Συνέντευξη: Ο Νίκος Μόσχος μιλάει στην Athens Voice για την νέα του έκθεση «Συνθήκες Προσαρμογής» στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη.
Ο βασικός άξονας στα έργα του Νίκου Μόσχου είναι η διαδικασία προσαρμογής σε νέα δεδομένα, η διαρκής μετάβαση, η ανασύσταση της ύλης, των εννοιών, της ίδιας της ψυχοσύνθεσης. Η θεματική αυτή αναπτύσσεται μέσα από επιμέρους θεματικές-αφορμές που έχουν απασχολήσει τους καλλιτέχνες (και όχι μόνο) εδώ και αιώνες. Ο φόβος απέναντι στον θάνατο, ο έρωτας, η ματαιότητα, η επιβολή εξουσίας κ.ά. είναι πτυχές-επεισόδια τοποθετημένα σε ένα ευρύτερα σύγχρονο αφήγημα που στη βάση του έχει την προσπάθεια προσαρμογής σε μια διαρκώς μεταβαλλόμενη κατάσταση. Η ταχύτητα με την οποία κινούνται οι εξελίξεις έχει διαμορφώσει μια δύσκολα διαχειρίσιμη ροή πληροφοριών, που δεν δίνει πολλά περιθώρια αντίδρασης και διαύγασης της ουσίας ενώ στο πέρασμα τους συμπαρασύρουν και εν τέλει επαναπροσδιορίζουν όλα αυτά τα γνωστά ζητήματα που απασχολούν το ανθρώπινο είδος. Η ιδέα της προόδου και της εξέλιξης έχει εμπορευματοποιηθεί σχεδόν καθολικά με αποτέλεσμα η τεχνολογία από μέσο να έχει γίνει σκοπός και πλέον δεν στέκεται απλά δίπλα στον άνθρωπο αλλά τον καθορίζει. Η γνώση δεν ενισχύει την αυτοσυνειδητότητα αλλά χρησιμοποιείται αμιγώς ως μέσο κερδοσκοπίας και επιβολής εξουσίας. Λίγο πριν τα εγκαίνια της έκθεσης «Συνθήκες προσαρμογής» στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη, μιλήσαμε με τον καλλιτέχνη.
Πότε και πώς αρχίσατε να ασχολείστε με τη ζωγραφική;
Η επαφή μου ξεκινάει από νωρίς. Υπάρχουν φωτογραφίες σε παλιά οικογενειακά άλμπουμ που φαίνομαι να μουτζουρώνω πάνω σε χαρτιά, βιβλία κλπ. Ήμουν περίπου ενός έτους. Όσο περνούσαν τα χρόνια το ενδιαφέρον εντεινόταν, η ενασχόληση γινόταν όλο και πιο συστηματική με αποτέλεσμα να φαίνεται από νωρίς σαν μονόδρομος για τη συνέχεια.
Ο πατέρας σας, o Τάκης Μόσχος, είναι επίσης καλλιτέχνης. Πιστεύετε ότι ήταν στο dna σας η καλλιτεχνική έκφραση;
Σαφέστατα το περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσα ενθάρρυνε και τόνωσε την επιλογή μου και εκεί οφείλεται ο σεβασμός που έχω απέναντι στην τέχνη και την ιστορία της γενικότερα. Πέρα όμως από το γεγονός ότι ο πατέρας μου λειτούργησε σαν πρώτος δάσκαλος, διαμόρφωσε στο εργαστήριο του μια βιβλιοθήκη αρκετά περιεκτική. Τα βιβλία αυτά με απορροφούσαν αρκετές ώρες καθημερινά και λειτούργησαν σαν καταφύγιο από το σχολείο που τόσο απεχθανόμουν.
