Η Δανάη Κηλαηδόνη, χαρισματική και αχαλίνωτα εμπνευσμένη. Αυτοί που ξέρουν, λένε ότι είναι η μεγάλη ελπίδα της ελληνικής ένατης τέχνης. Δεν υπάρχουν αρκετά εγκώμια για κάτι τόσο προσωπικό και ρομαντικό όσο το να φτιάχνεις τα δικά σου κόμικς σε αυτή τη χώρα, όντας ταυτόχρονα διαβολεμένα ευφυής και ακλόνητα αφοσιωμένη. Η DaNi δίνει μαθήματα δεξιοτεχνίας και DIY punk attitude σε κάθε πάνελ που φιλοτεχνεί, σε κάθε μοσχομυριστή σελίδα των συλλεκτικών αυτοεκδόσεων που κυκλοφορεί κάθε τόσο, κάνοντας τα παιδιά της χάρτινης φυλής να τρεκλίζουν προς τα κομιξάδικα μεθυσμένα από ευδαιμονία.
Όλα ξεκίνησαν με το «Cool Zombie At The Rodeo», ένα δωδεκασέλιδο τευχάκι τυπωμένο σε τραχύ φύλλο στο χρώμα του ώριμου μπέρμπον, όπου το αλητήριο νεκραναστημένο κουφάρι του Cool Zombie πραγματοποιεί τη θεαματική είσοδό του στο σύμπαν των κουλ αντιηρώων, με τη λαχταριστά πληθωρική Daphne LaVey παντοτινά στο πλευρό του. Φανταστείτε τον Σέιλορ και τη Λούλα του Λιντς, τους Μίκι και Μάλορι Νοξ του «Natural Born Killers», προσθέστε την τοπιογραφία του «Preacher», τα έντονα κοντράστ του «100 Bullets», μαζί με κάμποση από τη γκροτέσκα ειρωνία του πρωτότυπου «Tales From The Crypt» της E.C., επενδύστε υφολογικά με ρομάντζα βγαλμένα από teenage tragedies των sixties και sleazy πλάνα ιδρωμένων κορμιών στις πίστες των νυχτερινών strip κλαμπ, μυρωδιά μπαρουτιού να αιωρείται στην κάψα της μανιασμένης αμερικάνικης δύσης, οδηγίες επιβίωσης στη φυλακή, διαφημίσεις σχολών pole dancing, ντόνατ shops που κρύβουν οπλοστάσια, αιμοβόρικες Μις Νοεμβρίου βγαλμένες από ονειρώξεις του Russ Meyer με piercing στις θηλές, θηριώδη μυδράλια και προσωνύμια αλά Diablo King, υιοθετείστε τη βίαιη σεναριακή αστερόσκονη του Ταραντίνο και θα πλησιάσετε τη φόρμουλα των «Tales From The Strips» της DaNi, που μόλις έφτασαν στο αποθεωτικό φινάλε του τέταρτου τόμου τους, μέσα σε ένα φονικό κρεσέντο ενορχηστρωμένο με το «Can Your Pussy Do The Dog?» των Cramps –τι άλλο;
Πρόκειται για παγκόσμιας κλάσης κόμικς τα οποία ξεχωρίζουν εμφατικά από τη χλιαρή σούπα των σχεδιαστών του Photoshop και διευρύνουν το φάσμα των δυνατοτήτων της εγχώριας comic art. Αργά ή γρήγορα, κάποιος υποψιασμένος διεθνής εκδότης θα ανακαλύψει το έργο της DaNi και θα της εμπιστευθεί μεγάλους τίτλους, ή τουλάχιστον τη μακροζωία του δικού της τίτλου σε μεγάλη ετικέτα. Έως τότε, ο παράδεισος μπορεί να περιμένει. Αναμένοντας την κρίσιμη στιγμή που η παγκόσμια αυλαία θα ανοίξει για λογαριασμό της, η νεαρή κομίστρια μας μίλησε για τους υπέροχους κόσμους που σκιτσάρει.
