Προτζέκτορας: Μια συζήτηση με τη Λένα Σιώπη για τη φωτογραφία και την υπέρβαση των κανόνων.
Ασπρόμαυρες γυναικείες φιγούρες πλέουν μπροστά στον φακό. Χαμένες μέσα σε εγκαταλελειμμένα, ερημικά τοπία φαίνονται απόκοσμες, «μυρίζουν» δυστοπία. Όμως το εκπαιδευμένο μάτι δεν μπορεί να μην ξεχωρίσει τη βαθιά ευαισθησία αυτών των εικόνων. Γιατί η Λένα Σιώπη δεν αποτυπώνει με την κάμερά της την πραγματικότητα, δεν ρυθμίζει την κάμερά της για να πετύχει την τέλεια λήψη του κόσμου γύρω της αλλά σπάει τους κανόνες για να καταφέρει να δώσει μορφή και ανάσα στις εικόνες που κυοφορεί.
Δεν έμαθα ποτέ το γιατί ο μπαμπάς μου, από τα ταξίδια που έκανε, μου έφερνε δώρο φωτογραφικές μηχανές. Ίσως τελικά αυτό να ήταν η αρχή. Φωτογράφιζα πολύ, χωρίς σκέψη. Το χαρτζιλίκι μου πήγαινε στα φιλμ, στα βιβλία, στους δίσκους, στον κινηματογράφο, στο θέατρο. Η αγάπη σε όλα αυτά με έκαναν αυτό που είμαι. Τότε χωρίς να το καταλαβαίνω. Είχα την τύχη να ταξιδεύω συχνά. Εκθέσεις, μουσεία, τέχνες. Πάντα κάπου μέσα σε όλα αυτά και η φωτογραφία. Τα χρόνια πέρασαν, σπούδασα λογιστική, δούλευα, έκανα οικογένεια, η φωτογραφία έμεινε πολύ πίσω.
Οι παλιές αγάπες δεν ξεχνιούνται, όμως και τα βήματά σου σε φέρνουν πάλι στη φωτογραφία.
Το 2010 αποφασίζω να τη μάθω. Παρακολουθώ ένα ολοκληρωμένο διετές πρόγραμμα σεμιναρίων στα Photoglobe Seminars. Τα δύο αυτά χρόνια διάβασα πολύ, μελέτησα τεχνικές και φωτογράφους, πάλευα με τον εαυτό μου και με το όπλο που είχα στα χέρια μου. Σιγά-σιγά κατάλαβα τι μπορούσα να κάνω με τη φωτογραφική μου μηχανή, πώς μπορούσα όλα αυτά που είχα μέσα μου να τα κάνω εικόνες ή έστω να προσπαθώ. Από τότε δεν σταμάτησα ποτέ να παλεύω και να προσπαθώ, να πειραματίζομαι και να δημιουργώ. Παράλληλα παρακολουθούσα σεμινάρια Ιστορίας της Τέχνης στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.
Τον πρώτο καιρό με ποιον τρόπο προσέγγιζες τη φωτογραφία; Συνήθως είναι η περίοδος που οι περισσότεροι φωτογραφίζουν μανιωδώς τα πάντα.
Αυτό είναι αλήθεια και, ναι, στην αρχή φωτογράφιζα τα πάντα! Από την αρχή όμως έμαθα να δουλεύω είτε στο πλαίσιο εργασιών είτε για εκθέσεις, έμαθα να μελετώ και να διαλέγω τις φωτογραφίες μου. Όλη αυτή η διαδικασία είναι μεγάλο σχολείο για αυτό και τώρα ενοχλούμαι όταν βλέπω ανθρώπους να μαζεύουν 10 καλές φωτογραφίες τους, να τις περιφέρουν από εδώ κι από εκεί και από κάτω σε μια ταμπέλα να λένε «το project» μου. Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Θέλει δουλειά!
Στις εικόνες σου είναι έντονη η «μυρωδιά», η αίσθηση της εγκατάλειψης.
Στην προετοιμασία της δεύτερής μου έκθεσης έρχομαι τυχαία σε «επαφή» με την εγκατάλειψη. Από τότε η εγκατάλειψη είναι η πρώτη μου φωτογραφική αγάπη και μάλλον παντοτινή. Είναι ένα μεγάλο κομμάτι στη φωτογραφική μου πορεία. Σπίτια, νοσοκομεία, εργοστάσια κ.λπ. Την εγκατάλειψη την αντιμετωπίζω με σεβασμό, με μια διάθεση να «ακούσω» τις κρυφές φωνές του κάθε χώρου, της κάθε ψυχής που πέρασε από εκεί. Η εγκατάλειψη δεν είναι η βρωμιά, δεν είναι τα εξωτερικά παράθυρα, οι πόρτες, είναι το εσωτερικό. Φωτογραφίζω την εγκατάλειψη με προσωπικό κόστος αλλά ποτέ με φόβο, όταν μπαίνω σε έναν τέτοιο χώρο χάνομαι. Υπάρχουν φορές που «κουβαλάω» την ενέργεια των χώρων αυτών για μέρες, αλλά και πάλι δεν φοβάμαι, μόνο προσπαθώ μέσα από τις λήψεις μου να καταλάβω το γιατί.
