Λία Καζάκου: Τι «κατοικεί» μέσα στους φιόγκους, τις ραφές, τα μετάξια, τις δαντέλες και τη ζωγραφική της;

Λίγες μέρες πριν πετάξει για το Ντίσελντορφ και την γκαλερί Beck and Eggeling International Fine Art, όπου θα φιλοξενηθεί η νέα ατομική της έκθεση, επισκέφθηκα τη Λία Καζάκου στο στούντιο της Τούμπας για καφέ, μυρωδάτο κέικ, κουβέντα και φυσικά το τιμητικό preview που μου επιφύλλαξε με όλα τα έργα της νέας της δουλειάς. Σαν να είμαι κρυμμένος μέσα σε μια γκαρνταρόμπα, έτσι νιώθω καθώς παρατηρώ τους πίνακές της, ζουμ σε έναν κόσμο υφασμάτων και πτυχώσεων.

Λεπτομερειακές αφηγήσεις φορεμάτων και απεικονίσεις μιας ραπτικής που περιθάλπει μεν το σώμα, όμως κρατά το υποκείμενο που τη φέρει-φορά αθέατο από το μάτι του θεατή. Τι συμβαίνει εδώ; Ποιες κατοικούν μέσα σε αυτούς τους φιόγκους, τα κουμπιά, τις ραφές και τα μετάξια, τις δαντέλες, τα μπροκάρ και τα μοτίβα της ζωγραφικής της; Ίσως το στιλ να μην είναι τίποτα άλλο πέρα από την κίνηση της ψυχής, σκέφτομαι ανατρέχοντας στον αφορισμό του Ζυλ Μισελέ, και ορίστε το χρονικό της συνάντησής μας.

Κινδυνεύω να βγω άκυρος, αν μέσω φροϋδικής ψυχαναλυτικής ερμηνευτικής προσέγγισης ζητήσω να μάθω πόσο κοντά βρέθηκες στην παιδική σου ηλικία με κάποιο πρόσωπο που είχε σχέση με τη ραπτική; Τούτη η δεινή αναπαράσταση υφασμάτων, πτυχώσεων και φορεσιών θεωρώ πως είναι αδύνατον να συμβαίνει έτσι τυχαία, εκτός και αν στην εφηβεία σου, πριν αποφασίσεις να δώσεις για την Καλών Τεχνών, ήθελες να γίνεις πατρονίστ-μοντελίστ και μελετούσες την τέχνη!
Λοιπόν, φυσικά υπάρχει άμεση σχέση με τη ραπτική! Η μητέρα μου ήταν μοδίστρα και είχε ένα εργαστήριο μέσα στο σπίτι, οπότε δεχόταν κόσμο για να ράβει ρούχα. Έτσι, καθημερινά μες στο σπίτι γυναίκες φέρνανε ρούχα και υφάσματα για να ραφτούν. Υπήρχε παντού κάποιο κρεμασμένο ρούχο. Όλα τα χρώματα, όλα τα υφάσματα βρίσκονταν συνεχώς γύρω μου. Παράλληλα, όμως, έβλεπα και όλη τη διαδικασία της προετοιμασίας και της ραφής των ρούχων. Δηλαδή από το πατρόν, το κόψιμο, το στήσιμο πάνω στο κάθε άτομο, την πρώτη πρόβα για να γίνει το ρετουσάρισμα, μετά τη δεύτερη πρόβα με το φινίρισμα μέχρι την τελική μορφή του ενδύματος. Όλο αυτό έμοιαζε με μία συνεχή παρέλαση ρούχων μέσα στο σπίτι. Όλη αυτή η διαδικασία μου φαινόταν πάρα πολύ ενδιαφέρουσα. Τον τρόπο που η μαμά μου εξηγούσε ποιο είναι το σωστό ρούχο για την κάθε εκδήλωση, για το σώμα τους, πώς θα πέφτει το ύφασμα, πόσο ριχτό πρέπει να είναι, πόσο στιβαρό πρέπει να είναι, τι υφή πρέπει να έχει, όλα αυτά για να αποδώσουν, όσο γίνεται καλύτερα, τον χαρακτήρα και το σώμα της κάθε πελάτισσας. Στα μάτια μου ήταν σαν ζωντανά γλυπτά! 