Τι θα γίνει με εσένα; Όλη μέρα με τους μαρκαδόρους και τα μελάνια, τους εκτυπωτές, τα πλάσματα της φαντασίας… Γιατί ζεις τόσο αλλιώτικη ζωή από τα κορίτσια της ηλικίας σου;
Υπάρχουν πολλά κορίτσια σαν εμένα στον κόσμο και έχω την τύχη να γνωρίζω κάποια από αυτά. Η αλήθεια είναι ότι στον χώρο των κόμικς υπάρχουν πιο πολλοί άντρες επαγγελματίες, αλλά όσο περνάει ο καιρός μπαίνουν όλο και περισσότερες γυναίκες στο παιχνίδι. Τώρα στην περίπτωσή μου προσωπικά θεωρώ ότι έπαιξε σημαντικό ρόλο το ότι δεν σταμάτησα ποτέ να ζωγραφίζω μεγαλώνοντας καθώς και να διαβάζω το οτιδήποτε έπεφτε στα χέρια μου είτε αυτό ήταν βιβλίο, κόμικ, περιοδικό κτλ.
Τι είναι το «Tales From The Strips»; Ένα λάγνο b-movie; Μια ωδή στην περιθωριακή Americana; Εικονογραφημένο ροκ εν ρολ; Νοσταλγία για τα sixties; Εφαρμοσμένη προσωπική μυθολογία; Τι άλλο;
Το Tales from the Strips ξεκίνησε για πλάκα και έτσι συνεχίστηκε κιόλας. Το φτιάχνω για να περνάω καλά και γενικώς όποιος με ξέρει από κοντά και έχει έρθει σε επαφή με το χιούμορ μου μπορεί πολύ εύκολα να το εντοπίσει μέσα στα τεύχη. Είναι ότι πιο προσωπικό έχω κάνει. Από κει και ύστερα, απλά έχω βάλει μέσα οτιδήποτε με ευχαριστεί να σχεδιάζω και να βλέπω (ζόμπι, κορίτσια, αμερικανιές, μαγικά κτλ).
Η κρίσιμη, όσο και ιδιόρρυθμη απόφαση: κόμικ στα αγγλικά. Υποψιάζομαι το γιατί, θα ήθελες ωστόσο να δώσεις τη δική σου αιτιολογία;
Η απάντηση είναι μία –για να μπορούν να το διαβάζουν πολλά περισσότερα άτομα. Έχω πολλούς φίλους που δεν είναι Έλληνες και ήθελα να μπορούν να το διαβάζουν και αυτοί χωρίς να τους το μεταφράζω. Επίσης πάντα στόχευα στο εξωτερικό οπότε είναι αναμενόμενο και οι δουλειές μου να είναι στα αγγλικά.
Πότε σκέφτηκες ότι θα μπορούσες να σταδιοδρομήσεις ως κομίστρια; Και πόσο δύσκολο είναι να βιοποριστείς από ένα τόσο ιδιαίτερο επάγγελμα;
Κόμικς διάβαζα και έφτιαχνα από μικρή και το είχα σαν όνειρο από τότε να ασχοληθώ και επαγγελματικά μια μέρα. Με βοήθησαν και οι δικοί μου πάρα πολύ που είδαν ότι μου άρεσε να ζωγραφίζω και ότι ασχολιόμουν αρκετά με το αντικείμενο. Για παράδειγμα, θα μου κρατούσαν πάντα το 9 της Ελευθεροτυπίας ή στριπάκια από περιοδικά ή θα με πήγαιναν σε ό, τι έκθεση και διαγωνισμό τους ζητούσα. Ξεκίνησα να εμφανίζομαι στον χώρο όταν ήμουν 14. Τότε συμμετείχα στην πρώτη μου ομαδική έκθεση κόμικς στην Πάτρα και θυμάμαι ότι με είχε πάει η μαμά μου να την δούμε μαζί, είχε κλείσει ξενοδοχείο και όλα. Την ίδια χρονιά είχα λάβει μέρος για πρώτη φορά στο 24 Hour Comics Day Hellas που ήταν ένας συναγωνισμός όπου σε ένα 24ωρο έπρεπε να ολοκληρώσεις 24 σελίδες κόμικ. Γινόταν στην ΕΠΑΣΚΤ, είχε πολύ κόσμο και ήμουν η μικρότερη εκεί μέσα αλλά οι γονείς μου με είχαν εμπιστευτεί στα χέρια της οργάνωσης και μετά το έκανα κάθε χρονιά όσες φορές είχε γίνει. Ξέρω πολλούς γονείς που δεν θα έκαναν κάτι τέτοιο, ειδικά για κάτι που θεωρείται τελείως “χομπίστικο” στην Ελλάδα. Από βιοποριστικής άποψης, σαν επάγγελμα έχει ακριβώς τις ίδιες ευκολίες και δυσκολίες με οποιοδήποτε freelancing επάγγελμα, με τη διαφορά όμως ότι δεν υπάρχει καμία δουλειά στην Ελλάδα που να μπορεί να σε συντηρήσει –όποιον Έλληνα ξέρω που ασχολείται με αυτό καθαρά επαγγελματικά δουλεύει για εξωτερικό, κυρίως Αγγλία και Αμερική.
