Μπιάνκα Κένεντι: Τα κουνέλια μου συμβολίζουν την εκδίκηση του αδύναμου

Τη συνάντησα στο στούντιό της, σε έναν χώρο που διαμόρφωσε το τελευταίο διάστημα η Δάφνη Ζουμπουλάκη, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούν οι καλλιτέχνες για residencies. Ένα φωτεινό πλάσμα γεμάτο θετική ενέργεια. Η Μπιάνκα Κένεντι βρίσκεται στην Ελλάδα εδώ και κάποιους μήνες, προετοιμάζοντας την έκθεση που εγκαινιάζεται σήμερα στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη. Τρώγοντας κεράσια και άλλα καλούδια που πρόσφερε, μιλήσαμε για τα έργα που ετοιμάζει, τον τρόπο που δουλεύει και εντέλει τι την ώθησε να γίνει καλλιτέχνης. Μια νέα γυναίκα καλλιτέχνις σκεπτόμενη, που συνεργάζεται συχνά με επιστήμονες και ειδικούς ώστε να μπορεί να παίρνει από εκείνους γνώσεις και «σοφία» και να εμπλουτίζεται πρώτα ως άνθρωπος και εν συνεχεία ως δημιουργός. Ασχολείται περισσότερο με το βίντεο καθώς την εκφράζει πιο πολύ καλλιτεχνικά. Στη συγκεκριμένη έκθεση στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη χρησιμοποιεί ένα ζώο για να εκφράσει βαθιά μηνύματα για τη θέση της γυναίκας και την πατριαρχία. Τα κουνέλια –ένα γλυκό, αθώο και τρυφερό ζωάκι- συνδέονται στη μυθολογία και στην ανθρώπινη σκέψη με την παθητικότητα. Εδώ όμως τους αλλάζει τον ρόλο, τα βάζει να προετοιμάζονται να πάρουν την εκδίκησή τους, να παλεύουν για να αλλάξουν τον κόσμο και τη θέση τους σε αυτόν. Στην έκθεση θα δούμε γύρω στα 45 έργα. Όπως λέει η ίδια «Έχω 8-9 πιο μεγάλου μεγέθους και αρκετά μικρά. Μου αρέσει να δουλεύω πίνακες πιο μικρού μεγέθους. Επίσης μου αρέσει να δουλεύω σειρές μικρότερων έργων που όλα μαζί συνθέτουν μια ιστορία παρά να φτιάξω ένα μεγάλου μεγέθους πίνακα. Με αυτόν τον τρόπο αφηγούμαι καλύτερα τις ιστορίες και δημιουργώ ατμόσφαιρες. Μαζί με τους πίνακες θα δείτε και ένα animation, που ζωντανεύει τα ζωγραφικά μου έργα».

Συνέντευξη με την Μπιάνκα Κένεντι με αφορμή την έκθεση «It was safier burning» στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη

Στα έργα σου αυτό το διάστημα κυριαρχεί ένα ζωάκι, το κουνελάκι. Πώς προέκυψε αυτό;
Τα κουνελάκια συμβουλίζουν κάτι μαλακό και γλυκούλι, που οι άνθρωποι τείνουν να υποτιμούν. Γενικά νομίζω ότι οι άνθρωποι υποτιμούν τα ζώα και θεωρούν ότι είναι ανώτεροι… Η μόνη τους… χρησιμότητα είναι να γίνονται πειραματόζωα σε εργαστήρια ή κατοικίδια Εγώ στα έργα μου τα βάζω να παίρνουν την εκδίκησή τους, να αντιστέκονται σε αυτήν την εικόνα που οι άλλοι τους έχουν επιβάλει, που είναι ουσιαστικά ανθρώπινο δημιούργημα. Έτσι τα βάζω να θυμώνουν, να μάχονται για αυτά που θέλουν ή να βρίσκονται σε έναν κόντρα-ρόλο, σε εκείνον του κακού. Μάλιστα σε κάποια έργα μου τα δείχνω να προετοιμάζονται για τον αγώνα. Γιατί για να πάρεις εκδίκηση, πρέπει να προετοιμαστείς και σωματικά και ψυχικά, για να γίνεις και πιο δυνατός. Αυτή είναι μια αντίθεση που μου αρέσει πολύ.

