Νίκος Ασλανίδης: Συνέντευξη με τον ζωγράφο για την έκθεση Essential Burden, που φιλοξενείται στο Ντίσελντορφ της Γερμανίας.
Από το 2009 που τον γνώρισα, όταν ένα βράδυ στάθηκα εντυπωσιασμένος ενώπιον του έργου του Catcher στην γκαλερί Donopoulos International Fine Arts, μέχρι και σήμερα (2023, πάντα ευλογημένος και δημιουργικός να είναι) που εκθέτει στην γκαλερί Beck and Eggeling στο Ντίσελντορφ, ποτέ δεν έκρυψα πως ο Νίκος Ασλανίδης είναι μια από τις ζωγραφικές μου αδυναμίες. Η καταγωγή της ζωγραφικής του έρχεται από πολύ μακριά, οι τεχνικές και η ψυχοδυναμική των ηρώων του, τα περιβάλλοντα και η απόλυτη καθαρότητά τους, ακόμα και όταν ο ζωγράφος επί τούτου προσπαθεί να τα θολώσει, μου φέρνουν πάντα στο μυαλό τους μεγάλους κλασικούς. Η δύναμη των συναισθημάτων που με κατακλύζουν κάθε φορά που στέκομαι ενώπιον της τέχνης του πολλές φορές δημιούργησε μέσα μου αντάρες από την τόση ομορφιά αλλά και από τις τόσες καταιγίδες που εμπεριέχονται στους πίνακες.
Λίγες μέρες πριν τα έργα ταξιδέψουν με κάργκο για την έκθεση στη Γερμανία, τον επισκέφθηκα στο στούντιο για preview, καφέ, κέικ και ανταλλαγές απόψεων. Συγκινηθείτε υπεύθυνα και απολαύστε έναν θεσσαλονικιό ζωγράφο υψηλής τάσης και ευαισθησίας…
Πώς νιώθεις που πλέον για σένα είναι πιο εύκολος και ανοιχτός ο δρόμος για τις γκαλερί του εξωτερικού από ό,τι για εκθέσεις στη Θεσσαλονίκη ή την Αθήνα; Εκθέσεις στην Ταϊβάν και το Ντίσελντορφ, αλήθεια, πώς κατάφερες το ακατόρθωτο; Γιατί όλοι γνωρίζουμε πόσο δύσκολη, στενάχωρη και ασφυκτική είναι η Θεσσαλονίκη για τους καλλιτέχνες που ζουν εδώ… Βασικά δεν πιστεύω ότι είναι ανοιχτός ο δρόμος του εξωτερικού ή αντίθετα είναι δύσκολη και ασφυκτική η πραγματικότητα, η οποία χαρακτηρίζει την Ελλάδα. Δεν θέλω ούτε να ωραιοποιώ καταστάσεις ούτε να μεμψιμοιρώ. Από τη στιγμή που ξεκίνησα να παρουσιάζω τη δουλειά μου ονειρευόμουν, ίσως όπως κάθε καλλιτέχνης, ένα μεγαλύτερο κοινό. Βήμα - βήμα και με πολύ σκληρή δουλειά έχω κατακτήσει αυτήν την ευκαιρία, και πραγματικά αισθάνομαι τυχερός που έχω καταφέρει να δοκιμάσω τον εαυτό μου και το αποτέλεσμα της δουλειάς μου σε τόσο διαφορετικά περιβάλλοντα. Θα ήθελα όμως να τονίσω πως το κύριο μέλημά μου παραμένει πάντα η εστίαση στη ζωγραφική. Κατά τη γνώμη μου, αυτό που μπορώ να κάνω είναι να είμαι ειλικρινής και ακέραιος απέναντι στο έργο ως γενικότερη στάση. Από εκεί κι έπειτα, αν τα έργα που φτιάχνω αφορούν ή ακόμη και συγκινούν τους ανθρώπους στην Ελλάδα ή οπουδήποτε αλλού, μπορεί να είναι τελικά απλά συγκυριακό.
