Phylax: Ο δημιουργός του, Κωστής Γεωργίου, μιλά στην Athens Voice

Από τον πίνακα του Τιερί ντε Κορντιέ «Πότισέ με», στα «Παλλόμενα πέη» του Γιαν Φαμπρ και από τον «Τελευταίο Πειρασμό» του Σκορτσέζε, στην «Ώρα του Διαβόλου».

Η συζήτηση για τα όρια και τους σκοπούς της τέχνης δεν τελειώνει ποτέ. Χάνεται για λίγο και επανέρχεται δριμύτερη όταν ομάδες ατόμων θεωρούν πως τα μήνυματα ενός πίνακα, οι συμβολισμοί ενός γλυπτού και το περιεχόμενο μια θεατρικής παράστασης ή κινηματογραφικής ταινίας προσβάλει το θρησκευτικό τους συναίσθημα και τα χρηστά ήθη.

Αυτήν τη φορά ήταν η σειρά του «Phylax»*. Το γλυπτό του Κωστή Γεωργίου** χαρακτηρίστηκε από ορισμένους «αμφιλεγόμενο», «σατανικό», «προσβλητικό». Το χρώμα της μορφής αποτέλεσε «κόκκινο πανί», με κατοίκους του Παλαιού Φαλήρου -και όχι μόνο- να εκφράζουν τις αντιρρήσεις τους για την τοποθέτησή του στην είσοδο της πόλης. Κάποιοι, μάλιστα, το πήγαν ένα βήμα παραπέρα. Πέταξαν λευκή μπογιά στο γλυπτό.

Ήταν το τελευταίο επεισόδιο σε ένα «σίριαλ» που βρίσκεται σε εξέλιξη τις τελευταίες εβδομάδες και περιλαμβάνει «εκρηκτικές» συνεδριάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου, κομμένα καλώδια του τραμ και συλλογή υπογραφών για την απομάκρυνση του έργου.

Ο ίδιος ο δημιουργός μιλά στην Athens Voice για τους συμβολισμούς του γλυπτού, τις αντιδράσεις του κόσμου και την εικαστική παιδεία στην Ελλάδα.

Αναλυτικά, η συνέντευξη:

Ποιος επέλεξε το θέμα του έργου; Είχαν δοθεί κάποιες κατευθύνσεις για το τι θα αναπαριστά το γλυπτό;

Παρουσίασα αρκετές διαφορετικές προτάσεις. Επιλέξαμε αυτή, χωρίς να φαντασθούμε ότι θα εκτοξευόταν στη σφαίρα της δεισιδαιμονίας  και της δαιμονοληψίας. Δεν σας κρύβω ότι σκέφτηκα αρχικά να το κάνω σε νίκελ αλλά γρήγορα καταλήξαμε στην κόκκινη  version, γιατί πρακτικά έτσι αναδεικνυόταν καλύτερα το έργο, που φόνταρε τέλεια στον γαλάζιο ουρανό. Οποιοδήποτε άλλο χρώμα, θα το «κατάπινε» το περιβάλλον. Όχι, δεν υπήρχε καμία κατεύθυνση. Κάθε έργο είναι για μένα αυτόνομη πράξη αφαιρετικής έκφρασης. Αποφεύγω τη στατικότητα καθώς και κάθε είδους συμβολισμό. Αυτή είναι η φιλοσοφία που διέπει  τη δουλειά μου. Γιατί θα πρέπει ένα έργο να έχει απαραιτήτως κάποιο στενό συμβολισμό; Πραγματικά, συχνότατα αντιμετωπίζω την ερώτηση «τι συμβολίζει αυτό το έργο;». Και η απάντησή μου είναι πάντα η ίδια: «Είσαι ελεύθερος να αποφασίσεις μόνος σου», γιατί η δουλειά μου είναι να καταθέτω εικόνες και όχι μανιφέστα και μονομερείς κατευθύνσεις. Η  προσωπική μου άποψη για τον σκοπό του έργου τέχνης είναι ότι κάθε έργο είναι μοναδικό και αυθύπαρκτο και καθένας είναι ελεύθερος να το ερμηνεύσει όπως επιθυμεί. Να είστε βέβαιος ότι διαφορετικά  θα προσεγγίσει το έργο ένας κάτοικος της Νέας Γουινέας από έναν Κινέζο ή έναν Ευρωπαίο. Προσπαθώ να δημιουργώ μοναδικές εικόνες και στη ζωγραφική και τη γλυπτική. 