Από μακριά η δουλειά σου ξεγελά τον θεατή, φαντάζει σαν φωτορεαλισμός. Από κοντά πάλι, μπορεί η λεπτομερειακή σου αναπαράσταση να προσεγγίζει το θέμα εξαντλητικά, εντούτοις όμως η απουσία των σωμάτων και των προσώπων που φορούν αυτά τα ρούχα καθιστούν τα έργα και αφαιρετικά, επίσης. Μπορείς να μου εξηγήσεις τις ισορροπίες της ζωγραφικής σου; Δε χρησιμοποιώ τη λέξη «τεχνοτροπία», έχω την εντύπωση πως το διττό της περίπτωσής σου δε χωρά σε έναν όρο, και φυσικά καθόλου δε μου αρέσει η ταμπελοποίηση, που τη θεωρώ αρρώστια των ψευτοειδικών και των φο επαϊόντων. Θέλω, όμως, εσύ η ίδια να μου αναπτύξεις το βαθύτερο της πινελιάς σου και όλα αυτά που ορίζουν αυτό που κοιτώ.
Στη ζωγραφική μου νιώθω την ανάγκη να αποτυπώσω τη λεπτομέρεια αλλά χωρίς φωτορεαλιστική πρόθεση. Το ενδιαφέρον μου στρέφεται στην αποτύπωση του φωτός, της σκιάς, των όγκων, των πτυχώσεων και των υφών αλλά και του τρόπου που όλα αυτά τα στοιχεία καταφέρνουν μέσα από τη σύνθεσή τους να δημιουργήσουν νέες εικόνες, νέες αφηγήσεις και μεταφορές. Εκεί που αναπαριστώ έναν κόμπο, μια πτυχή, μια ραφή, μια επαφή, σε αυτά τα σημεία θα ήθελα να υπαινίσσεται συναισθηματική ένταση ή και ταυτόχρονα ένα ουτοπικό και αφαιρετικό τοπίο. Με ελκύει η πληθωρικότητα και η οπτική απόλαυση και αυτό θέλω να το αναπτύξω διεξοδικά αποτυπώνοντάς το πολύ λεπτομερειακά ώστε να φαίνεται πλούσιο και αισθητικά ωραίο. Αλλά ταυτόχρονα να υπερβαίνει την προφανή αναφορά και να λειτουργεί ακόμη και αφαιρετικά. 

Θεωρώ πως έχεις κατακτήσει ένα ύφος και μια τεχνική που σε καθιστούν απόλυτα αναγνωρίσιμη. Αυτή η αναγνώριση προκύπτει φυσικά και λόγω του θέματος που διακονείς, μια πατέντα, πρωτοτυπία, πεδίο που αναπτύσσεσαι αρμονικά στον χρόνο. Αναρωτιέμαι, όμως, πόσο μακριά και πού μπορεί να σε πάει τούτη η αφοσίωσή σου στο συγκεκριμένο θέμα.
Το ύφος και η τεχνική είναι χαρακτηριστικά τα οποία δε με ενδιαφέρουν ουσιαστικά ως διακριτά στοιχεία, ή τουλάχιστον δε με προβληματίζουν. Η ζωγραφική μου επιθυμώ σε ένα μεγάλο βαθμό να με ικανοποιεί και να με καλύπτει. Δουλεύω πάντοτε συστηματικά και μεταβαίνω από έργο σε έργο. Δεν προγραμματίζω μακροπρόθεσμα αν θα ζωγραφίσω το ένα ή το άλλο θέμα. Τώρα, όσον αφορά το πού μπορεί να με πάει αυτό, είναι μία απόφαση που προκύπτει μέσα από τη δουλειά. Όσο δουλεύω, στην ουσία, απορρίπτω πράγματα, άλλα τα δέχομαι και καταλήγω σε ένα αποτέλεσμα, χωρίς να υπάρχει μια προκαθορισμένη απόφαση και πορεία. Μέσα από τη δουλειά προκύπτουν μονοπάτια που τη δεδομένη στιγμή με ενδιαφέρει να τα εξερευνήσω και τα ακολουθήσω.

