Η Κατερίνα Κοσκινά «ταξιδεύει» την ελληνική τέχνη στην Κίνα

Το Ocean Flower Island, το μεγαλύτερο κατασκευασμένο νησί της Ασίας, βρίσκεται στο Hainan, στο νοτιότερο άκρο της Κίνας. Περιβάλλεται από τον Ειρηνικό Ωκεανό, η έκτασή του φτάνει τα 8.000.000 μ² και φιλοδοξεί να αναδυθεί στο μεγαλύτερο κέντρο πολιτισμού, ψυχαγωγίας και τουρισμού της Ασίας. Σκέψου μια μέγκα Ντίσνεϊλαντ κι ένα μούλτι γκράντε Ντουμπάι, μπόλιασε τη φαντασία σου με ολίγη από ΜoΜΑ στη Νέα Υόρκη και πρόσθεσε μια εσάνς από εξωτική Κίνα: το ιλιγγιώδες πρότζεκτ, από όπου και να το δεις, ως σύλληψη, κατασκευαστικό όραμα, πακτωλό κεφαλαίων που απαιτήθηκαν για την ανέγερσή του και ταχύτητα υλοποίησης, κόβει την ανάσα! Στα πέταλα του Ocean Flower Island υπάρχουν κυρίως κατοικίες, βίλες με ιδιωτικές παραλίες ή διαμερίσματα για μεγάλα βαλάντια, ξενοδοχεία, εμπορικά κέντρα, τόσο υπερσύγχρονα και τόσο εντυπωσιακά που κάνουν το τοπίο του να δείχνει σαν ένα υπερφουτουριστικό σκηνικό που ξεπήδησε από ταινία του Νόλαν. Το νησί είναι ήδη αξιοθέατο και προκαλεί talk of the…world, μιας και προορίζεται να γίνει ο εμπορικός, τουριστικός και πολιτιστικός πόλος της «νέας Κίνας». Όμως, πέρα από τα malls με τα μεγάλα brands και τη φημολογία του νέου φορολογικού παραδείσου, πέρα από τα πιο γνωστά αστεράτα και υμνημένα εστιατόρια του κόσμου που έσπευσαν να ανοίξουν παραρτήματα, εδώ φτιάχτηκε και ένα πάρκο τέχνης με 8 μουσεία να δεσπόζουν και να φιλοτεχνούν το αρτίστικο προφίλ του. Τα εγκαίνιά τους είχαν αναγγελθεί πριν ενάμιση χρόνο με τη φιλοξενία μιας Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης, διαφορετικής όμως από την αντίστοιχη –μεγαλειώδη και ώριμη πλέον ηλικιακά– της Βενετίας. Εδώ δεν θα υπάρχει η λογική των εθνικών περιπτέρων-συμμετοχών αλλά μια νέου είδους πολυσυμμετοχικότητα. Η διαπλανητική καραντίνα δεν εμπόδισε την πρώτη διοργάνωση να ξεκινήσει κι ας ζήσαμε μήνες ανασφάλειας και αναβολών, λόγω της πανδημίας. Μόνο που δεν ονομάστηκε Μπιενάλε, αλλά The Tides of the Century - 2020 International Art Exhibition. Και ας άνοιξε το 2021! Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο ονειρευόμαστε το μέλλον που εφάπτεται με το παρόν που εκκινεί από αυτό ακριβώς το σημείο: το τώρα μοιάζει με παλιρροϊκό κύμα μιας ζωής που ξαναφουσκώνει με την αισιοδοξία και τη δημιουργία να αποτελούν το αύριο του κόσμου. 

Η έκθεση με αυτόν το γενικό τίτλο θα διαρκέσει μέχρι τον Δεκέμβριο του 2021 και όλα συνηγορούν πως θα συζητηθεί πολύ, μιας και θα παρουσιάσει πάνω από 140 έργα καλλιτεχνών από 24 χώρες απ’ όλο τον κόσμο. Από τον Φεβρουάριο, λειτουργούσε κατόπιν RV για ειδικούς και μόλις άνοιξε τις πύλες της στο κοινό. Η ζωή προσπαθεί να ξαναβρεί τον παλιό σφυγμό της, σιγά-σιγά ξαναπαίρνουν μπρος τα αφιερώματα και οι ακαδημαϊκές δραστηριότητες, ενόσω αναμένουμε και τα διεθνή εγκαίνια.