Ποιους συμβολισμούς θέλατε να δώσετε; Συνδέονται με κάποιον τρόπο με τη θρησκεία;

Απεχθάνομαι κάθε είδος συμβολισμού και κάθε μορφής τυποποίηση που παραπέμπει σε σχολές και ρεύματα ή σε κάποιας μορφής σοσιαλιστικό ρεαλισμό. Πιστεύω στην αυθυπαρξία και την αυτονομία  του έργου, που έχει την δική του αντήχηση και τον λόγο της ύπαρξής του. Στη θέση του τωρινού έργου θα μπορούσα να είχα τοποθετήσει μια κόκκινη σφαίρα, ένα οποιοδήποτε αφηρημένο σχήμα, ή οτιδήποτε άλλο θα εξυπηρετούσε τη λογική του συγκεκριμένου τοπίου. Είμαι βέβαιος ότι και σε αυτήν την περίπτωση πάλι θα υπήρχαν αντιδράσεις. Η οπτική του ελληνικού κοινού τείνει περισσότερο προς την άρνηση οποιουδήποτε νέου στοιχείου διαταράσσει την αστική ισορροπία και  ξεβολεύει από τα συνήθη!

Υπολογίζατε τέτοιες αντιδράσεις όταν δημιουργούσατε το συγκεκριμένο γλυπτό; Κατά το παρελθόν είχατε βρεθεί αντιμέτωπος με παρόμοιες αντιδράσεις για κάποιο άλλο έργο σας, είτε εδώ είτε στο εξωτερικό;

Ουδέποτε είχα αναλόγου τύπου αντιδράσεις είτε στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό. Δεν βρίσκω όμως αρνητικό το να υπάρχει υγιής αντίδραση.  Για να μην υπάρχει αντίδραση, πρέπει να αποφύγεις τη δράση, δηλαδή την πράξη. Ό,τι ξεπερνά  τα ειωθότα, εγείρει κρίσεις: ήπιες ή έντονες... Εξαρτάται από τη δυναμική της πρότασης. Οι διευθυντές των μουσείων και όσων γενικώς με καλούν να εγκαταστήσω έργα μου, να είστε απολύτως βέβαιοι ότι γνωρίζουν πολύ καλά τι κάνουν! Στο Π. Φάληρο εν προκειμένω, κάποιοι  ζητούσαν τον Ποσειδώνα, μια γοργόνα, ένα δελφίνι και έτερα θαλασσινά θέματα για να συνάδουν με τη θαλασσινή αύρα... Τα συμπεράσματα στους αναγνώστες σας! 

Ο Δήμος Π. Φαλήρου σάς υποστηρίζει;

Ασφαλώς. Ο δήμαρχος αλλά και το δημοτικό συμβούλιο είναι αυτοί που με κάλεσαν να δημιουργήσω  τα έργα και βεβαίως υποστηρίζουν κατ' απόλυτο τρόπο την επιλογή τους. Και στις δυο περιπτώσεις γλυπτών του Π. Φαλήρου, υπήρχαν χορηγοί που αναζητήθηκαν και ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του δυναμικού δημάρχου Π. Φαλήρου κ. Διονύση Χατζηδάκη! Λυπάμαι, όμως, ιδιαιτέρως για την αγνωμοσύνη αυτής της μειοψηφίας προς το πρόσωπο του χορηγού, του κ. Μαρτίνου. Πήγε ο άνθρωπος να κάνει καλό και βρήκε τον μπελά του! Κάτι απολύτως συνηθισμένο και αναμενόμενο στην Ελλάδα βεβαίως...

Πίσω από κάθε δημιουργία, από κάθε πράξη, υπάρχει μια πρόθεση επικοινωνίας. Ένα έργο τέχνης σε τι αποσκοπεί;

Υπάρχει πρόθεση επικοινωνίας αλλά σίγουρα όχι κάποιο ραντεβού με τον «οξαποδώ» και έτερα στοιχειά και τελώνια. Αυτά συνήθως κατοικούν σε σκοτεινούς και αραχνιασμένους διαδρόμους τοξικών ψυχών. Το  έργο τέχνης δημιουργεί πεδία δράσης και επικοινωνίας. Όταν κάνω ένα έργο δεν αισθάνομαι ότι μου ανήκει, μιας και αποτελεί μια μικρή αλήθεια που συνδέεται με τη συμπαντική αλήθεια. Για να ακούσεις όμως τα μυστικά του, πρέπει να είσαι έτοιμος όχι απλώς να κοιτάξεις αλλά να δεις πραγματικά. Δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο. Ο δημιουργός, με την ικανότητα που διαθέτει να αιχμαλωτίζει εικόνες και νοήματα που κινούνται μπροστά του με ιλιγγιώδη ταχύτητα, τα επεξεργάζεται για να δημιουργήσει στη συνέχεια μια πρόταση, ένα έργο με νέο κώδικα που το παραδίδει ανανεωμένο στον θεατή. Όποιος θέλει, συμμετέχει και ταξιδεύει. Όποιος πάλι αρνείται, μένει στην προκυμαία και βλέπει το πλοίο να φεύγει δίχως αυτόν.