Μιλώντας για μακριά, αν πω τη λέξη Ντίσελντορφ, θα συμπληρώσεις τα υπόλοιπα σχετικά, με τις ημερομηνίες, την γκαλερί, τον αριθμό έργων, αλλά και πώς προέκυψε η διεθνής πλέον πρακτόρευσή σου και κατά συνέπεια η έκθεσή σου εκεί;
Η συνεργασία μας με την γκαλερί Beck & Eggeling ξεκίνησε το 2016 λόγω του κοινού φίλου και καλλιτέχνη Απόστολου Παλαβράκη. Μου δόθηκε η ευκαιρία έτσι να συμμετέχω σε κάποιες ομαδικές εκθέσεις που συνυπήρξα με πολλούς και ενδιαφέροντες καλλιτέχνες. Αυτή η συνεργασία λειτουργεί καλά και σταθερά και έτσι αποφασίσαμε ότι ήρθε ο καιρός να γίνει και μία ατομική προβολή της δουλειάς μου. Στις 21 Απριλίου, λοιπόν, δείχνω την πρώτη μου ατομική έκθεση στον χώρο της γκαλερί στο Ντίσελντορφ και όλη αυτή η διαδικασία μου δημιουργεί χαρά και ενθουσιασμό!

Καμιά φορά σκέφτομαι πως τα ρούχα σου θα μπορούσαν άνετα να αποτελέσουν έμπνευση για έναν σχεδιαστή, ώστε από τον καμβά να τα μεταφέρει σε ένα κανονικό ντεφιλέ μιας κολεξιόν με σχήμα, ποιότητα, ανάλογες αέρινες υφές και χρώμα. Αν γινόταν μια τέτοιου είδους απόπειρα ζωντανέματος, ας την πω, της δουλειάς σου σε αληθινά ρούχα με υπογραφή, θα ήθελα να μάθω ποιος σχεδιαστής ή σχεδιάστρια θα σε κολάκευαν με την πρόταση.
Αυτό δεν μπορεί να ισχύσει ακριβώς, γιατί στην ουσία η ίδια η μόδα είναι η αφορμή από την οποία παίρνω εγώ την έμπνευσή μου και βρίσκω συχνά το θέμα της δουλειάς μου, ώστε στη συνέχεια να το μεταμορφώσω σε κάτι άλλο! Δεν ξέρω και δεν έχω σκεφτεί αυτή τη στιγμή κατά πόσο θα μπορούσε η ζωγραφική μου να γίνει ρούχο. Σίγουρα υπάρχουν κάποιοι σχεδιαστές που εκτιμώ, και Έλληνες και ξένοι, αλλά δεν είναι αυτό το ζητούμενό μου. Εμένα με ενδιαφέρει να φανεί όλη αυτή η ιστορία που δημιουργείται από το φως πάνω στο ύφασμα, από τις σχέσεις που δημιουργούνται μέσα στις πτυχές, από την επαφή του σώματος με το ύφασμα και από όλα αυτά να δημιουργηθεί και να αναπλαστεί μία νέα εικόνα μέσα από το νέο frame που έχω επιλέξει. Η εστίασή μου βρίσκεται δηλαδή όχι τόσο στην αποτύπωση του ίδιου του υφάσματος ή του ρούχου αλλά δια μέσου αυτού στην ανάδειξη μιας νέας εικόνας που προκύπτει από την ταυτόχρονη αλληλεπίδραση του φωτός, της σκιάς και του υφάσματος.