Η The Tides of the Century - 2020 International Art Exhibition εκτείνεται σε 8 μουσεία, στα 7 από τα οποία παρουσιάζονται έργα καλλιτεχνών από όλο το κόσμο, επιλεγμένων από μια διεθνή επιτροπή ειδικών, με έμφαση στους Ασιάτες και ειδικότερα στους Κινέζους καλλιτέχνες. Το 8o μουσείο φιλοξενεί το έργο καλλιτεχνών μίας και μόνον χώρας. Και μάντεψε ποια είναι αυτή η χώρα: η Ελλάδα, εμείς, στην Κίνα, τώρα! Μετά από μια διαδικασία υποβολής και επιλογής επιμελητικών προτάσεων που προέρχονταν από τον ευρωπαϊκό μεσογειακό χώρο, αναδείχθηκαμε ως η τιμώμενη χώρα με την πρόταση «Θέσις-Αντίθεσις-Σύνθεσις. Στη τροχιά των Αλλαγών» («Thesis-Antithesis-Synthesis. In the Belt of Change») της Κατερίνας Κοσκινά, που επιμελήθηκε τα της συμμετοχής και κατάφερε να μας διεθνοποιήσει. Ο συντονισμός και η παραγωγή της έγινε από τον Κώστα Κωνσταντινίδη της Post Scriptum και ο αρχιτεκτονικός της σχεδιασμός από τη Μαρία Μανέτα. Της ζητήσαμε να μας μιλήσει για την ελληνική πρόταση, το σκεπτικό, τα έργα, τους καλλιτέχνες που συμμετέχουν και τη διαδικασία υλοποίησης ενός πρότζεκτ, που εν μέσω πανδημίας φάνταζε ακατόρθωτο, αλλά να που τελικά δεν ήταν. 

Είναι μεγάλη τιμή για την Ελλάδα να βρίσκεται στη θέση της τιμώμενης χώρας σε αυτόν το νέο τόπο - art place to be και ειδικά σε αυτή την εναρκτήρια έκθεση. Πώς αισθάνεστε που η επιμελητική σας πρόταση διακρίθηκε;  
Η ανάδειξη της Ελλάδας ως τιμωμένης χώρας και κατ' επέκτασιν φιλοξενούμενης, σίγουρα με ευχαριστεί πολύ. Δεν βρίσκεται συχνά η χώρα μας στο επίκεντρο μεγάλων γεγονότων σύγχρονης τέχνης. Επιπλέον, η έκθεση είναι η παρθενική σε ένα νέο Μουσειακό χώρο και σε μια νέα εικαστική αγορά, στη χώρα που σε λιγότερο από μια δεκαετία, τα μουσεία σύγχρονης τέχνης, κρατικά και ιδιωτικά, ανοίγουν με ταχύτατους ρυθμούς, διαμορφώνοντας ένα πρωτοφανές τοπίο συλλογών, συλλεκτών και φιλότεχνων. Θεωρώ δε ότι αποτελεί, πέραν από τιμή στον επιμελητή και όλη την ομάδα που την υλοποιεί και μια μοναδική ευκαιρία  για τους Έλληνες καλλιτέχνες, καθώς η επισκεψιμότητα και για το νέο νησί και για το πάρκο μουσείων, αναμένεται να είναι πολύ μεγάλη. Και μόνον το ότι η Ελλάδα θα έχει ένα δικό της μουσειακό χώρο, είναι μια μεγάλη προβολή για τη χώρα μας και το εικαστικό δυναμικό της.