Υφίσταται πραγματικά αυτό που ονομάζουμε «ελληνική κόμικ σκηνή»; Πόσοι είστε; Διατηρείτε κοινοτικούς δεσμούς; Πόσο μακριά μπορείτε να φτάσετε;
Ελληνική σκηνή κόμικς υπάρχει και είναι και πολύ δυνατή και σταθερή. Απλά είναι πάρα πολύ μικρή σχετικά με το εξωτερικό. Οπότε όλοι γνωριζόμαστε πάνω κάτω και έχουμε τις παρέες μας. Τα περισσότερα άτομα κινούνται στον χώρο των αυτοεκδόσεων και είναι και λογικό αφού δεν υπάρχει βιομηχανία στη χώρα μας. Κι εγώ δεν έχω καμία δουλειά μου μέχρι στιγμής που να έχει εκδοθεί επίσημα στην Ελλάδα, όλα τα κόμικς μου εντός της χώρας είναι αυτοεκδόσεις, έχω πληρώσει μόνη μου για να τα τυπώσω και τα προωθώ η ίδια μέσω ίντερνετ ή στα διάφορα events που πηγαίνω. Τώρα ο καθένας που θέλει να το πάει παραπέρα και να δουλέψει κανονικά σε αυτό μπορεί να το πετύχει αλλά κατά τη γνώμη μου μόνο στο εξωτερικό.
Πώς φτιάχνεις ένα δικό σου graphic novel; Σε πόσο χρόνο, με ποιο τρόπο, με πόσους ενθουσιασμούς και απογοητεύσεις;
Εξαρτάται πως δουλεύεις. Άμα είναι προσωπικό πρότζεκτ φαντάζομαι ότι μπορείς να το πας με τους ρυθμούς σου, αλλά άμα δουλεύεις για κάποια εταιρία με σεναριογράφο και ολόκληρη ομάδα όπως γίνεται στο εξωτερικό το παν είναι να είσαι γρήγορος. Κατά μέσο όρο όλοι οι επαγγελματίες βγάζουν μια με δυο σελίδες την ημέρα. Ο ενθουσιασμός υπάρχει πάντα γιατί ασχολείσαι με κάτι που σου αρέσει (δεν υπάρχει περίπτωση κάποιος να δουλεύει στα κόμικς για κάποιον άλλο λόγο πέρα του ότι τρελαίνεται για αυτό που κάνει). Όμως όπως και με οποιαδήποτε άλλη δουλειά, υπάρχουν και δύσκολες μέρες που δεν θέλεις να σηκώσεις μολύβι ή που απογοητεύεσαι παντελώς με αυτά που φτιάχνεις. Εκεί θα ξεχωρίσει και ο επαγγελματίας από τον χομπίστα, με το άμα θα φέρει εις πέρας την δουλειά ή όχι δηλαδή, όσο και αν δεν του αρέσει αυτό που κάνει. Στο τέλος της ημέρας πρέπει να παραδώσεις κάποιες σελίδες, βρέξει-χιονίσει.
Είναι αναπόφευκτο να μεταναστεύσεις αν πρόκειται να κάνεις το κάτι παραπάνω; Το θέλεις; Είναι ρεαλιστικό;
Το καλό με αυτή τη δουλειά είναι ότι μπορείς να την κάνεις από οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη, οποιαδήποτε ώρα και μέρα, αρκεί να έχεις ένα σκάνερ και ίντερνετ. Δεν χρειάζεται να φύγεις καν από το σπίτι σου το πρωί (αυτό είναι ευχή και κατάρα μαζί βέβαια). Για να βρεις όμως δουλειά πρέπει σίγουρα να ξεκουνηθείς και να πας σε κάποιο φεστιβάλ στο εξωτερικό και να δείξεις τη δουλειά σου, να γνωρίσεις κόσμο και να κάνεις επαφές. Κανείς ποτέ δεν βρήκε δουλειά στο χώρο από το σπίτι του. Έτσι έκανα κι εγώ αλλά και όλοι οι υπόλοιποι καλλιτέχνες που δουλεύουν κανονικά στο εξωτερικό: κλείσαμε εισιτήρια, πήραμε τα πορτφόλιο μας και μιλήσαμε με τον σωστό κόσμο.