Ποιες είναι οι επιρροές σας;
Υπάρχουν πάρα πολλοί καλλιτέχνες που θαυμάζω χωρίς να μπορώ να διακρίνω τον βαθμό της επιρροής που μου άσκησαν. Πολλές φορές υπάρχουν και αυτοί που αναγνωρίζουμε το μερίδιό τους στη διαμόρφωση του ύφους μας πολύ αργότερα. Πάντως κάνοντας μια σύντομη περιήγηση στο φανταστικό μου μουσείο θα μπορούσα να αναφέρω ενδεικτικά τα ονόματα του Τιντορέτο, του Goya στη συνέχεια αυτά των Dix, Beckmann, Ernst, Nam June Paik, Α.Caro, S.Polke, R.B. Kitaj και φτάνοντας στο σήμερα, θα έλεγα τον Kerry J. Marshall και τον Thomas Scheibitz. Για να είμαι πάντως ειλικρινής νομίζω ότι ο ίδιος ο καλλιτέχνης, εκ των πραγμάτων, δεν μπορεί να απαντήσει αντικειμενικά σε αυτό το ερώτημα.
Έχετε μια ιδιαίτερη τεχνοτροπία. Πώς προέκυψε;
Η διαμόρφωση του ύφους έρχεται μέσα από τη συστηματική εργασία, την κριτική διάθεση απέναντι στον εαυτό μας και εν γένει τη νοητική μας εξέλιξη. Είναι ένα διαρκές μαγείρεμα των ίδιων στοιχείων που σφυρηλατούν την προσωπικότητά μας.
Πείτε μας λίγα λόγια για την έκθεσή σας «Συνθήκες προσαρμογής»... Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να περάσετε με αυτή τη σειρά των έργων;
Το σύνολο των έργων που θα παρουσιαστούν και εν γένει η δουλειά των τελευταίων ετών έχει σαν άξονα το διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον και την προσπάθεια να προσαρμοστούμε σε αυτό. Το οξύμωρο της ιστορίας είναι ότι εμείς σαν είδος προκαλούμε, ως επί το πλείστον, τις μεταβολές αυτές και ταυτόχρονα τροφοδοτούμε τους εαυτούς μας με το άγχος της προσαρμογής.
Η προσαρμοστικότητα στο περιβάλλον και τις μεταβολές του είναι με βάση τη Θεωρία της Εξέλιξης, το πιο καθοριστικό σημείο για την επιβίωση και μετεξέλιξη ενός είδους. Η ικανότητα, δηλαδή, να ανταπεξέλθει σε μια μη κανονική (μέχρι εκείνη τη στιγμή) συνθήκη ώστε να επιβιώσει. Όσον αφορά τις εκδοχές προσαρμοστικότητας του ανθρώπινου είδους στο σύγχρονο κόσμο μπαίνουν μοιραία σε δοκιμασία οι ηθικοί κώδικες και επανεξετάζονται οι αξίες μιας κοινωνίας που βασίζεται στο ακόρεστο κέρδος. Είναι πολύ εύκολο κανείς να αντιληφθεί ότι το κέντρο βάρους των ζητημάτων που μας απασχολούν εδώ και αιώνες έχει μετατοπιστεί.
Ποιος είναι για εσάς ο μεγαλύτερος φόβος; Ο θάνατος, ο έρωτας ή η ματαιότητα;
Τον έρωτα δεν θα τον ενέτασσα ανάμεσα στους φόβους παρά μόνο εάν είχε τη μορφή φιλαυτίας. Εν τούτοις οι αγωνίες αυτές αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρωπότητας ευρύτερα (ανεξαρτήτως εποχής και κουλτούρας) και πάντα προσπαθούσε να τις δαμάσει με τις δυνατότητες που είχε αναπτύξει. Παράλληλα αποτελούν κίνητρα που μας παρακινούν να εξελιχθούμε αλλά τελικά ξεχνάμε την ιδιαιτερότητα της φύσης μας και πάλι καταλήγουμε να τα υπηρετούμε. Προσωπικά, κάνω προσπάθειες να έρθω σε ειρήνη μαζί τους.