Τι παρουσιάζει η συμμετοχή μας και πόσοι καλλιτέχνες θα πάρουν μέρος;
Η κεντρική έκθεση αποτελείται από 34 Έλληνες καλλιτέχνες και καταλαμβάνει τους 3 από τους τέσσερις χώρους ενός εκ των Μουσείων, που ολοκληρώθηκαν τον Φεβρουάριο του ’21. Αναφέρομαι σε κεντρική έκθεση, γιατί πέραν της έκθεσης με τίτλο «Θέσις-Αντίθεσις-Σύνθεσις. Στη τροχιά των Αλλαγών» που αναπτύσσεται στους τρεις από τους τέσσερις χώρους του κτιρίου, έχουμε προσκαλέσει το Athens Digital Art Festival (ADAF) με 21 από τους καλλιτέχνες του. Άρα μιλάμε για συνολικά 55 καλλιτέχνες. Ήθελα η πρότασή μου να λαμβάνει υπόψη το γενικό θέμα αλλά και τον χώρο, ο οποίος έχει αρκετές ιδιαιτερότητες, όπως και οι υπόλοιποι άλλωστε, αφού πρόκειται για εντυπωσιακές και πολύπλοκες κατασκευές.

Ο επισκέπτης κάνει τον κύκλο του χώρου και εξέρχεται από την ίδια πόρτα και σε αυτή τη ροή στήθηκε το αφήγημα. Το κτίριο αποτελείται από 4 διακριτά ελλειψοειδή τμήματα που συνδέονται εσωτερικά με περάσματα. Ο πρώτος χώρος, ο οποίος έχει και τα βεστιάρια, τα σημεία ελέγχου κ.λπ. πληροφορεί για έκθεση αλλά και για τη πολιτιστική και τουριστική δραστηριότητα στη χώρα μας, αφενός με τα εισαγωγικά κείμενα τοίχου και αφετέρου με ένα αφιέρωμα στην Ελλάδα, μέσω προβολών, ώστε να αξιοποιήσουμε τη δυνατότητα που μας προσφέρεται να προβάλουμε τον πολιτισμό αλλά και τις τουριστικές ομορφιές της, ειδικότερα αφού η έκθεση εντάχθηκε στο πρόγραμμα εκδηλώσεων του 2021, Έτος Κίνα - Ελλάδα για τον Πολιτισμό και τον Τουρισμό. Επιπλέον, θέλοντας να δείξουμε σε ένα νέο και υπερσύγχρονο χώρο και σε έναν τόπο που αποτελεί την αιχμή του δόρατος  σύνδεσης τεχνολογίας και τέχνης, Έλληνες καλλιτέχνες που δουλεύουν αποκλειστικά με την τεχνολογία και τα νέα μέσα, προσκαλέσαμε το ADAF. Τελικά, λόγω της πανδημίας, δεν μπορούμε να δείξουμε έργα που χρειάζεται να φορεθεί ειδικός εξοπλισμός π.χ. για VR ή AR, και περιοριστήκαμε σε προβολή 21 video films.

Μιλήστε μας για τα τρία στάδια της έκθεσης «Θέση-Αντίθεση-Σύνθεση. Στην Τροχιά των Αλλαγών»...
Πρόκειται για μια επιλογή έργων (γλυπτά, εγκαταστάσεις, βίντεο, πολυμεσικά έργα και ψηφιακή τέχνη) από πρωτοπόρους και καταξιωμένους Έλληνες ή ελληνικής καταγωγής καλλιτέχνες, διαφορετικών γενεών, όπως θα δείτε και στη λίστα των συμμετεχόντων.

Η κυρίως έκθεση ξεκινάει με την είσοδο στην εγκατάσταση της Αιμιλίας Παπαφιλίππου, η οποία μέσω του του Σκακιστικού Συνεχούς κάνει ευθεία αναφορά στη ροή και τη συνοχή του κόσμου, με έμφαση στη σχέση χάους-τάξης. Ο επισκέπτης εισέρχεται στον πρώτο χώρο με τίτλο «Καλλιτεχνικές Εξερευνήσεις: Επιστήμη και Σύμπαν», όπου φιλοξενούνται έργα που αφορούν σε αναζητήσεις μέσω της τέχνης  θεμάτων που  σχετίζονται με το σύμπαν, την ενέργεια, τα μαθηματικά, τη λειτουργία των στοιχείων της φύσης, τη επεξεργασία των λογισμικών κλπ. Αναδεικνύουμε τον προβληματισμό και το έργο καλλιτεχνών όπως ο Γ. Ζογγολόπουλος, ο Takis, ο Π. Ξαγοράρης, η Ν. Πάστρα και φτάνουμε μέχρι νεότερους και ο όπως ο C o s t i s, ο Θεόδουλος, ο Δ. Τράγκας, ο Γ. Μιχαλούδης ή ο Μ. Δασκαλάκης –Λεμός.