Πες με παλιομοδίτη, αλλά νομίζω ότι κάτι άρχισε να πηγαίνει στραβά με την τέχνη του κόμικ όταν τα κομπιούτερ πήραν το πάνω χέρι. Κάνω λάθος;
Όχι, ούτε καν. Απλά κάποιοι καλλιτέχνες δουλεύουν παραδοσιακά με μολύβι και χαρτί και κάποιο άλλοι προτιμούν να δουλεύουν ψηφιακά. Είναι απλά άλλο το εργαλείο. Σίγουρα όταν δουλεύεις ψηφιακά έχεις κάποιες ευκολίες που δεν έχεις όταν δουλεύεις στο χέρι όπως π.χ. να δουλεύεις πιο γρήγορα ή να διορθώνεις τα μελάνια σου κτλ αλλά ως εκεί.
Εικαστικό για το άλμπουμ των Devo Range «The Whorehouse Sessions», σε σχέδιο της DaNi και μελάνια του Uncl Paul Κnows
Ποιο είναι το πρώτο κόμικ που ερωτεύτηκες παράφορα; Σε αγγίζει ακόμη;
Ο πρώτος μου έρωτας είναι o Hellboy του Mike Mignola και το λέω συνέχεια ότι θα είναι για πάντα στην καρδιά μου. Με έχει επηρεάσει σε αυτά που διαβάζω, σε αυτά που γράφω και στον τρόπο που σχεδιάζω τουλάχιστον στο ξεκίνημα, γιατί από εκείνο το σημείο και μετά έχουν υπάρξει και άλλα κόμικς που έχω ερωτευτεί.. αλλά όπως και να έχει, πάντα θυμάσαι την πρώτη σου αγάπη!
Πόσο πλούσια συναισθηματική γκάμα μπορεί να καλύψει ένα graphic novel; Έχεις κλάψει διαβάζοντας κόμικς;
Όσο πλούσια συναισθηματική γκάμα μπορεί να έχει ένα βιβλίο ή μια ταινία. Δεν έχει διαφορά, απλά είναι ένα άλλο μέσο. Και ναι, έχω κλάψει διαβάζοντας κόμικς. Μου έχει τύχει παραπάνω από μια φορά.
Πες μας ορισμένους καλλιτέχνες που θαυμάζεις. Όχι υποχρεωτικά από τον χώρο σου.
Έχω πολλούς που μου αρέσουν και με εμπνέουν ο καθένας με τον τρόπο του από διάφορους χώρους. Μου αρέσουν όλα τα ιταλικά τσοντοχόρορ κόμικς του 70 και του 80 των οποίων οι δημιουργοί είναι πάρα πολλοί, οι ταινίες του Tarantino και του Rodriguez αλλά και του Jarmusch, οι φωτογραφίες της Ellen von Unwerth, οι πίνακες του Bacon και τα γλυπτά της Beth Cavener, πολλοί μουσικοί και djs και πάει λέγοντας.. όλη την ώρα βρίσκω και κάτι καινούργιο που να με ενθουσιάζει και να με εμπνέει. Επίσης θαυμάζω και πολλούς φίλους μου που είναι καλλιτέχνες, όπως είναι ο Uncl Paul που είναι τατουατζής και έχει φτιάξει και το μανίκι μου, η Θεανώ Γιαννέζη που κάνει από χαρτοκοπτικά γλυπτά μέχρι καπελάκια και η Μαρία Οικονόμου που είχα την τύχη να γνωρίσω στην πρακτική μου και φτιάχνει εκπληκτικά έργα πάνω σε χαρτί και υφάσματα που ούτε καν μπορώ να περιγράψω. Εμπνέομαι ακόμα και από την αδερφή μου που είναι pole dancer.
Πώς διασκεδάζεις;
Γενικά κάθομαι σπίτι όπου θα δω ταινίες και σειρές κυρίως, αλλά περνάω και περιόδους που μπορεί να βγαίνω ανεξέλεγκτα με φίλους. Στα convention πάντα περνάω καλά γιατί βλέπω τους φίλους και συνεργάτες μου που μπορεί να μην τους έχω δει για 6 μήνες και σχεδόν πάντα πίνουμε από το πρωί μέχρι το βράδυ.