Αυτό που νιώθω παρακολουθώντας σε χρόνια, είναι πως τα χρώματα, τα πινέλα, οι ήρωες και τα θέματά σου προσπαθούν να συλλάβουν στιγμές από την ανθρώπινη κατάσταση. Στο μυαλό μου η ζωγραφική σου, κρατώντας σκούφια από περασμένους αιώνες, φαντάζει σαν ιστορική συνέχεια, άλλες φορές σπουδή και άλλες φορές προέκτασή τους. Μπορεί και να είμαι λάθος, βέβαια, οπότε και σου ζητώ να ανασκευάσεις, αλλά και να μου παραθέσεις μερικούς από τους ζωγράφους που σε καθόρισαν σαν καλλιτέχνη. Η αλήθεια είναι ότι το θεμελιώδες υπαρξιακό ζήτημα βρίσκεται στον πυρήνα της ζωγραφικής μου και, όπως αναφέρεις, με ενδιαφέρει πρωτίστως να αποτυπώσω την ανθρώπινη κατάσταση. Έχω πάντα την επιθυμία να ζωγραφίζω ανθρώπινες μορφές. Έχω επίσης την επιθυμία να δημιουργήσω εικόνες άμεσες και βραδύκαυστες και κατά κάποιον τρόπο έχω υποβάλει στον εαυτό μου τη βεβαιότητα πως μόνον μέσω της αναπαράστασης μπορώ να το πετύχω αυτό. Η ζωγραφική είναι μια πολύπλοκη πράξη. Όταν διαπλέκονται η αισθητική απόλαυση, η οποία προέρχεται από τον τρόπο που είναι φτιαγμένη μια εικόνα, με τις διφορούμενες προεκτάσεις που μπορεί να προσλάβει μια υπαινικτική απεικόνιση, τότε ίσως προκύπτει κάτι ενδιαφέρον. Αυτό το στοιχείο θεωρώ πως μετατρέπει το έργο ενός καλλιτέχνη σε διαχρονικό και αναλλοίωτο. Αυτό αναζητώ, αυτό παρατηρώ και για αυτό προστρέχω στον Τιτσιάνο, στον Γκρέκο, στον Ρέμπραντ, στον Βελάσκεθ, στον Γκόγια, μεταξύ άλλων. Μελετώ και μαθαίνω διαρκώς. Όταν κάτι είναι σπουδαίο, δεν χάνει την αξία του, δεν παλιώνει. Η σπουδαία Τέχνη αναγεννάται διαρκώς και πυροδοτεί την εξέλιξη. Γι’ αυτό τον λόγο αναφέρομαι στο έργο κάποιου άλλου και δεν το αποδομώ ποτέ. Θεωρώ την αποδόμηση πράξη αδυναμίας.
Στα έργα σου, επίσης, διακρίνω πάντα εντάσεις, δράματα, γκροτέσκ παραδοξότητες και σκοτάδια όπου, όσο φως και να πέσει, εκείνα παραμένουν πάντα μελαγχολικά και στο κενό. Why so sad; Πραγματικά δεν ξέρω αν είναι μελαγχολικά, γιατί προσπαθώ να διατηρώ τις ισορροπίες. Επιθυμώ να είναι μεταιχμιακά και να επιδιώκουν, αν και ακούγεται λιγάκι κοινότοπο, να αποτυπώσουν τις αλήθειες του κάθε ανθρώπου. Η αλήθεια, βέβαια, συγχέεται καμιά φορά με τη δυσκολία και ίσως γι’ αυτό να δημιουργείται η εντύπωση της μελαγχολίας. Θεωρώ, όμως, πως τα πράγματα αποκτούν άλλη ένταση, όταν βρίσκονται μεταξύ καταστάσεων, αποκτούν και αμφίσημη υπόσταση. Οπότε θέλω στα έργα μου να αποτυπώνω αυτή την οριακή ισορροπία και εν τέλει με αυτήν την ισορροπία να αποδίδω, όσο είναι δυνατόν, την πάλη του καθενός με τον εαυτό του.