Στον δεύτερο χώρο με τίτλο «Πνευματικές αναζητήσεις: Υπερβαίνοντας το Καθημερινό» υπάρχει πάλι η έννοια της αναζήτησης αλλά με ένα πιο «μεταφυσικό» χαρακτήρα που έχει να κάνει περισσότερο με ενδοσκόπηση και με μια πιο –θεολογική– ας το πούμε αντίληψη του κόσμου. Εκεί εκτίθενται από την μία πλευρά έργα των Stephen Antonakos, Σ. Φαϊτάκη, Ν. Παπαδόπουλου. Από την άλλη πλευρά παρουσιάζονται έργα των Chryssa, Κ. Βαρώτσου, Ν. Ναυρίδη, Μπ.Βενετόπουλου, Δ. Αληθεινού που πραγματεύονται το φυσικό και το αστικό τοπίο, αλλά και το ευάλωτο ή το σκληρότητα της ανθρώπινης συνθήκης.

Στον τελευταίο και μεγαλύτερο χώρο με τίτλο «Μυθολογίες του Παρελθόντος - Μυθολογίες του Μέλλοντος», μέσα από τη χρήση της αρχαίας μυθολογίας ή «μύθων» του σήμερα, σύγχρονοι καλλιτέχνες πρεσβύτεροι και νεότατοι, αναφέρονται σε διαχρονικά ζητήματα, είτε  με πρωτοποριακό τρόπο είτε μέσα από μια post-human θεώρηση. Τίθενται ζητήματα που αφορούν στη ζωή, το θάνατο, τον πλανήτη και τα θέματα περιβάλλοντος, τη μετατροπή του ατόμου σε τεχνολογικό υπεράνθρωπο, την επίδραση της Ψηφιακής Εποχής, τη διαμεσολάβηση της εικόνας, αλλά και τη μοναξιά, την απομόνωση, τον αέναο κύκλο της ζωής κλπ. Εκεί θα δει κανείς πολλές βίντεο προβολές όπως του Γ. Δρίβα, της Μ. Στραπατσάκη ή του Κ. Τσόκλη με το ιστορικό «Καμακωμένο Ψάρι» που είναι από τα πρώτα έργα Ζωντανής Ζωγραφικής. Tην Ε. Παπαμαργαρίτη να προηγείται σε post-human κόσμους και τον A. Αγγελιδάκη να εμπνέεται από το μύθο του Διογένη και να αντιμετωπίζει τους αμφορείς ως το αρχαίο μέσο κοινωνικής δικτύωσης. Στον ίδιο χώρο θα βρούμε έργα των Μ. Σαντοριναίου, Π. Χανδρή, Γ. Χατζηγεωργίου, Λ.  Bενιέρη,  Γ. Κρανιδιώτη.

Ακόμη, ο Θ. Τριανταφυλλίδης με το έργο «Νike», πραγματεύεται την ίδια τη διαδικασία της δημιουργίας, με την πλοήγηση ενός avatar μέσα στο έργο. Ο Stelarc, κυπριακής καταγωγής,  πρωτοπόρος καλλιτέχνης της ρομποτικής και της προσθετικής ερευνά τη συνύπαρξη τεχνολογίας και ανθρώπου, χρησιμοποιώντας το ίδιο του το σώμα. Ο Π. Μώρης κοιτά την αλληλεπίδραση του αστικού τοπίου και της  αυτοματοποίησης,  ο Α. Ρουφάνης καταγράφει τη μοναξιά στις μεγαλουπόλεις. Οι Α. Χαρωνιτάκης, Π. Χανδρής και Γ. Δρίβας επικεντρώνουν, με διαφορετικές προσεγγίσεις, την προσοχή τους στον φυσικό κόσμο. Ο Λ. Σαμαράς, με τις επεξεργασμένες στον υπολογιστή αυτοπροσωπογραφίες του, μιλάει για την ταυτότητα ως εικόνα τη μνήμης και της ύλης, αποτυπωμένη στο είμαι και το εγώ.