Τι σου δίνει δύναμη να συνεχίζεις στη δουλειά σου; Η επιδοκιμασία των οικείων σου; Ο θαυμασμός του κοινού; Ή κάποιο δικό σου μέτρο αξιολόγησης;
Όλα αυτά παίζουν κάποιο ρόλο στο πόσο ψήνομαι με αυτό που κάνω. Αλλά κυρίως νομίζω ότι είναι αυτή η τσαντίλα που με πιάνει όταν τελειώνω οποιοδήποτε σχέδιο και το επόμενο δευτερόλεπτο ξέρω ότι θα μπορούσα να το είχα κάνει και καλύτερα.
Είναι πιο κοπιαστικό να δημιουργείς ένα κόμικ ή να το προωθείς και να το διανέμεις;
Το κάθε στάδιο έχει και τις δυσκολίες του, όλα μέσα στο παιχνίδι είναι. Θα μπορούσα να πω ότι προσωπικά ίσως με ζορίζει λίγο πιο πολύ η προώθηση των κόμικς μου γιατί μπλέκονται πολύ τα social media που έχουν αρχίσει να με κουράζουν επικίνδυνα τώρα τελευταία.
Έχεις σκεφτεί ότι κάνεις μεγάλες θυσίες, ότι επενδύεις χρόνο και αφοσίωση σε κάτι τόσο εφήμερο όσο ένα τεύχος που θα διαβαστεί, θα καταχωνιαστεί και πιθανότατα θα λησμονηθεί;
Καθόλου. Κάποιοι μπορεί να διαβάσουν τα κόμικς μου και να τα προσπεράσουν, σε άλλους μπορεί να μην ταιριάζουν σαν στυλ αλλά πάντα θα υπάρχει έστω και ένα άτομο που θα του αρέσει αυτό που διάβασε και θα θέλει κι άλλο, οπότε αξίζει και ο χρόνος και η ενέργεια που χαλάω στο σχέδιο και στα κόμικς. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι πριν από τους άλλους, αυτό που κάνω το κάνω ξεκάθαρα για εμένα. Είναι κάτι το οποίο όσο και να με ζορίζει κάποιες φορές όπως είναι φυσικό, το αγαπάω και ξέρω ότι όσο περισσότερο του δίνω είναι το μόνο πράγμα στη ζωή μου που θα μου δίνει πίσω. Οπότε χαλάλι.
Νιώθεις άνετα στον ψηφιακό κόσμο; Μεγάλο μέρος της κουλτούρας του κόμικ ποντάρει στη γοητεία του εντύπου, λαχτάρα για το ταχυδρομείο και στη φυσική υπόσταση του αντικειμένου. Υπάρχει όμως στη δουλειά σου μια λεπτή ισορροπία: δημιουργείς στο χαρτί, επικοινωνείς στον κυβερνοχώρο.
Νιώθω άνετα στον κυβερνοχώρο και καταλαβαίνω ότι πλέον είναι απαραίτητο εργαλείο για να προωθείς το οτιδήποτε αλλά και να επικοινωνείς και να δουλεύεις (σε όλες οι δουλειές που κάνω η συνεννόηση γίνεται μέσω mail και μηνυμάτων). Αλλά όπως είπα και παραπάνω, τα social media και όλο αυτό το παιχνίδι με κουράζουν και βλέπω ότι μου τρώνε δημιουργικό χρόνο πολλές φορές. Γι’ αυτό και έχω ορίσει συγκεκριμένες ώρες που μπαίνω για να απαντήσω στα πάντα και να ποστάρω τη δουλειά μου. Από κει και ύστερα, ο κυβερνοχώρος βολεύει κιόλας πολλούς αναγνώστες παγκοσμίως καθώς μπορούν να διαβάσουν ηλεκτρονικά πολλούς τίτλους και πιο φτηνά και πιο άμεσα. Είναι και οικολογικό στην τελική! Εγώ προσωπικά βέβαια δεν διαβάζω ποτέ κόμικς και βιβλία σε οθόνη. Θέλω να έχω το έντυπο, να το πιάνω και να το μυρίζω, να είμαι στο κρεβάτι μου ή στο λεωφορείο και να γυρνάω τις σελίδες και μετά να το βλέπω και στην βιβλιοθήκη μου.
Πού βλέπεις ιδανικά τον εαυτό σου σε πέντε χρόνια από σήμερα;
Έχω πολλά σενάρια στο μυαλό μου, αλλά κυρίως θέλω να είμαι χαρούμενη με αυτό που θα κάνω και με το που θα βρίσκομαι.
13°