Παρατηρώντας κάποιος τα έργα σας, αντιλαμβάνεται ότι αποφεύγετε να δώσετε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά στις μορφές σας. Πώς καταλήξατε σε αυτήν την καλλιτεχνική επιλογή;

Δεν υπάρχει ειδική εξήγηση. Με οδηγεί το ένστικτό μου. Ό,τι πει εκείνο. Συνήθως αποφεύγω να δίνω χαρακτηριστικά στα έργα μου, γιατί ο σκοπός μου δεν είναι η αναπαράσταση.  Νομίζω είναι μια ασφαλής μέθοδος για να αποφεύγονται οι συνειρμοί του θεατή με συγκεκριμένα πρόσωπα και πράγματα που γνωρίζει. Επιλέγω συνειδητά να του αφήσω   περιθώριο να διαβάσει απερίσπαστος την εικαστική πρόταση, χωρίς περιορισμούς και όρια και να επικοινωνήσει με το έργο σύμφωνα με τις προσλαμβάνουσές του.

Το κόκκινο αποτελεί σήμα κατατεθέν στο καλλιτεχνικό σας έργο. Τι σας ωθεί να χρησιμοποιείτε το συγκεκριμένο χρώμα;

Όλα αυτά τα χρόνια έχω γράψει πολλά χιλιόμετρα στους εικαστικούς δρόμους. Υπάρχουν πλήθος διαφορετικών περιόδων και κύκλων. Παλαιότερα, τα γλυπτά μου ήταν σφυρήλατα και χρησιμοποιούσα διάφορες πατίνες για να τα χρωματίζω, σε άλλη φάση ήταν δίχρωμα,  στην παρούσα στιγμή φαίνεται ότι πρέπει να έχουν αυτήν την λογική. Αυτή είναι η ταυτότητα της δουλειάς μου, η οποία είναι αναγνωρίσιμη εντός και εκτός συνόρων. Αφήνω να με οδηγεί το ένστικτό μου στο επόμενο στάδιο και σε οποιαδήποτε αλλαγή. Αυτή είναι και η γοητεία της τέχνης. Η έλλειψη στατικότητας και ρουτίνας. Στη δουλειά μου όλα τα χρώματα συνυπάρχουν αρμονικά. Τα γλυπτά παίρνουν το χρώμα τους ανάλογα με αυτό που θέλω να διηγηθώ. Άλλοτε είναι κόκκινα, άλλοτε μπλε, άλλοτε μαύρα ή νίκελ ή γυαλισμένος ορείχαλκος ή ό,τι άλλο χρώμα με οδηγήσει το ένστικτό μου να ανακαλέσω από το βασίλειο των χρωμάτων. Όποιος  παρακολουθεί τη ζωγραφική μου, με κατατάσσει στον εικαστικό χώρο ως κολορίστα ζωγράφο  που λειτουργεί σε μεγάλο χρωματικό εύρος.

Αν το γλυπτό PHYLAX ήταν λευκό, θεωρείτε ότι θα προκαλούσε ίδιου βαθμού αντιδράσεις;

Δεν γνωρίζω να σας απαντήσω. Αυτός που αντιδρά αυθαίρετα, μονολιθικά και απερίσκεπτα προς μια κατεύθυνση, γιατί να μην αντιδρά κατά τον ίδιο τρόπο και προς άλλες; Δεν νομίζω ότι οι αντιδράσεις εγείρονται από το χρώμα αλλά από μία μικροκοσμική και εσωστρεφή αντίληψη. Αν έκανα π.χ. το γλυπτό PHYLAX σε χρώμα άσπρο, πάλι θα έβρισκαν κάτι άλλο να πουν. Έτσι λειτουργεί ο κόσμος που κλειδώνει τη σκέψη του σε περιορισμένα πεδία. Δεν ξεχνώ, παρότι ήμουν μικρός, το σάλο που είχε ξεσηκώσει το έργο του Ζογγολόπουλου, που είχε τοποθετηθεί στη διεθνή έκθεση Θεσσαλονίκης. Κόντεψε να πέσει η κυβέρνηση. Τώρα είναι περήφανοι οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης για αυτό. Μήπως ο δρομέας; Χαμός. Να, όμως, που το απολαμβάνουμε τώρα. Και πόσα άλλα… Η Αθήνα και γενικότερα η Ελλάδα χρειάζεται να αφήσει πίσω τις προκαταλήψεις και να επιτρέψει να γίνουν μνημειακά έργα τέχνης. Οι μόνοι κερδισμένοι θα είναι οι πολίτες!