Με τι κριτήρια επιλέξατε τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες στην έκθεση;
Πριν περίπου 2,5 χρόνια, όταν ήμουν Διευθύντρια του Μουσείου, επιμελήθηκα μια έκθεση στο Εθνικό Μουσείο Τεχνών στο Πεκίνο (ΝΑΜΟC) με έργα από τη συλλογή του. Αυτό έγινε μετά από τη συμμετοχή μου σε ένα συνέδριο στην Κίνα, λίγους μήνες νωρίτερα. Τα δύο αυτά γεγονότα μαζί με μια έκθεση που φιλοξενήσαμε το 2017 στο ΕΜΣΤ, με έβαλε σε μια διαδικασία προβληματισμού σχετικά με τις ομοιότητες και διαφορές των δύο πολιτισμών, Κίνας και Ελλάδας, τους δύο πυλώνες του παγκόσμιου πολιτισμού που εξακολουθούν να επηρεάζουν τον ανατολικό και δυτικό τρόπο σκέψης, μέχρι και σήμερα. Καθώς, το θέμα που μας δόθηκε ήταν πολύ γενικό και είχε να κάνει αφενός με τον δρόμο του μεταξιού από θαλάσσης και αφετέρου με την επιρροή της τεχνολογίας σήμερα στην τέχνη, προσπάθησα να βρω έναν νοηματικό άξονα που να συνδυάζει το χθες και το σήμερα και ταυτόχρονα να αξιοποιήσω την έρευνα και την εμπειρία από τις προηγούμενες εκθέσεις για να παρουσιάσουμε θέματα που διαπίστωσα ότι αντιστοιχούν και διαπερνούν και την κινεζική σκέψη και προβληματισμό. Υπάρχει μια περίοδος που η ελληνική και η κινεζική φιλοσοφία συναντιούνται, αν και αυτό δεν είναι προφανές στη φόρμα. Το «Τα πάντα ρει» του Ηράκλειτου, η αναφορά του στην ατελείωτη κίνηση που ωθεί την ανθρωπότητα να εξοικειωθεί με την ιδέα της αλλαγής και της ροής, που δεν διαφέρει πολύ από τη φιλοσοφία Γιν και Γιανγκ. Το νερό, ιδιαίτερα, είναι ένα στοιχείο που έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο, στην οικονομία μέσω του εμπορίου και την εδαφική επέκταση κατά την αρχαιότητα και στη διάδοση του πολιτισμού και των δύο λαών.