Πολλοί καλλιτέχνες γίνονται πιο εκφραστικοί, όταν βιώνουν δυσκολίες στη ζωή τους. Ισχύει και για εσάς αυτό;
Οι δυσκολίες μας ωριμάζουν και μας βοηθούν να γνωρίσουμε ακόμα καλύτερα τον εαυτό μας. Οπότε, αν κάποιος καλλιτέχνης αποκωδικοποιεί με συνέπεια τη ζωή μέσω της τέχνης του, είναι πιθανόν αυτή να πάρει μια διάσταση ακόμα πιο προσωπική.
Οι κοινωνικές συνθήκες επηρεάζουν το έργο σας;
Θέλοντας και μη αφήνουν το στίγμα τους. Όπως είπα και από την αρχή, η διαρκής τριβή με την ζωγραφική από πολύ νεαρή ηλικία με βοήθησε να αναπτύξω μια σχέση με το μέσον που κατά μια έννοια με κάνει να αισθάνομαι σαν ρεπόρτερ που μεταβολίζει τα εξωτερικά ερεθίσματα μέσα από το δικό του προσωπικό συντακτικό. Τα έργα λειτουργούν, δηλαδή, σαν αλληγορικό χρονολόγιο και πάντα κατά τη διάρκεια της πραγμάτωσής τους προσπαθώ να διατηρώ ασίγαστη την ένταση της σύλληψής τους.
Είχα διαβάσει ένα σύνθημα σε έναν τοίχο κάποτε «ο πολιτισμός σας τελειώνει, όταν κόβεται το ρεύμα». Πιστεύετε ότι ο σύγχρονος άνθρωπος είναι δέσμιος της τεχνολογίας;
Ο ρόλος που διαδραματίζει η τεχνολογία στη ζωή ενός ανθρώπου εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από τον ίδιο τον άνθρωπο και τα όρια που θα επιβάλλει στον εαυτό του. Και εδώ επανερχόμενοι στις αιώνιες αγωνίες του είδους μας θα παρατηρήσουμε ότι μέσω της τεχνολογίας καλύπτει κανείς πολλές από τις ανασφάλειες του, που σημειωτέον έχουν με την σειρά τους ενταθεί από την ίδια την τεχνολογία και την σχέση εξάρτησης που έχει αναπτυχθεί με αυτή. Φαύλος κύκλος δηλαδή. Είναι σχεδόν ακατόρθωτο για κάποιον να πορευθεί με τον δικό του ρυθμό απέναντι στις ταχύτητες της σύγχρονης κοινωνίας.
Σαφώς θα ήταν αφελές και στενόμυαλο να δαιμονοποιήσω την τεχνολογία, ακόμα και αυτήν που στοχοποιείται με ευκολία. Θα μπορούσαμε, για παράδειγμα,να γράψουμε αράδες ατελείωτες για το πόσο πιο ασφαλείς αισθανόμαστεσήμερα σε μια πολύπλοκη χειρουργική επέμβαση, για τις συγκλονιστικές ανακαλύψεις στο διάστημα που επηρεάζουν την γνώση σε τόσους πολλούς και διαφορετικούς τομείς ή ακόμα το πόσο πιο απλή έχει γίνει η καθημερινότητα χάρις στην ηλεκτρονική επικοινωνία.
Ετοιμάζετε κάτι άλλο αυτή την περίοδο;
Η έκθεσή μου στην γκαλερί Ζουμπουλάκη θα σημάνει και μια περίοδο ανάπαυλας, καθώς πραγματοποιείται λίγους μήνες μετά από την αναδρομική μου έκθεση στο Ηράκλειο της Κρήτης, για την οποία δούλεψα υπερεντατικά. Επίσης χρειάζομαι αυτή τη χρονική απόσταση για να επεξεργαστώ με άνεση καινούργιες ιδέες που έχουν αρχίσει να με απασχολούν από το καλοκαίρι.
13°
