει ξανά. Δεν ένιωθε τίποτα. Το κλάμα είχε γίνει η φυσική του κατάσταση. Τον προέτρεψε να κλάψει περισσότερο. Πιο δυνατά. Να μη συγκρατήσει τίποτα. Αργότερα εκείνο το βράδυ πέθανε».

Η εικαστική γλώσσα του Γιώργου Λάνθιμου είναι γνωστή για την ιδιαίτερη σουρεαλιστική δομή της. Ο σκηνοθέτης έχει αρθρώσει στις ταινίες του διάλογους εκτός της λογικής ανθρώπινης επικοινωνίας κι έχει αποδώσει κοινωνικές σχέσεις στα όρια του παράλογου. Στο απόκοσμο, αινιγματικό λανθιμικό σύμπαν που εξερευνά τα πάντα, οι φωτογραφίες των βιβλίων και τώρα της έκθεσης, αποτυπώνουν το σκοτεινό και ανησυχητικό τρίπτυχο της μαύρης κωμωδίας, της πλήρους ασάφειας και της σουρεαλιστικής έντασης. Διφορούμενες εικόνες με λήψεις σίγουρα μελετημένες, που ξεγελούν ως τυχαίες, παρουσιάζουν ανώνυμους ανθρώπους αλλά και γνωστούς ηθοποιούς, με παράξενες στάσεις, σώματα κομμένα, πρόσωπα που γυρίζουν το κεφάλι τους αλλού τη στιγμή της λήψης. Βλέπουμε τον Τζέσι Πλίμονς να στέκεται συλλογισμένος μπροστά από έναν πίνακα που απεικονίζει μια σκηνή κυνηγιού με άλογα, αναβάτες και σκύλους να καταδιώκουν κάτι. Την Έμα Στόουν και τον Γουίλεμ Νταφόε, απογυμνωμένους από τη λάμψη του Χόλιγουντ, να αστειεύονται έξω από τα τρέιλερ τους, σαν να βρίσκονται σε έναν περίεργο χώρο μεταξύ πραγματικότητας και κινηματογραφικής διάστασης. Μια γυναίκα με κόκκινο κοστούμι σε ένα δωμάτιο με μπεζ κουρτίνες και ξύλινη οροφή, γυναικεία πόδια με ψηλοτάκουνα που εξέχουν από ένα αυτοκίνητο, γυμνά πόδια που στηρίζονται στην καρέκλα ενός γυναικολογικού ιατρείου, ένας μεσήλικας με λευκό πουκάμισο που κάθεται σε ένα τραπέζι, ενώ μια ομπρέλα κρύβει το πρόσωπό του. Ακόμα, συνηθισμένα αντικείμενα, όπως μια κορνίζα με λουλούδια που κρέμεται στον τοίχο, ένα φλιτζάνι, ένα μπουκάλι καρυκεύματα, ένα τρακαρισμένο αυτοκίνητο, άδειες πισίνες, αγάλματα του Χριστού, ένα κρεβάτι με λευκά σεντόνια, ένα φωτιστικό μπεζ, ασπρόμαυρα μπαλόνια που αιωρούνται.

Το βιβλίο «I Shall Sing These Songs Beautiful» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Mack, γνωστές από την επιτυχημένη έκδοση τους «ARCHIVE» της Sofia Coppola, που πούλησε πάνω από 100.000 αντίτυπα. «Αν το “Kinds of Kindness” συνδυάζει τρεις διακριτά συνδεδεμένες αφηγήσεις σε μια ταινία, η συγκεκριμένη έκδοση στο σχήμα βιβλίου είναι η τέταρτη», αναφέρει ο Michael Mack, ιδρυτής της MACK Books, ο οποίος φιλοδοξεί να φέρνει στην αγορά βιβλία που είναι αυτόνομα έργα τέχνης.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Λάνθιμος παρουσιάζει φωτογραφίες του. Το 2019, φωτογράφισε το Oviparity with Gucci, για τη συλλογή Cruise 2020 του οίκου. Έχει επίσης φωτογραφίσει editorial για περιοδικά όπως τα Vogue και W. Ξεφυλλίζοντας τις σελίδες του νέου τόμου, γίνεται σαφές ότι αυτό που ξεκινά ως «μια ματιά στα παρασκήνια» καταλήγει σε μία αυτούσια λανθιμική ιστορία μυστηρίου, με όλες τις αναγνωρίσιμες σκηνές και μια νέα οπτική στη δημιουργική του πρακτική. Αναδημιουργημένες πόλεις σκηνικά σε στούντιο, όπως η Νέα Ορλεάνη, η Βουδαπέστη, το Λονδίνο, η Λισαβόνα, η Αλεξάνδρεια, το Παρίσι και η μετέπειτα εικόνα τους, όταν τα σκηνικά ξηλώνονται, στήνουν ένα δικό τους αυτόνομο εικαστικό σύμπαν, αντάξιο του κινηματογραφικού ταλέντου με το οποίο μας έχει συστηθεί τα τελευταία χρόνια ο σκηνοθέτης. Έτσι, αυτά τα βιβλία γίνονται μάρτυρες της καλλιτεχνικής ευφυΐας του Λάνθιμου, καθιερώνοντάς τον όχι μόνο στον κόσμο της μεγάλης οθόνης αλλά και σε εκείνους της φωτογραφίας και των βιβλίων τέχνης.

Ο Γιώργος Λάνθιμος χρησιμοποιεί κινηματογραφικές μηχανές, οπότε είναι λογικό να επιλέγει το σελιλόιντ και στη φωτογραφία. Το παράξενο φιλμικό του όραμα, οι βαθιές βουτιές στις απόκρυφες γωνιές της ανθρώπινης συνείδησης, μεταμορφώνονται στις φωτογραφίες μέσα από θραύσματα σε μια εντελώς νέα ιστορία, που δεν ακολουθεί τη χρονολογική δομή της ταινίας, αλλά γίνεται πρόσκληση να εισχωρήσουμε σε έναν αφιλτράριστο μαγευτικό κόσμο, πιο ενδιαφέροντα από την πραγματικότητα.

Γεννημένος στην Αθήνα, ο Γιώργος Λάνθιμος μεγάλωσε περιτριγυρισμένος από τοπία γεμάτα ήλιο και ιδιόμορφες αφηγήσεις από αρχαίους μύθους. «Φυσικά είμαστε προϊόν όλων των επιρροών μας, όλα συμβάλλουν στο να βλέπουμε τον κόσμο με έναν συγκεκριμένο τρόπο», έχει δηλώσει. Και παρόλο που συχνά ξετυλίγει σκοτεινές πλευρές της ανθρώπινης ύπαρξης, ο ίδιος δημιουργεί μια ανάλαφρη ατμόσφαιρα στο πλατό, με τους πρωταγωνιστές του να συμφωνούν ότι νιώθουν άνετα στα γυρίσματα. Άλλωστε όπως λέει ο ίδιος «Το χιούμορ βοηθάει, είναι ελπιδοφόρο». Ασταμάτητος ο Έλληνας σκηνοθέτης, δεν χρονοτριβεί, κι αυτό αποδεικνύεται με την επόμενη ταινία του, την κωμωδία επιστημονικής φαντασίας «Bugonia», σε σενάριο του Will Tracy. Πρόκειται για το ριμέικ της νοτιοκορεατικής ταινίας του 2003 «Save the Green Planet!» του Jang Joon-hwan, που βγαίνει στις αίθουσες το φθινόπωρο του 2025 και πιθανότατα να απασχολήσει τη φετινή Κρουαζέτ, αφού η πορεία του σε βραβεία είναι σταθερή.