Να στήσει κανείς έκθεση εξ αποστάσεως εν μέσω κορωνοϊού είναι άθλος. Ποιες ήταν οι προκλήσεις στον συντονισμό για τη διαμόρφωση του πρότζεκτ και πώς τις αντιμετωπίσατε; Πώς ήταν η εμπειρία συνεργασίας σας με τους Κινέζους διοργανωτές;
Δεν το βάλαμε κάτω και ξεπεράσαμε δυσκολίες επικοινωνίας, απόστασης, αντιλήψεων, ενίοτε και διαφορετικών συνηθειών, πρακτικών, ακόμη και συμπεριφοράς. Μέσα από τις δυσκολίες η ομάδα ζορίστηκε αλλά σφυρηλατήθηκε, όπως και η σχέση με τους συνεργάτες μας στην Κίνα. Στο τέλος, με προσπάθεια να κατανοήσει ο ένας τον άλλον και να σεβαστεί την ετερότητα, καταφέραμε να γνωρίσουμε καλύτερα και να μάθουμε ή και να ξε-μάθουμε πράγματα. Η πιο δύσκολη αλλά και η πιο χρήσιμη περίοδος ήταν το στήσιμο της έκθεσης με κατεύθυνση από την Ελλάδα και εφαρμογή στην Κίνα, με χρήση διαφορετικής γλώσσας και τολμώ να πω στα τυφλά. Εδώ η τεχνολογία έκανε το ακατόρθωτο, εφικτό. Μπορώ να σας πω ότι είμαστε όλοι αγχωμένοι, συγκινημένοι, ξενυχτισμένοι λόγω της διαφοράς ώρας, μοιραζόμαστε τα ίδια αισθήματα αμφιβολίας αλλά και χαράς. Είχα την τύχη να δουλεύω με τη Σέτα Αστραίου - Καρύδη, τη Μαρία Μανέτα στην επιμελητική ομάδα και είχαμε ως σύμβουλο για τα οπτικοακουστικά τον Ηλία Χατζηχριστοδούλου, αλλά και την τύχη να συνεργαστούμε με εξαιρετικούς μάστορες και τεχνικούς επί τόπου. Ευρηματικούς στη δυσκολία, όπως είμαστε και οι Έλληνες. Σε αυτό τον τομέα αισθάνθηκα ότι πετύχαμε το μέγιστο. Είχαμε μεγάλη ευθύνη και διαχειριζόμαστε σημαντικά έργα. Έπρεπε να προσέχουμε διπλά. Συγκεντρώσαμε έργα όχι μόνο από καλλιτέχνες αλλά και από ιδρύματα, που μας εμπιστεύθηκαν, όπως το  Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το Ίδρυμα Ωνάση, η PACE Gallery New York, το Ίδρυμα ΚΕΤΕ (Τάκις), το Ίδρυμα Γ. Ζογγολόπουλου, το Stephen Antonakos Studio, New York. Περάσαμε από 40 κύματα μέχρι να καταλήξουμε κάπου. Ήρθαμε σε επαφή με το Υπουργείο Εξωτερικών της Κίνας και ενταχθήκαμε στον επίσημο πρόγραμμα του έτους 2021 Κίνα-Ελλάδα, Πολιτισμός και Τουρισμός. Ακολούθησε και η ελληνική ένταξή μας στο έτος, ενώ εξασφαλίσαμε την Αιγίδα του Υπουργείου Εξωτερικών, του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού, του Υπουργείου Πολιτισμού, του ΕΟΤ, του Δήμου Αθηναίων. Η πρεσβεία της Ελλάδας στην Κίνα ήταν πολύ υποστηρικτική σε όλα τα θέματα επικοινωνίας και είναι στο πλάι μας σε αυτή τη δύσκολη περιπέτεια. Είμαστε μικρή ομάδα και χρειαστήκαμε πολλές φορές υποστήριξη. Οι δυσκολίες ήταν πολλές μα όχι αξεπέραστες. Δεν θα πω ότι ήταν εύκολο ούτε ότι όλα έγιναν σαν να είμαστε εκεί. Το αποτέλεσμα όμως, ειδικά αν αναλογιστούμε τις πρωτοφανείς συνθήκες δουλειάς, μας δικαίωσε, ναι.

Το πιο ενδιαφέρον από όλα είναι ότι ίσως αυτή η έκθεση να είναι λόγω μεγέθους και σημασίας όντως μια παγκόσμια πρώτη στησίματος εξ αποστάσεως. Μιλήστε μας για αυτή τη συγκλονιστική, από επιμελητικής πλευράς, εμπειρία.
Όταν μου έλεγαν ότι ίσως χρειαστεί να κάνουμε με τον τρόπο αυτό την εγκατάσταση, γέλαγα. Θα είναι ένα blind date έλεγα, που όμως έγινε. Όλες οι συνεννοήσεις πραγματοποιήθηκαν σχεδόν αποκλειστικά από τη διαδικτυακή εφαρμογή WeChat ενώ ταυτόχρονα παρακολουθούμε την ολοκλήρωση κατασκευής του μουσείου που μας παραδόθηκε στις 5 Φεβρουαρίου του 2021. Δεν υπήρχε προηγούμενο, δεν είχαμε καν πλήρη εικόνα του τελικού εκθεσιακού χώρου. Τον παρακολουθούσαμε να χτίζεται. Εγκαινιάσαμε τον χώρο και αντιμετωπίσαμε και όλες τις αρχικές δυσλειτουργίες και όλα αυτά «στα τυφλά». Υπήρξε μια τιτάνια και επίπονη προσπάθεια για να στηθεί η έκθεση πριν την Πρωτοχρονιά των Κινέζων. Ο κ. Κ. Κωνσταντινίδης και οι συνεργάτες στην Post Scriptum έδωσαν μάχη γι’ αυτό. Δουλεύαμε για ένα χώρο πάνω από 1.500 τ.μ., που δεν είχε δει κανείς, ούτε καν οι συνεργάτες μας που βρίσκονταν στο Πεκίνο. Τα ταξίδια που θα έπρεπε να κάνουμε ακυρώθηκαν. Συνεννοούμαστε με αυτόματη μετάφραση από κινέζικα σε αγγλικά ή και ελληνικά. Μιλούσαμε, βλέπαμε και μεταφράζαμε ταυτόχρονα και οι δυο πλευρές, χωρίς ποτέ συνολική εικόνα. Εμπιστεύθηκε ο ένας τον άλλον, δεν είχαμε και εναλλακτικές, και καταλήξαμε σ’ ένα πρωτοφανές επίτευγμα, και την επιβεβαίωση ότι ο πολιτισμός –όταν υπάρχει θέληση, πίστη, πείσμα και εμπιστοσύνη– ξεπερνά διαφορετικές νοοτροπίες, αποστάσεις, αρρώστιες, πανδημίες, προβλήματα ασυμφωνίας. Αυτό για μένα είναι το μεγαλύτερο κέρδος. Ήταν και συγκινητικό και πολύ ανθρώπινο και πολύ αισιόδοξο σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα της τέχνης να μπορεί να γεφυρώνει, να επιβάλλεται με ήπιους τρόπους, να καταφέρνει να βρίσκει τον δρόμο της ακόμα κι εκεί που όλα συνηγορούν ότι θα είναι αδύνατον.