Γιατί νομίζετε ότι αυτοί οι άνθρωποι αντιδρούν με τέτοιον τρόπο σε κάτι με το οποίο δεν συμφωνούν ή (πολύ πιθανόν) δεν γνωρίζουν και δεν καταλαβαίνουν;

Στην περίπτωση του PHYLAX υπήρξε η απόλυτη διαστρέβλωση στην ανάγνωση του έργου. Δεν αντιλαμβάνομαι και εγώ προς τι όλη αυτή η εμμονή σε διαβόλους και τριβόλους εν έτει 2017-18. Μετά, μάλιστα, και από την κατηγορηματική διευκρίνιση και από εμένα προσωπικά  αλλά και από τη μεριά της δημοτικής αρχής, ότι το γλυπτό ουδεμία σχέση έχει με θρησκευτικά ή παραχριστιανικά σύμβολα, συνεχίζουν κάποιοι να εμμένουν στην αρχική τους θεώρηση περί διαβόλων και ετέρων στοιχειών.  Κάτι ύποπτο μου φαίνεται να υπάρχει κρυμμένο πίσω από αυτό. Κάποιοι κάτι κερδίζουν μάλλον από αυτήν τη φασαρία και συμπαρασύρουν και άλλους πίσω από τέτοιου τύπου ανόητες και οπισθοδρομικές λογικές. Αλήθεια πώς είναι οι άγγελοι; Ποιος μας βεβαιώνει για την εικόνα των αγγέλων; Αν κάποιοι βλέπουν στον ύπνο τους αγγέλους λευκούς, κανένα πρόβλημα. Δικαίωμά τους να πιστεύουν ό,τι θέλουν και να χρωματίζουν τους αγγέλους τους, με όποιο χρώμα τους βολεύει! Ποια σκοτοδίνη και ποια αγκύλωση κυριαρχεί σε κάποιους συνανθρώπους μας, οι οποίοι με βεβαιότητα προσδίδουν μορφές και χρώματα σε υπερκόσμιες και άυλες οντότητες; 

Ποια η σχέση σας με τη θρησκεία; Πιστεύετε;

Είμαι Χριστιανός ορθόδοξος και φιλόπατρις, πολύ περισσότερο από τους πατριδοκάπηλους και τους όψιμους τοποτηρητές ιερών και οσίων, οι οποίοι χωρίς να μπουν στον κόπο να ενημερωθούν, προσέδωσαν χαρακτηρισμούς και ενέργειες που μόνο στο αρρωστημένο τους μυαλό μπορούν να κατοικήσουν. Τους απαντώ λοιπόν διά των πράξεών μου και όχι διά των λόγων, όπως εκείνοι πράττουν, ότι μολονότι είχα άπειρες ευκαιρίες να μετακομίσω προς όφελος της καριέρας μου σε σπουδαία εικαστικά κέντρα στην Ευρώπη, την Αμερική και όχι μόνο, η αγάπη μου για την Ελλάδα με οδήγησε στο να έχω τη βάση μου εδώ και να λειτουργώ σε διεθνές πεδίο.

Κατά πόσο θεωρείτε ότι ο ρόλος της τέχνης είναι να ιντριγκάρει τη σκέψη και τα συναισθήματα του θεατή;

Η τέχνη που σέβεται τον εαυτό της δεν ιντριγκάρει. Προτείνει. Επαναδιαπραγματεύεται. Επικοινωνεί με καθαρά μέσα. Διαφορετικά, αν ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί τρικ και έτερα αγοραία μέσα, τότε είναι «επιχειρηματίας» με στρατηγική και οργάνωση όπως λειτουργεί μία εταιρεία. Αν το σοκ προκύπτει από μια αναγκαιότητα, τότε αυτό είναι αποδεκτό και κινείται  μέσα στη λειτουργία του εικαστικού παιχνιδιού. Αν, αντιθέτως, το σοκ γίνεται μόνο για να σοκάρει και χωρίς άλλο λόγο πέραν της ίντριγκας, τότε χάνει την καλλιτεχνική του αξία και μόνο ύποπτες προεκτάσεις έχει.

