Βιβλία, ταξίδια, γνώση και περιπέτεια. Η Δάφνη Κοκκίνη της δημιουργικής πλατφόρμας werkraum, που δραστηριοποιείται στη Ζυρίχη, δημιουργεί μια βιωματική εγκατάσταση που διηγείται την ιστορία ενός συλλέκτη, του Κωνσταντίνου Αγαθόφρωνα Νικολόπουλου, που αποφάσισε να δωρίσει τα χιλιάδες σπάνια βιβλία του, με αποτέλεσμα το ταξίδι της βιβλιοθήκης του να ξεκινήσει από το Παρίσι του 1840, φτάνοντας στην Ανδρίτσαινα του σήμερα. Σε αντίστιξη με το 1931, χρονιά όπου ο εξίσου παθιασμένος συλλέκτης και διανοητής Βάλτερ Μπένγιαμιν αποσυσκευάζει τη δική του βιβλιοθήκη, αυτή η in situ εγκατάσταση στο Αίθριο του Μουσείου Μπενάκη συνδέει στην Αθήνα επαγγελματίες του βιβλίου, της αρχιτεκτονικής, της μουσικής και του θεάτρου, επιχειρώντας έναν στοχασμό για τους κρυμμένους θησαυρούς της γνώσης και το αέναο ταξίδι στον χρόνο.
Εμπλέκεις δίπλα στον Αγαθόφρωνα και τον Μπένγιαμιν και την προσωπική σου ιστορία, αν μου επιτρέπεις. Όχι μόνο γιατί κατάγεσαι από την Ανδρίτσαινα, μα και γιατί ως πλάνητες ανά την Ευρώπη, μαζί με όλη την ομάδα, μπορείτε και έχετε μια πιο διευρυμένη αντίληψη για το τι ακριβώς σημαίνει «το ταξίδι της γνώσης στον χρόνο».
Νομίζω, θέλοντας και μη εμπλέκεσαι. Η καταγωγή μου από την Ανδρίτσαινα είναι πολύ μακρινή και πλάγια. Ποτέ ως τώρα δεν αναφέρθηκα τόσο άμεσα σε αυτήν. Αποτελεί και ένα κομμάτι οικογενειακής μυθολογίας. Είναι λιγάκι σαν την Αρκαδία των ρομαντικών. Υπάρχει κάπου εκεί, θέλουμε να τη φτάσουμε. Θα τη φτάσουμε; Ή θα προβάλουμε τελικά τη δική μας εικόνα πάνω της;
Γεωγραφία, Ιστορία, Πολιτικές και Κοινωνικές επιστήμες, Ηχητικά Τοπία, Βιβλιοθηκονομία, Ιστορία της Τέχνης και των Ιδεών: θεωρείς εαυτόν καλλιτέχνη που επί του έργου του τέμνονται και ανταμώνουν πολλαπλά εργαλεία «θέασης» του κόσμου; Κι όχι απλά έργα που κινούνται σε έναν μόνο άξονα ιδέας και υλοποίησης; Όλη η προσπάθεια στην ουσία βασίστηκε σε μια έρευνα προς πολλές κατευθύνσεις. Θελήσαμε να κατανοήσουμε σε βάθος, επισκεφτήκαμε τη Βιβλιοθήκη, μιλήσαμε με τους ανθρώπους που εργάζονται με τα βιβλία αυτά, μελετήσαμε τον κατάλογο, τα υλικά, ανατρέξαμε σε θεωρίες περί τυποποίησης των βιβλίων της εποχής… Ένιωσα ότι οφείλουμε να καταδυθούμε στην έρευνα και να αφήσουμε το έργο να αναβλύσει μέσα από αυτήν. Η συλλογή αυτών των στοιχείων είναι πολύτιμη, και ας μην χρησιμοποιηθεί στο 100%. Εξάλλου, όπως είπαμε, το έργο δεν τελειώνει εδώ. Η χρήση της έρευνας είναι βέβαια διττή. Από τη μια, σου δίνει μια σιγουριά σαν βάση, από την άλλη, λειτουργεί ως trance στο οποίο αφήνεσαι. Ατελείωτες λίστες με αριθμούς και στοιχεία που προσπαθώντας να τα αποκωδικοποιήσεις, ελπίζεις ότι κάπου θα βρεθεί πάλι η διέξοδος προς τα πάνω. Οπότε, ναι, ο δρόμος δεν είναι γραμμικός και προκαθορισμένος από την ιδέα στην υλοποίηση. Είναι πολλαπλός και κυκλικός. Γι’ αυτό και το κάθε βήμα μέσα σε αυτήν την πορεία, οι αλλαγές και τα πισωγυρίσματα αποκτούν οντότητα. Μόνο που δεν το ξέρεις, μέχρι που κάπως βρίσκουν τη θέση τους. Έτσι συντίθεται μια κατάσταση πολυεπίπεδη, που φεύγει πέρα από την αναπαραγωγή ενός φυσικού μεγέθους, μας δίνει μια ερμηνεία της συλλογής ή αλλιώς το αφηγηματικό της μέγεθος. Τι μας λένε τα βιβλία αυτά; Ποια είναι η ιστορία τους; Ποιους κινδύνους διέτρεξαν και ποιοι στάθηκαν στο πλευρό τους; Και όλο αυτό, μέσα σε μια μεταφορά γεωγραφική, σε μια μετατόπιση: από το Παρίσι στην Ανδρίτσαινα, από την Ανδρίτσαινα στην Αθήνα.