Πιστεύετε ότι αυτή η έκθεση θα συνεισφέρει στην ενδυνάμωση της συνεργασίας Ελλάδας - Κίνας στον τομέα του πολιτισμού;
Η συμβολή μου είναι μικρή, αν λάβει κανείς υπόψη τα κέντρα αποφάσεων και τους λόγους που γίνονται τα πράγματα που είναι πιο σύνθετοι από μια εξαγωγή πολιτισμού. Η έκθεση οφείλεται σε άλλες αποφάσεις με σημαντικά πολιτικοοικονομικά συμφέροντα. Η Κίνα δουλεύει πάνω στο μοντέλο Dual circulation. Εσωτερικά και προς τα έξω αλλαγή και ανάπτυξη. Είμαστε παρόντες, προσκεκλημένοι και μάλιστα τιμώμενοι, σε ένα ξεκίνημα μιας νέας εποχής, στη δημιουργία ενός νέου τόπου, όπου πολιτισμός, τουρισμός, τεχνολογία και ανάπτυξη είναι ταυτόσημα. Είναι ωραίο να βλέπεις το έργο των Ελλήνων καλλιτεχνών στο κέντρο της προσοχής, όπως είναι σημαντικό να αναγνωρίζεται το έργο σου εκτός Ελλάδος. Για να υπάρξουμε πρέπει να μπορέσουμε να εξάγουμε τον πολιτισμό μας, με την ευρύτερη έννοια. Και για να προσκαλούμεθα, πρέπει να μας σέβονται και να μας εκτιμούν. Τη συμβολή μου μόνο έτσι μπορώ να τη δω και μάλιστα ομαδικά όχι ατομικά. Σε τέτοιες στιγμές καταλαβαίνεις τη δύναμη του πολιτισμού και την επικοινωνιακή διάσταση και δύναμη, είναι όντως soft power.

Τι σημαίνει για εσάς προσωπικά αυτή η μεγάλη διοργάνωση;
Είναι μια τεράστια νέα εμπειρία, δεν περίμενα ότι θα τη ζούσα. Έχω κάνει μεγάλες εκθέσεις στη ζωή μου, από πολύ νέα. Δεν μπορούσα να διανοηθώ τον Ιανουάριο του 2020, όταν μου πρότεινε να συνεργαστούμε ο κ. Κωνσταντινίδης, ότι αυτό το πρότζεκτ θα υλοποιείτο υπό αυτές τις συνθήκες. Τελικά, όλα είναι απρόβλεπτα και η συνέχεια, ζήτημα πίστης, εμπιστοσύνης στο άγνωστο. Και η τέχνη είναι αυτό που μας εμπνέει και στα δύσκολα. Και δεν χρειάζεται καν κοινή γλώσσα για να καταλάβουμε ότι είναι το κλειδί εκεί που όλα είναι εμποδισμένα.