Ας έρθουμε και στο Essential Burden ξεκινώντας από τον τίτλο… Εγώ θα έλεγα τελειώνοντας με τον τίτλο, γιατί ο τίτλος είναι αυτό το οποίο προκύπτει τελευταίο σε κάθε έκθεση. Όταν κάποια στιγμή έρθει η ώρα της οποιασδήποτε εκθέσεως, επιλέγω τα έργα που θα παρουσιάσω και κατά κάποιον τρόπο τα «ντύνω» εκ των υστέρων με έναν τίτλο, ο οποίος εύχομαι κάθε φορά να είναι και αυτός ελαφρώς αμφίσημος. Οπότε το «Ουσιώδες Βάρος» ελπίζω ως επωδός να συνοδεύει τα έργα που εκθέτω.
Και η ψίχα; Τι παρουσιάζεις στη BE; Αυτή είναι η τέταρτη ατομική μου σε αυτήν την γκαλερί σε διάστημα μιας δεκαετίας, και παρουσιάζω μία σειρά έργων, κυρίως μεγάλων διαστάσεων, τα οποία είναι το αποτέλεσμα των τελευταίων δύο - τριών χρόνων. Στα έργα αυτά έστρεψα την προσοχή μου περισσότερο από άλλες φορές στη μελέτη μιας ενέργειας. Πώς μπορεί να αποτυπωθεί ένας βηματισμός ή το ανέβασμα σε μια σκάλα; Πώς μπορεί να αποτυπωθεί η πτώση ή η αγκαλιά δύο ανθρώπων; Αυτού του τύπου οι ερωτήσεις αφήνουν ένα ανοιχτό πεδίο πολλαπλών απαντήσεων. Στην εμβάθυνσή τους διασταυρώνονται με την ερώτηση για το μερίδιο του βάρους που αντιστοιχεί σε κάθε πράξη ή, αν θέλεις, για το βάρος στις πλάτες του καθενός. Το αποτέλεσμα των πράξεων αυτών ελπίζω να παραμένει διφορούμενο. Αν και ελαφρώς αισιόδοξα ελπίζω στην ευόδωση αυτών των προσπαθειών και στο θετικό αποτέλεσμα.
Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι αληθινοί. Πλάσματα της φαντασίας σου είναι, ή μήπως όχι; Ό,τι ζωγραφίζω είναι αποκύημα της φαντασίας μου. Κανένας από τους ανθρώπους που παρουσιάζω δεν είναι πραγματικός και δεν αναφέρεται σε κάποιο πραγματικό πρόσωπο. Επιθυμώ, όμως, να αναφέρονται στον καθένα. Η προσπάθειά μου είναι να τους προσδώσω χαρακτήρα ανοιχτό, ρευστό. Θα ήθελα να πω πανανθρώπινο, αν δεν ήταν τόσο βαρύγδουπη λέξη. Η αποτύπωση μπορεί να μοιάζει ρεαλιστική, επειδή η βάση δημιουργίας των μορφών στα έργα στηρίζεται στην ανθρώπινη ύπαρξη και την ανθρώπινη υπόσταση. Η πρόθεσή μου είναι να αποτελέσουν αρχέτυπα με χαρακτηριστικά τα οποία, όσο γίνεται, αφορούν πολλούς ή τους περισσότερους ανθρώπους. Ωστόσο δεν με ενδιαφέρει να αποδώσω τα γεγονότα και τις καταστάσεις με τον τρόπο που συνηθίζουμε να γνωρίζουμε, να τα βλέπουμε και να τα αναγνωρίζουμε όλοι. Με ενδιαφέρει, όμως, να αποτυπώσω την προσπάθεια, την ένταση, τη σύγκρουση, μία δράση και μία ενέργεια που ενυπάρχει μέσα σε όλες τις κινήσεις, τις πράξεις και τις προθέσεις των ανθρώπων. Οπότε τελικά δεν είμαι σίγουρος, αν όντως μπορώ να χαρακτηρίσω τις φιγούρες μου αληθινές ή όχι.