Άρα εδώ το καλό και γλυκούλι λαγουδάκι μπαίνει στον ρόλο του κακού; Και τι συμβολισμοί προκύπτουν από τα έργα σου;
Όχι ακριβώς. Τα έργα μου έχουν να κάνει πολύ με το πώς ο θυμός και η εκδίκηση μπορούν επίσης να έχουν και μια θετική πλευρά. Αυτό λοιπόν είναι κάτι που με ενδιαφέρει γιατί πρόκειται για ένα συναίσθημα, ειδικά για τις γυναίκες. Οι γυναίκες δεν επιτρέπεται να θυμώνουν. Αν είναι θυμωμένες, τότε χαρακτηρίζονται ως υστερικές. Και αυτός ο χαρακτηρισμός μπορεί να προκύψει πολύ γρήγορα από ένα μόνο περιστατικό, ακόμα και στις μέρες μας. Άλλωστε μέχρι πριν από 100 χρόνια, ήταν απολύτως αποδεκτό ότι αν μια γυναίκα είχε οποιοδήποτε πρόβλημα -κατάθλιψη, άγχος, κακοποίηση- την καταχωρούσαν ως «υστερική». Και έτσι νομίζω ότι αυτή ήταν η βάση για να πάρουμε την εκδίκησή μας και να μας δουν και οι άλλοι διαφορετικά. Δυστυχώς υπάρχουν ακόμα πολλά θέματα για τα οποία πρέπει να παλέψουν οι πιο αδύναμοι και χαριτωμένοι άνθρωποι. Οπότε τα κουνελάκια μου θα μπορούσαν να είναι και γυναίκες αλλά αποφάσισα να μην τα ταυτοποιήσω με κάποιο φύλο. Και να κάνω και τον κόσμο να αναρωτηθεί, να ψάξει λίγο πιο βαθιά τον συμβολισμό. Είναι ουσιαστικά η εκδίκηση του αδύναμου, ανεξαρτήτως φύλου.

Eπομένως για σένα αυτή η εκδίκηση οδηγεί κάπου; Κάπου καλύτερα;
Κανείς δεν ξέρει. Μπορεί να είναι κάτι εντελώς αρνητικό, μπορεί να είναι και θετικό. Άλλωστε συνήθως βλέπεις τη μία πλευρά, αλλά ποτέ δεν βλέπεις ολόκληρη την ιστορία. Και ίσως μετά την εκδίκηση να είναι καλύτερα από πριν. Ίσως και όχι.

Πέρα από τα ζωγραφικά έργα θα δούμε και κάποιους πίνακες μόνο με φράσεις, που μοιάζουν με συνθήματα. Τι θέλεις να πεις στον κόσμο με αυτά;
Αυτό είναι κάτι που μου ήρθε ως ιδέα εδώ κατά την παραμονή μου στην Ελλάδα. Έχω φτιάξει κάποιους πίνακες με ατάκες που εμένα μου αρέσουν και μηνύματα που θέλω να περάσω στον κόσμο και τα έχω περάσει στο χαρτί με τη μορφή γκράφιτι, σαν να ήταν όντως συνθήματα στους τοίχους. Για παράδειγμα, «Δεν υπάρχει μέλλον χωρίς εκδίκηση» ή ο τίτλος της έκθεσης «Θα είναι πιο ασφαλής ο κόσμος αν καεί» (It was safier burning»). Και φυσικά το «cute isn’t consent»: δηλαδή το ότι είμαι χαριτωμένη δεν σημαίνει ότι συναινώ. Εδώ αναφέρομαι στο κλασικό ερώτημα που θέτουν ακόμη και τώρα σε περίπτωση βιασμού μιας γυναίκας. Όλοι αναρωτιούνται τι φορούσε εκείνη. Δεν τους νοιάζει τι φορούσε ο βιαστής…

Εξήγησέ μου με αυτήν την αφορμή τον τίτλο της έκθεσης. Πώς η φωτιά συνδέεται με την ασφάλεια; Ενώ είναι κάτι που προκαλεί ανασφάλεια και φόβο;
Είναι μια ρητορική ερώτηση που θέτω που ταιριάζει απόλυτα με το κλίμα της έκθεσης και τα υπόλοιπα έργα. Σαφώς το να καίγεται κάτι και να καταστρέφεται είναι ένα από τα χειρότερα πράγματα που μπορούν να συμβούν. Ωστόσο, αυτό είναι πάλι η μια πλευρά της ιστορίας. Έχουμε αναρωτηθεί ποτέ πώς ήταν κάτι προτού καεί; Μήπως χρειαζόταν να καεί, ώστε εντέλει να έρθει η ασφάλεια;

Υπάρχει μια έκθεση στο ΕΜΣΤ με τον τίτλο «Why look at animals». Την ξέρεις; Την έχεις δει;
Ναι, την είδα πρόσφατα. Περίμενα τον συνεργάτη μου να έρθει να τη δούμε μαζί καθώς θίγει ζητήματα που μας απασχολούν και δουλεύουμε όλα αυτά τα χρόνια. Εμείς διερευνούμε αν υπάρχει εξυπνάδα και νοημοσύνη στα ζώα και τα λαχανικά, ενώ η εν λόγω έκθεση εστιάζει κυρίως στα συναισθήματά τους. Αλλά γενικώς η λογική της έκθεσης είναι τόσο κοντά σε αυτά που κάνουμε. Και ήταν φοβερό το περιεχόμενό της. Την κατατάσσω στις καλύτερες εκθέσεις που έχω δει τον τελευταίο καιρό.