Συμμετέχοντες καλλιτέχνες στην έκθεση «Θέσις-Αντίθεσις-Σύνθεσις. Στην τροχιά των Αλλαγών» :

1. Δημήτρης Αληθεινός
2. Ανδρέας Αγγελιδάκης
3. Στίβεν Αντωνάκος
4. Παντελής Χανδρής
5. Χρύσα
6. CostisS
7. Μανώλης Δασκαλάκης Λεμός
8. Γιώργος Δρίβας
9. Στέλιος Φαϊτάκης 
10. Γιούλα Χατζηγεωργίου
11. Ασπάσσιος Χαρωνιτάκης
12. Γιάννης Κρανιδιώτης
13. Ιωάννης Μιχαλούδης
14. Πέτρος Μώρης
15. Νίκος Ναυρίδης
16. Νίκος Παπαδόπουλος
17. Εύα Παπαμαργαρίτη
18. Αιμιλία Παπαφιλίππου
19. Ναυσικά Πάστρα
20. Αριστοτέλης Ρουφάνης
21. Μάνθος Σαντοριναίος
22. Λουκάς Σαμαράς
23. Stelarc
24. Μαριάννα Στραπατσάκη
25. Τάκις
26. Θεόδουλος
27. Δημήτρης Τράγκας
28. Τεό Τριανταφυλλίδης
29. Κώστας Τσόκλης
30. Κώστας Βαρώτσος
31. Μπάμπης Βενετόπουλος
32. Λυδία Βενιέρη
33. Παντελής Ξαγοράρης
34. Γιώργος Ζογγολόπουλος

Invited Festival: ATHENS DIGITAL ARTS FESTIVAL

1. Alex Karantanas | Singularity (2016/17) | 07:13 min
2. Αλεξάνδρα Μαυροφρίδη | LETHAL HAND (2019) | 02:41 min
3. Anestis Anestis | A Natural History of Exotic Extinctions (2018) | 07:26 min
4. Αντώνης Ροζάκης | Escape shadows (from Athens) (2015) | 02:43 min
5. ARos& Christina | Interference | 0.7 (2016) | 04:11 min
6. Ελεάνα Δημοπούλου | SISYPHUS (2016) | 01:20 min
7. Ελένη Χάμου | Filter bubble (2016) | 02:10 min
8. Eremus | Glitching Queerness/Queering Glitch (2018) | 09:24 min
9. Εύη Στάμου | Memory Lane (2016) | 03:20 min
10. Γκέλυ Πεντεφούντη| Much Ado About Nothing (2016) | 03:30 min
11. Ίρις Μπουρνάζου | Ichnos (2019) | 00:10 min
12. Κάκια Κωνσταντινάκη | Us (2017) | 04:37 min
13. Μάκης Κυριακόπουλος| What is a Man Without a Shadow (2020) | 03:20 min
14. Μανώλης Αναστασάκος | BIOMIMICRY “Into The Light”- Bioluminescence - green (532 & 520 nm) (2017) | 05:00 min
15. Μαρία Παπαποστόλου| ECTASIS-ECTOPLASIS II(2016) | 03:21 min
16. Μυρτώ Αμοργιανού| Datamoshed Elevator (2018) | 01:37 min
17. Ορέστης Χάρος| The wave behind us (2017) | 03:05 min
18. Πάμελα Στεφανοπούλου| The Voices of Silence (2015) | 01:52 min
19. Ιωάννης Κρανιδιώτης&Situ Xiaochun | "in out" (2021) | 03:24 min
20. Θεοδώρα Πρασσά | Lavyrinthos(2017) | 02:45 min
21. Θωμάς Βαλλιανάτος| Fractusmachine_Cosmos (2016) | 03:34 min

Επιμέλεια: 
Ηλίας Χατζηχριστοδούλου (Εμπνευστής και Διοργανωτής ADAF)
Κατερίνα Κοσκινά (Πολίτες ΑΜΚΕ)
Ειρήνη Ολυμπίου (ADAF Video Art Curator)