Μιλάμε για μια εγκατάσταση-δράση που ακόμα «επεκτείνεται», μιας και η ιδέα σας, όσο στέρεη δείχνει από πλευράς νοήματος, τόσο ανοιχτή παραμένει έως και την τελευταία στιγμή, ως προς τις παράπλευρες δράσεις που θα αναπτυχθούν γύρω της. Σαν η ιστορία που θα αφηγηθείτε να μην έχει ούτε αρχή ούτε και τέλος, όπως η ιστορία της ανθρωπότητας αλλά και των παθιασμένων ανθρώπων. Ιδέα μου είναι; Όχι, δεν είναι ιδέα σου. Έτσι κάπως λειτουργώ γενικά. Πιστεύω πολύ στη δύναμη του υλικού την ώρα που το πιάνεις στα χέρια σου, όπως και του τόπου την ώρα που τον περπατάς. Το επιτόπου, και κυρίως οι περιορισμοί του, μου ανοίγουν τις πιο πολλές φορές τον δρόμο προς τη λύση. Έτσι το σχέδιο οφείλει να παραμένει ανοιχτό. Η ανοιχτότητα είναι μια έννοια που με απασχολεί ιδιαίτερα στο πώς μπορεί να λειτουργήσει μέσα σε ένα έργο, το οποίο κάποια στιγμή οφείλει να παγώσει και να βγει στο φως. Η ανοιχτότητα σε σχέση με κάποιο σχέδιο που έχει κανείς στο μυαλό του. Στην εγκατάσταση δοκιμάζουμε τα όρια αυτά. Έχει να κάνει και με τον τρόπο που στήνεται αλλά και με τη διάθεση μιας ομάδας διαδραστικής προς τα μέσα και προς τα έξω, σε σχέση με την πόλη. Αυτή τη στιγμή χτίζονται οι σχέσεις αυτές, όσο και αν ακούγεται παράξενο ή ανησυχητικό. Τα εκ πρώτης αλλοπρόσαλλα στοιχεία που η κάθε σχέση μπορεί να μας δώσει, είναι όλα κατά κάποιο τρόπο ευπρόσδεκτα. Με ενδιαφέρει η σύνθεση των πραγμάτων και θέτω τον εαυτό μου καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου, μέχρι τη στιγμή που θα μαζευτεί, σε ένα είδος επαγρύπνησης, για να μπορώ να εκμεταλλευτώ την κάθε ευκαιρία μέσα σε αυτό. Λίγο αντισχεδιαστικό, αλλά έτσι και αλλιώς πάντα αρνιόμουν να σχεδιάσω… Το ίδιο βέβαια ζητάω και από τον επισκέπτη, χρόνο και επαγρύπνηση. Εν συνεχεία, το έργο θα μπει πάλι στο σκοτάδι και θα συνεχίσει να προσδιορίζει τον εαυτό του. Δηλαδή ο Αγαθόφρονας και ο Μπένγιαμιν θα συνεχίσουν το ταξίδι τους. Κρατώ τους παθιασμένους ανθρώπους για τότε… Εκεί και το αέναο μιας ιστορίας χωρίς αρχή και τέλος.
Η παράσταση εντάσσεται στο πρόγραμμα «Αθήνα - Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου 2018 ΟΥΝΕΣΚΟ». Mε τη στήριξη του Δικτύου Πολιτισμού του Δήμου Αθηναίων Athens Culture Net, με ιδρυτικό δωρητή τοΊδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
