Κατεβαίνεις κλασικά στο υπόγειο της Στέγης. Μετά διακτινίζεσαι. Η νέα μεγάλη έκθεση επιστημονικής φαντασίας είναι το γαλήνιο σύμπαν κάθε λάτρη του είδους. «Έχετε συνθέσει στα εκθέματα όλον τον κόσμο της έμπνευσής μου» άκουσα να λέει κάποιος -καλλιτέχνης φαίνεται- στον επιμελητή Patrick Gyger.
Όντως, έχει καταφέρει να καλύψει όλο το φάσμα αυτού που καλείται «επιστημονική φαντασία». Η έκθεση είναι ένα ταξίδι στο οποίο χάνεσαι, κάπου μεταξύ δεινοσαύρων, αστερισμών, γραφικών και χρωμάτων, ανάμεσα σε κράνη, ρομπότ και θαυμαστούς καινούριους κόσμους. Λίγο ρετρό για τους παλιούς, το οδοιπορικό στο άγνωστο συνεχίζεται και φτάνει μέχρι τα τελευταία οράματα που σκαρφίστηκε ο άνθρωπος για το μέλλον.
Οι προθήκες «βλέπουν» τον κόσμο με τα μάτια εκείνων που θέλησαν πρώτοι να ανακαλύψουν το άγνωστο. Τις ακολουθείς και μεταφέρεσαι στο διάστημα, σε μακρινούς γαλαξίες που φτάνουν μέχρι τη μαζική κατανάλωση συμπαντικής φαντασίας χαζεύοντας το «Alphaville» και το «Mad Max» ή ακούγοντας Sun Ra.
«Η επιστημονική φαντασία διατρέχει όλο το φάσμα της σύγχρονης κουλτούρας», λέει ο υπεύθυνος για τον συντονισμό της έκθεσης, Χρήστος Καρράς. Πράγματι, συσκευασίες γλυκών με σκίτσα από σκηνές επιστημονικής φαντασίας, διαφημίσεις του 19ου και 20ου αιώνα που προωθούν το διάστημα είτε ως προϊόν είτε ως πεδίο και γη κατάκτησης, διαφημίσεις φουτουριστικών πόλεων, παιδικές κάρτες που απαγορεύτηκαν ως βίαιες το 1962 (οι Mars Attacks cards), τέρατα, δεινόσαυροι, λογοτεχνία, σινεμά, γραφικά και υπερήρωες. Όλα τα βλέπεις στο υπόγειο.
Σίγουρα θα σταθείς στο πρωτότυπο κράνος του Νταρθ Βέιντερ από το «Star Wars» του 1980, στα έγγραφα από το «Interstellar» και στη διαστημική στολή του Κάπα από την ταινία «Sunshine» του 2007. Θα παίξεις λίγο στη διαδραστική εγκατάσταση κάνοντας τον τεχνικό γραφικών οθόνης στην ταινία «The Martian», θα δεις σκηνές από το «American Astronaut» και εμβληματικά κείμενα λογοτεχνίας που συνδέονται με την επιστημονική φαντασία.
Ενδιαφέρουσα προθήκη αυτή με τα εξώφυλλα των βιβλίων, από το «Hunger Games» μέχρι τις «Αόρατες πόλεις» του Ίταλο Καλβίνο, κι από το «Κουρδιστό πορτοκάλι» και το «1984» μέχρι το «Last Man».
Αυτή η νέα της μεγάλη έκθεση της Στέγης αποτελεί έναυσμα για ένα ευρύ πρόγραμμα παράλληλων δράσεων (εδώ το πρόγραμμα προβολών), αλλά έρχεται σε συνέχεια του επίσης πολύ ενδιαφέροντος τεχνολογικού project «Tomorrows» που προηγήθηκε την άνοιξη και της έκθεσης Digital Revolution δύο χρόνια πριν. Στο «Tomorrows» εξετάστηκε η πολιτική σκοπιά της σύγχρονης τέχνης με τεχνολογικά κι επιστημονικά εκθέματα. Εδώ η περιπλάνηση αφήνει την πολιτική και προσεγγίζει την ουτοπία, εξετάζει τον κόσμο όπως θα μπορούσε να ήταν. Όπως είπε στο καλωσόρισμα ο επιμελητής Patrick Gyger και ειδικός σε θέματα επιστημονικής φαντασίας, «σήμερα ζούμε στη δυστοπία, επομένως δεν μπορώ να πω με σιγουριά ότι η επιστημονική φαντασία χαρακτηρίζει την εποχή μας».
Η στιγμή πάντως είναι κατάλληλη, τα εγκαίνια συνέπεσαν με το τρέιλερ του «Start Wars» και το νέο «Blade Runner», ενώ εμείς έχουμε την ευκαιρία να θαυμάσουμε εμβληματικά έργα τέχνης, συλλεκτικά αντικείμενα και σπάνια εκθέματα, πολλά από τα οποία εκτίθενται για πρώτη φορά. Όλα αυτά σε μία διαδρομή με προορισμό το άγνωστο.
«Αυτό το σκοτεινό και συνάμα διαφωτιστικό είδος δείχνει πώς μπορεί να μεταμορφώνεται ο κόσμος μας και ο στόχος μας με αυτή την έκθεση ήταν να αγγίξουμε την καρδιά του παιδιού που κρύβεται μέσα μας», επισημαίνει αργότερα ο Patrick Gyger.
Αφού τελειώσεις με τα κόμικς υπερηρώων και χαζέψεις τα πρωτότυπα storyboard του «Incredible Shrinking Man» (1957), η έκθεση συνεχίζεται στον τέταρτο όροφο με μουσική και φιλμ να παίρνουν τη σκυτάλη. Φοράς ακουστικά και μαθαίνεις. Στην οθόνη της jazz, ακούω τον εμβληματικό δημιουργό Sun Ra και διαβάζω για τις επιρροές που δέχτηκε το μουσικό είδος από το 1960 και μετά από την επιστημονική φαντασία - μία σύγκλιση επιρροών που καλείται σήμερα Αφροφουτουρισμός. Λίγο πιο κει βλέπεις την εξαιρετική σειρά «Black Mirror», σοκάρει αναπαριστώντας την συνεχή παρουσία οθονών στη ζωή μας και την εξάρτηση από αυτές, κάτι που, που όπως ανέφερε μια άλλη προθήκη της έκθεσης, η πρώιμη εποχή της επιστημονικής φαντασίας δεν κατάφερε να προβλέψει.
Παρόλο δηλαδή που γίνεται σαφές ότι η επιστημονική φαντασία δεν πρέπει να συγχέεται με τη μελλοντολογία, αφού δεν αποσκοπεί στην πρόβλεψη της εικόνας που θα έχει ο κόσμος στο μέλλον, η επιστήμη χρησιμοποιείται για να δώσει αληθοφάνεια στη μυθοπλασία. Το μόνο λοιπόν, που ξέφυγε σε πολλούς εκπροσώπους του είδους, όπως διάβασα κάπου, ήταν η πρόβλεψη αυτής της απανταχού παρουσίας υπολογιστών στη ζωή μας.
Φωτογραφία: Θανάσης Καρατζάς
Info: Science Fiction: Ταξίδι στο άγνωστο, έως 14 Ιανουαρίου 2018, Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Συγγρού 107
Καλλιτεχνική επιμέλεια από την Barbican International Enterprises, με συμπαραγωγούς το Brandts - Museum of Art & Visual Culture (Δανία) και τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.
11°