Πώς εξελίχθηκε η σχέση σου με τη φωτογραφία;
Τα χρόνια περνούν μεγαλώνω, περνάω φάσεις, χάνω ανθρώπους. Η φωτογραφία με ακολουθεί. Πλέον δεν είναι μια απλή εικόνα, είναι κατάθεση ψυχής, είναι αυτό που βλέποντάς το να μπορείς να πας λίγο πιο πέρα, να μην μείνεις εκεί. Να σκεφτείς, να νιώσεις, να αναρωτηθείς! Βασική προϋπόθεση να αφήσεις τον εαυτό σου ελεύθερο, να μην σταθείς σε στερεότυπα και στεγανά. Παίρνω μέρος σε εκθέσεις, δουλεύω ως φωτογράφος σε site, και για δύο χρόνια έχω την τύχη να βρίσκομαι σε έναν χώρο αμιγώς καλλιτεχνικό όπου επιμελούμαι εκθέσεις, και μεταδίδω σε ανθρώπους, που θέλουν να ασχοληθούν με τη φωτογραφία, τις γνώσεις και τις εμπειρίες μου.
Και σταματάς να φωτογραφίζεις «τα πάντα»;
Σταματώ να φωτογραφίζω τα πάντα! Βρίσκω σιγά-σιγά τον δικό μου δρόμο. Αυτό που φωτογραφίζω γίνεται η αλήθεια μου, σε κάθε μου φωτογραφία είμαι εγώ! Πλέον δεν κυνηγάω τη σωστή λήψη για να έχω ένα σωστό αποτέλεσμα (και τελικά τι είναι σωστό και τι λάθος;), Κάνω μια λήψη για να την κάνω κάτι άλλο. Να την πάω λίγο παρακάτω. Να φτιάξω μια εικόνα που εγώ έχω στο μυαλό και στην ψυχή μου. Μπορεί να τη συνδυάσω με κάποια άλλη, μπορεί να την επεξεργαστώ και να της δώσω μια άλλη ελευθερία.
Είναι η στιγμή που ο καλλιτέχνης παίρνει την σκυτάλη από τον φωτογράφο για να συνεχίσει. Η δημιουργική διαδικασία αλλάζει;
Συνεχίζω ως φωτογράφος να βλέπω εικόνες παντού, πλέον όμως σχεδόν την ίδια στιγμή σκέφτομαι τι θα κάνω με αυτή την εικόνα. Έχω τα εργαλεία, ναι, τα χρησιμοποιώ! Δεν νιώθω καμία ενοχή για αυτό! Η τελική εικόνα είναι δική μου, η σκέψη επίσης, η επεξεργασία γίνεται συνειδητά, άρα το αποτέλεσμα και το τι θέλω να πω (αν πω) είναι καθαρά δικό μου. Μπορεί να επικοινωνήσω με τον θεατή, μπορεί και όχι − και τα δύο έχουν το δικό τους κέρδος. Από αυτή τη διαδικασία προέκυψαν τρία project που βρίσκονται σε εξέλιξη το «Soul Exploring», το «Past Lives» και το «Dolls’ games».
Αυτό το πέρασμα από τη φωτογραφική αποτύπωση στη «γέννηση» εικόνων θεωρώ ότι είναι δημιουργική εξέλιξη.
Η εξέλιξη είναι απαραίτητη για την ανθρώπινη ψυχή. Το ίδιο απαραίτητη είναι και για την τέχνη. Ποιος ο λόγος να υπάρχεις φωτογραφικά αν δεν εξελίσσεσαι, αν δεν αλλάζεις, αν δεν ρισκάρεις; Ποιος ο λόγος να φωτογραφίζεις τα ίδια και τα ίδια; Η συνήθεια και η σιγουριά είναι μεγάλη παγίδα, το ξέρω καλά. Και, όχι, δεν έχει να κάνει με τη συνέπεια. Πόσο σίγουρος όμως είσαι ότι, αν αλλάξεις κάτι, δεν θα οδηγηθείς κάπου αλλού που ίσως είναι πιο ενδιαφέρον που ίσως είναι και καλύτερα; Και μόνο η διαδικασία αρκεί. Βέβαια, θα πρέπει να πω ότι η ελληνική κοινωνία αναφορικά με την τέχνη είναι αμήχανη μπροστά στο διαφορετικό, στο σκοτεινό.
Αυτοπορτραίτα. Πολλοί άνθρωποι τα μπερδεύουν με τις selfies, όμως δεν έχουν καμία σχέση. Μίλησέ μου για τα δικά σου.
Τα τελευταία 3 χρόνια ξεκίνησα κάποιες σειρές αυτοπορτραίτων. Το αυτοπορτραίτο δεν είναι selfie. Είναι πόλεμος! Πολεμάς με τους φόβους σου, τα όνειρα, τις απόψεις, τα θέλω, τα μη, τα πρέπει. Είναι ψυχοφθόρο, είναι ένα είδος ψυχανάλυσης, δύσκολο πολύ. Τσαλακώνεσαι, πονάς, πληγώνεσαι, κλαις, γελάς. Δεν έχει να κάνει με την ματαιοδοξία!
Τι ετοιμάζεις αυτή την περίοδο;
Έχω στείλει ήδη τη δουλειά μου σε δύο ομαδικές εκθέσεις που έχουν δυστυχώς αναβληθεί, μία στην Αθήνα και μία στην Αλβανία όπου εκπροσωπώ την Ελλάδα. Επίσης ετοιμάζω μια ατομική έκθεση στην πόλη μου, τη Θεσσαλονίκη.
Και το μεγάλο σου σχέδιο;
Το μεγάλο μου σχέδιο και στοίχημα είναι μια έκθεση που να ταξιδέψει σε όλη την Ελλάδα.
18°
© Λένα Σιώπη
© Λένα Σιώπη
© Λένα Σιώπη
© Λένα Σιώπη