Ποια είναι τα αγαπημένα σου υλικά;
Εδώ θα δεις πολλά αναλογικά έργα, ωστόσο εγώ προτιμώ να εργάζομαι με βιντεο-εγκαταστάσεις. Μου αρέσει πολύ και το animation. Θέλω με την τέχνη μου να διηγούμαι πράγματα, οπότε το βίντεο με βοηθάει πιο πολύ σε αυτό. Επειδή δουλεύω μόνη μου όλο το υλικό, αυτό παίρνει πολύ χρόνο, οπότε συνήθως δουλεύω παράλληλα κάποια πρότζεκτ. Για παράδειγμα, ενώ είχα ξεκινήσει να δουλεύω πάνω στη σειρά με τα κουνέλια, εργαζόμουν και σε μια βιντεο-εγκατάσταση που προσπαθούσα να απομονώσω το πώς ταινίες του Χόλιγουντ αναπαριστούν τις θυμωμένες γυναίκες. Στις παλιότερες ταινίες σπάνια οι γυναίκες εμφανίζονταν να θυμώνουν. Αυτό έχει αλλάξει τα τελευταία 10 χρόνια περίπου. Το αποτέλεσμα αυτής της δουλειάς είναι ένα 5-κάναλο βιντεο-κολλάζ με αντιδράσεις θυμωμένων γυναικών. Στο επόμενο καρέ της ταινίας μπορεί να κλαίνε αλλά εγώ εστιάζω στον θυμό. Οπότε ουσιαστικά η σειρά με τα κουνέλια είναι σαν να κούμπωσε θεματικά με αυτό.

Χρησιμοποιείς Τεχνητή Νοημοσύνη; Τι γνώμη έχεις για τη χρήση της στην τέχνη;
Την έχω χρησιμοποιήσει στις αρχές, όταν εμφανίστηκε, και στην αρχή με ενθουσίασε. Αλλά στη συνέχεια το αποτέλεσμα άρχιζε να με απογοητεύει. Ενώ μπορεί να δώσω ακριβείς οδηγίες για το τι εγώ θέλω, αυτό που πλέον μου βγάζει είναι μια τέλεια, φωτο-ρεαλιστική εικόνα, εντελώς εκτός από τη δική μου λογική. Μου αρέσουν οι ατέλειες στην τέχνη. Τίποτα άλλωστε δεν είναι τέλειο ούτε στην τέχνη ούτε στη ζωή. Οπότε θεωρώ ότι η ΑΙ στον χώρο μας -που συνεχώς εξελίσσεται και βελτιώνεται προς το καλύτερο- δεν ταιριάζει στον τρόπο που εγώ ορίζω την τέχνη και στον τρόπο που θέλω να εργαστώ.

Τι είναι για σένα η τέχνη; Πώς αποφάσισες να γίνεις καλλιτέχνης;
Για μένα είναι ένα μέρος όπου μπορούν να υπάρχουν και σκοτεινά πράγματα. Όπως για παράδειγμα κρυμμένα συναισθήματα. Έτσι, αν είμαι λυπημένη ή θυμωμένη, μπορώ να ακούσω μουσική, να δω μια καλή ταινία ή να πάω σε μια έκθεση. Και εκεί τα συναισθήματά μου αυτά θα βρουν μια θέση. Ενώ παράλληλα, συνειδητοποιώ ότι δεν είμαι μόνη μου σε όλο αυτό. Και έπειτα έχω την αίσθηση ότι για πολλά πράγματα μιλάμε από τη μία πλευρά ή ίσως από δύο πλευρές και νομίζω ότι συχνά η τέχνη αν κοιτάξεις μια πέτρα και υπάρχει φως πάνω στην πέτρα και βλέπεις μόνο το πάνω μέρος της πέτρας και μερικές φορές η τέχνη μπορεί να πάρει την πέτρα και να κοιτάξει το υπόγειο σε ένα σημείο, όχι όλο, αλλά μπορεί επίσης να αντανακλά ένα διαφορετικό πράγμα ίσως. Τώρα πώς αποφάσισα εγώ να γίνω καλλιτέχνης; Εγώ είχα μεγαλώσει σε ένα σπίτι όπου η τέχνη δεν θεωρούνταν ένα επάγγελμα που θα μπορούσα να κάνω. Ξεκίνησα την πορεία μου σπουδάζοντας λογοτεχνία και ήμουν σε επαφή με τη σύγχρονη τέχνη. Πήγαινα σε μουσεία, γνώριζα καλλιτέχνες αλλά μέχρι εκεί. Ώσπου στα 20 μου, είδα ένα βίντεο-αρτ που υπήρξε καθοριστικό για τη μετέπειτα πορεία μου και την απόφασή μου να γίνω καλλιτέχνης. Γιατί είχε όλα τα στοιχεία που με γοήτευαν: ήταν σκοτεινό, λίγο αστείο αλλά και κάπως αποκρουστικό κάποιες στιγμές. Και φυσικά με έβαζε σε σκέψεις…