Πώς είναι να ζεις και να δημιουργείς στη Θεσσαλονίκη; Το ρωτώ γιατί η πόλη δεν προσφέρει ευκαιρίες, οι γκαλερί είναι λίγες και τα τοπικά μουσεία, με τα χίλια μύρια οικονομικά προβλήματα, δεν καίγονται να ανοίξουν όραση και προβληματισμούς, εμμένοντας σε παρουσίες ονομάτων που είτε παίζουν πρόθυμα το παιχνίδι των κιουρέιτορ είτε έχουν καλές άκρες. Επομένως, και με δεδομένο πως μαζί με τον σύντροφό σου, επίσης ζωγράφο, Νίκο Ασλανίδη, καταφέρατε να εκτίθεστε αλλά και να πουλάτε στο εξωτερικό, τι θα συμβούλευες ένα παιδί που αποφοιτά σε λίγο από την Σχολή Καλών Τεχνών και δε θέλει να κατηφορίσει για την Αθήνα ή να πάρει των ομματιών του για έξω;
Δυσκολίες γενικά υπάρχουν παντού, και στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα και παντού. Όσο κοινότυπο κι αν ακούγεται, σίγουρα παίρνει χρόνο πολλές φορές να αναγνωριστεί η δουλειά ενός καλλιτέχνη. Όμως, αυτό που είναι σημαντικό για μένα προσωπικά αλλά και αντίστοιχα θα συμβούλευα και κάθε νέο παιδί σήμερα που θέλει να ασχοληθεί με τη ζωγραφική ή με οποιαδήποτε άλλη μορφή τέχνης, είναι να προσπαθεί να μένει συνεπές και σταθερό απέναντι στη δουλειά του. Με αυτό τον τρόπο πιστεύω ότι κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες μπορεί να υπερασπιστεί, να εκπροσωπήσει αλλά πρώτα από όλα να νιώθει καλά με αυτό που κάνει. Κατά την άποψή μου, οι δυσκολίες είναι δυνατόν να ξεπεραστούν με την ειλικρίνεια και την ποιότητα της δουλειάς. 

Υπάρχει μια καλλιτεχνική παρέα εδώ στην πόλη με την οποία ανταλλάσσετε προβληματισμούς, μοιράζεστε ιδέες ή επιθυμίες και παρακολουθείτε ο ένας τη δουλειά του άλλου; Αυτό το ρωτώ γιατί στην Αθήνα, τα χρόνια που έμεινα, γνώρισα πολλούς ζωγράφους που επικοινωνούν αναμεταξύ τους σε καθημερινή βάση, ανταμώνοντας σε καφέ, γκαλερί και μουσεία, σε αντίθεση με τη Θεσσαλονίκη όπου όλοι και όλα κινούνται μοναχικά, αποσπασματικά, υποτονικά, εξού και περισσότερο μικρόψυχα και ανθρωποφάγα…
Υπάρχουν κάποια άτομα που εμπιστεύομαι, συζητάμε, βλέπουμε τις δουλειές ο ένας του άλλου και γενικά αλληλοϋποστηριζόμαστε. Το βασικό, όμως, για μένα είναι ότι ο Νίκος Ασλανίδης είναι ο σύντροφός μου και ένας άνθρωπος ο οποίος είναι πολύ ειλικρινής και αυστηρός με τη δουλειά. Οπότε πιστεύω ότι σε αυτή τη φάση καλύπτει την ανάγκη μου για αντικειμενικότητα, για υποστήριξη, για συζήτηση και για ανταλλαγή απόψεων. Όμως, όταν όλο αυτό γίνεται σε ένα πιο ευρύ κύκλο, γίνεται πιο ενδιαφέρον και διαδραστικό. Ίσως έχεις δίκιο σε αυτό το κομμάτι, ότι είναι λίγο πιο μοναχικά τα πράγματα στη Θεσσαλονίκη, γιατί οι επιλογές που έχει κάποιος είναι μικρότερες και λιγότερες. Έτσι, κάποιοι συνάδελφοι το βλέπουν πολύ ανταγωνιστικά. Φυσικά, κάθε φορά που μου δίνεται η ευκαιρία να έρθω σε επαφή με άτομα του χώρου είτε στη Θεσσαλονίκη είτε στην Αθήνα είτε στο εξωτερικό απολαμβάνω πάντα τις συζητήσεις, καθώς πραγματικά είναι πολύ ενδιαφέρον και εποικοδομητικό να μπορείς να συζητήσεις για θέματα που αφορούν όλους.