Λία Καζάκου: Πώς είναι έως και τις 13 Ιουνίου να «συγκατοικείς» μαζί της; Δεν σου κρύβω πως είναι πολύ εντυπωσιακό για ένα ζεύγος καλλιτεχνών από τη Θεσσαλονίκη να εκθέτουν μαζί στο εξωτερικό. Μαζί στο ατελιέ της Τούμπας, μαζί στο Ντίσελντορφ αλλά και την ίδια στιγμή δυο ολότελα διαφορετικές εικαστικές γλώσσες, ας τις πω. Πώς ισορροπείτε αναμεταξύ σας και πώς ο ένας επηρεάζει (έστω και σαν κριτής ή μια πρώτη γνώμη) τη δουλειά του άλλου; Πράγματι μετά από τόσα χρόνια έτυχε στον προγραμματισμό της γκαλερί να συμπέσουν χρονικά οι εκθέσεις και των δύο. Οπότε τέθηκε το ερώτημα της παράλληλης παρουσίασης, παρόλο που, όπως ανέφερες, πρόκειται για ολότελα διαφορετικές εικαστικές γλώσσες. Αποτελεί γεγονός ότι η ζωγραφική μου δεν «συναντήθηκε» με αυτήν της Λίας και ίσως αυτό να μοιάζει περίεργο για έναν εξωτερικό παρατηρητή εξαιτίας της συνύπαρξης, η οποία, μάλιστα, συμβαίνει για πάνω από 20 χρόνια. Το αποτέλεσμα, όμως, αυτής της συνύπαρξης είναι να δημιουργείται ένα κλίμα συμπαράστασης, συζήτησης και ανταλλαγής απόψεων. Ωστόσο, αυτό τελικά δεν σημαίνει ότι οι δύο πορείες δεν παραμένουν αυτόνομες και ανεξάρτητες. Η ταυτόχρονη παρουσία στην γκαλερί στο Ντίσελντορφ δεν αποτελεί μία κοινή έκθεση, απλά μία χρονική συγκυρία.
Νίκο, τι σε κάνει να ξυπνάς το πρωί και να μπαίνεις στο στούντιο; Τι σε πριζώνει, σε πωρώνει και σε κρατά σε δημιουργικό επίπεδο εν εξάρσει; Και αλήθεια, δουλεύεις συνεχώς ή υπάρχουν στιγμές με μεγάλες παύσεις μέχρι να ξαναβρείς πάλι την απαιτούμενη ενέργεια; Δουλεύω πάντα. Δεν σταματάω ποτέ. Δεν κάνω παύσεις και διακοπές. Αυτό που περισσότερο με αποπροσανατολίζει είναι η διακοπή. Γι’ αυτό ακόμα και όταν δεν είμαι στο εργαστήριο, συνεχώς με απασχολεί κάτι σχετικά με τη δουλειά. Όπως καταλαβαίνεις, δεν χρειάζομαι καμία παρακίνηση, γιατί δουλεύω μάλλον εμμονικά. Η ίδια η δουλειά με πηγαίνει παρακάτω και λειτουργεί ως κινητήριος δύναμη. Το εργαστήριο κατά κάποιο τρόπο είναι προέκταση του εαυτού μου. Η παραγωγή των έργων αποτελεί, θα έλεγα, περισσότερο μία ερευνητική διαδικασία και λιγότερο μία πράξη η οποία επαφίεται στην έμπνευση και στη στιγμή. Οπότε για μένα είναι αυτονόητο ότι δουλεύω ακατάπαυστα… Νίκος Ασλανίδης, Essential Burden Έως 23 Ιουνίου, γκαλερί Beck and Eggeling, Ντίσελντορφ