Έχεις και έναν συνεργάτη, τον Swan Collective. Πώς δουλεύεις μαζί του;
Συνεργάζομαι με τον Swan Collective από το 2013, οπότε έχουμε κάνει πολλά πράγματα μαζί. Όπως σου είπα και πριν, είχαμε δουλέψει πάνω στη μελέτη της εξυπνάδας των φυτών και των ζώων. Τα τελευταία χρόνια μας απασχολεί πολύ η τεχνητή νοημοσύνη. Οπότε συνήθως δουλεύουμε με επιστήμονες που εργάζονται πάνω σε πολύ συγκεκριμένα πρότζεκτ.

Μίλησέ μου για την τελευταία σας συνεργασία.
Η τελευταία μας συνεργασία ήταν με μια ομάδα ερευνητών που μελετούσε πώς η τεχνητή νοημοσύνη μέσα από μια συγκεκριμένη διαδικασία, έβγαζε διάγνωση για τον καρκίνο του πνεύμονα. Ήταν πολύ ενδιαφέρων ο τρόπος που δούλευαν αφού έπαιρναν δείγμα από τον ασθενή, το έβαζαν στο γυαλί στο μικροσκόπιο και μπορούσαν να κάνουν απευθείας διάγνωση. Εμείς προσπαθήσαμε να μιμηθούμε μέσω της τέχνης το πώς έμοιαζαν τα δείγματα πάνω στο γυαλί. Το αποτέλεσμα της δικής μας δουλειάς παρουσιάστηκε σε δυο φάσεις. Η πρώτη πραγματοποιήθηκε πριν το residency. Η δεύτερη έχει προγραμματιστεί για τον Σεπτέμβριο, οπότε μετά τα εγκαίνια φεύγω για Βερολίνο για να προετοιμαστώ.

Υπήρξαν κάποιοι καλλιτέχνες που αγαπάς και επηρέασαν την τέχνη σου;
Η Natalie Thuerberg στο κομμάτι της βιντεο-αρτ. Επίσης αγαπώ πολύ τη Μαρλέν Ντουμά και είδα μάλιστα ότι υπάρχει μια έκθεση στην Αθήνα και την επισκέφθηκα. Ήταν από τα πρώτα πράγματα που έκανα όταν ήρθα στην Ελλάδα. Και μετά ο Γουίλιαμ Κέντριτζ. Αγαπώ πολύ τη δουλειά του και ξέρω ότι ήταν και φέτος εδώ στο Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου. Δεν πρόλαβα να δω την παράσταση όμως.

Είναι η πρώτη φορά που έρχεσαι στην Ελλάδα;
Όχι, έχω έρθει κάποιες φορές. Γνωρίζω την Αθήνα αρκετά. Γιατί μόνο εδώ έχω μείνει. Μάλιστα έκανα το Erasmus μου εδώ όταν σπούδαζα.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σου;
Η επόμενή μου δουλειά θα είναι ένα βίντεο εμπνευσμένο από τη ζωή του Τεντ Καζίνσκι, γνωστού ως Unabomber. Ήταν μια ιδιοφυής προσωπικότητα, που εγκατέλειψε τη λαμπρή ακαδημαϊκή φυσιογνωμία και ξεκίνησε μια βομβιστική εκστρατεία ενάντια στους ανθρώπους που ασχολούνται με τη σύγχρονη τεχνολογία. Έτσι από επιστήμονας μετατράπηκε σε έναν κατά συρροήν δολοφόνο, ο οποίος ωστόσο υπηρετούσε έναν –ορθό για εκείνον- σκοπό. Αν διαβάσεις το Μανιφέστο του είχε μέσα πολλά σωστά συμπεράσματα για τη χρήση της τεχνολογίας. Ειδικά τώρα με τη διαδεδομένη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης… Εγώ έχω μελετήσει τη ζωή του και τη δράση του και σκοπεύω να φτιάξω το έργο «Unabombers» βάζοντας στη θέση του Καζίνσκι γυναικείες μορφές.

***

Info