Σε τι βαθμό είναι ανεπτυγμένη η εικαστική παιδεία στην Ελλάδα;

Περιέργως, μολονότι δεν υπάρχει επαρκής εικαστική παιδεία που να λαμβάνεται από το σχολείο, διαθέτουμε καλούς εικαστικούς. Αυτό σημαίνει ότι όλα λειτουργούν πιο πολύ σε μια προσωπική προσπάθεια καλλιέργειας. Το κοινό που αντιλαμβάνεται το κενό και είναι υποψιασμένο ότι το σύστημα χωλαίνει, κάνει φιλότιμες προσπάθειες για να μπορέσει να ξεπεράσει τις αδυναμίες του υπάρχοντος συστήματος και να καταφέρει να δει από την άλλη πλευρά του λόφου. Πιστεύω ότι ο κόσμος που νοιώθει και επικοινωνεί με την τέχνη και απολαμβάνει τα αγαθά της, σίγουρα είναι αριθμητικά  πολύ περισσότερος συγκριτικά με το παρελθόν.

Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με τη γλυπτική και τη ζωγραφική;

Το δέος που ένοιωσα όταν σε πολύ νεαρή ηλικία αντιλήφθηκα την απεραντοσύνη της τέχνης και την απόλυτη ελευθερία όλων εκείνων που κοινωνούν τις χάρες της. Η τέχνη γενικώς είναι σχεδόν ο μόνος χώρος στον οποίο όσοι συμμετέχουν μπορούν ακόμη να χρησιμοποιούν τον όρο «ελευθερία».

------------------

Κωστής Γεωργίου: 5+1 πληροφορίες για τον φημισμένο εικαστικό

• Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, το 1956.
• Mαθητής των Δημήτρη Μυταρά και Δημοσθένη Κοκκινίδη στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, αλλά και του Pr. Peter de Francia στη Royal College of Fine Arts του Λονδίνου.
• Έχει στο ενεργητικό του περισσότερες από 90 ατομικές εκθέσεις ζωγραφικής και γλυπτικής  σε γκαλερί και μουσεία σε όλο τον κόσμο (Μουσείο Abbeye de Neumunster/Λουξεμβούργο, 1η Μπιενάλε Θεσσαλονίκης, Kouros Gallery/Νέα Υόρκη, Νiederhauser Gallery/Λωζάνη, Alla Rogers Gallery/Oυάσινγκτον, Barbara Von Stechow Gallery/Φρανκφούρτη, Τokyo Art Expo 92).
• Έχει συμμετάσχει σε περισσότερες από 300 ομαδικές εκθέσεις παγκοσμίως (Μουσείο Γουλανδρή/Άνδρος, Hyogo Museum of Modern Art/Ιαπωνία, Art Texas 2001, Absolute Americana Museum/Φλόριντα).
• Έργα του κοσμούν δημόσια πάρκα στην Αττική. Ενδεικτικά: ΧΡΟΝΙΚΟΝ Α (Πάρκο Αγ. Γεωργίου, Παλαιό Φάληρο), ANATASIS (Κεντρική πλατεία της Βούλας) και «EQUUS» (Βουλιαγμένη, παραλιακή λεωφόρος). 

Χρονικον Α

ANATASIS

EQUUS

• Γλυπτά του έχουν τοποθετηθεί σε δημόσιους χώρους στην Κίνα αλλά και στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στο «Saint Elizabeth Hospital» στις Βρυξέλλες.

COSMICON, VANKE MALL, Κίνα

GALILEO, ST. ELISABETH HOSPITAL, Βρυξέλλες

---------------

* Το γλυπτό Phylax βρίσκεται μεταξύ των εκκλησιών Αγίας Σκέπης και Αγίου Γεωργίου, επί της παλαιάς λεωφόρου Ποσειδώνος. Είναι τοποθετημένο σε βάθρο, ύψους 8 μέτρων.

** Ο Κωστής Γεωργίου είχε σχεδιάσει το εξώφυλλο του τεύχους 275 της Athens Voice. «Ο προορισμός του έργου τέχνης είναι η θέασή του από όσο γίνεται μεγαλύτερο αριθμό θεατών, έστω και αν μεγάλο ποσοστό αυτών δεν είναι "εκπαιδευμένο" στην προσέγγιση του έργου τέχνης» είχε αναφέρει με αφορμή τη συνεργασία αυτή.