Τι σε κάνει να ξυπνάς κάθε πρωί και να μπαίνεις στο στούντιο με φόρα; Ή δουλεύεις οπότε βρεις χρόνο; Το δεύτερο το ρωτώ, γιατί ξέροντας πως έγινες ξανά μητέρα, νιώθω πως ο δημιουργικός σου χρόνος είναι πιο περιορισμένος.
Πολύ σωστά, είναι πολύ περιορισμένος ο χρόνος μου, γι’ αυτό επιλέγω να δουλεύω συστηματικά με πολύ αυστηρό πρόγραμμα και χρονοδιάγραμμα. Δεν έχω άλλη επιλογή! Η δουλειά είναι καθημερινή και εκεί που έχω καταλήξει είναι ότι όταν έχεις διάθεση και όρεξη για δουλειά και ταυτόχρονα έχεις και αγωνία να ολοκληρώσεις ένα έργο, βρίσκεις πάντα τον χρόνο κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες! Φυσικά, κάθε μέρα δεν μπορεί να είναι ίδια, καθώς υπάρχουν μέρες που θα σου βγει κάτι καλό και κάποιες μέρες που δεν θα βγει. Αλλά προσπαθώ να είμαι καθημερινά στο εργαστήριο, γιατί ακόμη και όταν δεν είμαι, με απασχολεί και σκέφτομαι συνεχώς κάποιο έργο και η εξέλιξη της δουλειάς. 

Ποια είναι η τελευταία φορά στη Θεσσαλονίκη, στην Αθήνα ή το εξωτερικό, όπου βρέθηκες ενώπιον έργου και καλλιτέχνη που σε συντάραξε τόσο, ώστε εκείνη τη στιγμή να μείνεις άφωνη και μετά να το συζητάς για μέρες;
Τον Οκτώβριο είδα στο Κ20 στο Ντίσελντορφ μία έκθεση του Mondrian. Εκτός από τα γνωστά του έργα είδα από κοντά και μεγάλο μέρος της πρώιμης δουλειάς του, το οποίο περιελάβανε κάποια τοπία. Και κάποιες περιοχές μέσα στο σκοτάδι ήτανε πραγματικά μαγικές! Επειδή με ενδιαφέρει πάρα πολύ το τι συμβαίνει μέσα σε μία σκιά και το τι ιστορία μπορεί να ειπωθεί εκεί μέσα. Δεν μπορώ να πω ότι με μάγεψε ένα συγκεκριμένο έργο αλλά το σύνολο της δουλειάς και ιδιαίτερα η αποτύπωση του φωτός και του βάθους. Ενώ αρκετές φορές ο Mondrian επαναλαμβάνει το ίδιο θέμα, με την αλλαγή της χρωματικής κλίμακας και της έντασης καταφέρνει να δημιουργεί κάθε φορά μια τελείως διαφορετική αίσθηση του φωτός. Και αυτό το στοιχείο μου φάνηκε πραγματικά πολύ ενδιαφέρον και ελπίζω ότι εμπεριέχεται και στη δική μου δουλειά.

Τελευταία ερώτηση και μπορεί και η πιο ζόρικη: Πώς είναι για ένα ζευγάρι ζωγράφων να συμβιώνει στο ίδιο στούντιο; Το ρωτώ γιατί και εσύ και ο Νίκος Ασλανίδης είστε δυο ξεχωριστές αξίες, μονάδες και ταυτότητες, οπότε θα ήθελα να μάθω πόσο ή καθόλου επηρεάζει και καθοδηγεί ο ένας τον άλλον.
Ακριβώς, επειδή είμαστε δύο διαφορετικοί χαρακτήρες, η συνύπαρξη είναι και εύκολη και δύσκολη. Ευτυχώς, όμως, καταφέρνουμε και μοιράζουμε την ημέρα ώστε να μην συμπίπτουμε διαρκώς και να υπάρχει ο απαραίτητος προσωπικός χρόνος και χώρος. Ιδανικό θα ήταν ο καθένας να είχε τον δικό του χώρο, αλλά μέχρι τότε… εκμεταλλευόμαστε τα θετικά στοιχεία της συμβίωσης!

Λία Καζάκου, «Second Skin», 22 Απριλίου - 13 Ιουνίου
Beck & Eggeling International Fine Art Bilker Strasse 5, Düsseldorf