Πλέον δεν επιτρέπεται να αποκαλείσαι κουλτουριάρης χωρίς να έχεις παρακολουθήσει έστω μία παράσταση στο κρύο δάπεδο ενός παλιού εργοστασίου. Κάπως έτσι είχα νιώσει όταν είχα δει με τις φίλες μου στο Λύκειο ένα πειραματικό θεατρικό καθισμένες στον πάτο ενός κοντέινερ στην Καλών Τεχνών. Ευτυχώς από τότε εξελίχθηκαν κάπως τα πράγματα και κάθε καλοκαίρι καθόμαστε πια σε καρέκλες βλέποντας κάποιο έργο στην Πειραιώς 260 ή στο Βυρσοδεψείο. Ένα είναι το σίγουρο όμως, είτε είσαι καλλιτέχνης ή φιλότεχνος την παλιά βιομηχανία της Αθήνας θα τη μάθεις σ’ αρέσει, δε σ’ αρέσει. Παρατηρώντας την εξέλιξη των σύγχρονων «εργοστασίων τέχνης» αναδεικνύεται όχι μόνο η αναγέννηση του παραμελημένου τριγώνου «Κεραμεικός-Βοτανικός-Μεταξουργείο», αλλά και ο ρυθμός ανάπτυξης του αστικού παλμού.
Η αρχή έγινε με το κτήριο της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών στην πρώην Αγγλοελληνική Εριουργία
Στην οδό Πειραιώς, εκεί όπου σήμερα μπαινοβγαίνουν οι πιο εναλλακτικές φυσιογνωμίες φοιτητών της πόλης βρισκόταν το εργοστάσιο της Αγγλοελληνικής Εριουργίας. Η ΑΣΚΤ και η νέα γενιά καλλιτεχνών ζωντάνεψαν το εγκαταλειμμένο κτίριο που αγοράστηκε το 1992 από την Εμπορική Τράπεζα. Σίγουρα δεν ήταν μόνο η μεγάλη έκταση και η σχετικά μικρή δαπάνη για τα δεδομένα της εποχής που έκαναν τον τότε πρύτανη Νίκο Κεσσανλή να μετεγκαταστήσει τη σχολή στα Ελληνικά Υφαντήρια Σικιαρίδη. Μάλλον ήξερε ότι το παραμελημένο σκηνικό θα αναδείκνυε μια τάση που θα γινόταν θεσμός στα αθηναϊκά πολιτιστικά δρώμενα. Κάτι τι άρωμα της παλιάς βιοτεχνικής Αθήνας, λίγο η αγριάδα του σιδερικού, λίγο το χώμα και τα λέβελ εναλλακτικότητας πάνε στα ύψη.
Πειραιώς 260 – Πρώην εργοστάσιο επίπλων Τσαούσογλου
Ένα πέρασμα από εδώ δεν είναι μόνο εγγύηση ψαγμενιάς, αλλά κι ωραία ευκαιρία για να δεις ενδιαφέροντα δρώμενα. Ο Γιώργος Λούκος πρόσθεσε στους χώρους του Φεστιβάλ Αθηνών το εργοστάσιο Τσαούσογλου και έτσι, εκεί που άλλοτε παράγονταν έπιπλα γραφείου, παράγονται για πολλά χρόνια εξαιρετικές εκδηλώσεις και παραστάσεις. Βρίσκεται στο ίδιο οικοδομικό τετράγωνο με την ΑΣΚΤ, είναι ένα τυπικό δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής της δεκαετίας του '70 και περιλαμβάνει τέσσερα πολύ μεγάλα κτήρια / υπόστεγα που έχουν ανακηρυχθεί διατηρητέα από το Υπουργείο Πολιτισμού.
Τεχνόπολις Δήμου Αθηναίων και Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου στο Γκάζι
Θα υπάρχουν πάντα και εκείνοι που θα πιστεύουν ότι η Τεχνόπολη είναι μόνο μια έξοδος του μετρό Κεραμεικός, αλλά ένα πέρασμα από τις εντυπωσιακές εγκαταστάσεις της θα βοηθήσει. Ανηφορίζοντας στην οδό Πειραιώς με κατεύθυνση το κέντρο, συναντάμε το κτίριο που εισήγαγε στο λεξιλόγιο των Αθηναίων τον όρο ‘τεχνόπολη’ και εκπροσωπεί επάξια την πολιτιστική αναγέννηση των παλιών εργοστασίων. Όταν οι φούρνοι του εργοστασίου φωταερίου έσβησαν οριστικά το 1984, το κτίριο που έδινε φώς στην Αθήνα για περισσότερα από εκατό χρόνια, συνέχισε να φωταγωγεί όχι τους δρόμους, αλλά την τέχνη. Οι πρώτες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις φιλοξενήθηκαν στους χώρους του παλιού εργοστασίου, που σήμερα αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους χώρους πολιτισμού της πρωτεύουσας. Αξίζει να σημειωθεί ότι εκτός των εκθέσεων, των συναυλιών και των εκδηλώσεων που φιλοξενεί η Τεχνόπολις, σημαντική προσθήκη στη δράση της αποτελεί από το 2013 και το Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου.
Το Βυρσοδεψείο Art Space στο παλιό Βυρσοδεψείο Βοτανικού
Παίρνοντας την οδό Ορφέως από την Κωνσταντινουπόλεως σίγουρα δεν περιμένεις να συναντηθείς με την τέχνη. Διασχίζοντας μάντρες φορτηγών και μαχαλάδες δεν περιμένεις να υπάρχει ούτε αρίθμηση, κι όμως στον αριθμό 174 βρίσκεται το Βυρσοδεψείο. Την τελευταία φορά που μας έβγαλε εκεί ο δρόμος, τρομαγμένοι διερχόμενοι ταξιτζήδες μας φώναζαν «πού πάτε μες στο βράδυ και γελάτε κιόλας», αλλά αν δε φοβηθείτε τα μαντρόσκυλα και το χιτσκοκικό σκηνικό, μετά από ένα δεκάλεπτο περπάτημα θα φτάσετε στο Βυρσοδεψείο αρτιμελείς. Εκεί, σε ένα παλιό Βυρσοδεψείο του 19ου αιώνα που συγκαταλεγόταν στα μεγαλύτερα των Βαλκανίων, συναντιούνται ακτιβιστές, εθελοντές και καλλιτέχνες. Η Έλλη Παπακωνσταντίνου και η ομάδα της ΟΔC Ensemble επιλέγουν σταθερά από τον Μάρτιο του 2011 την καρδιά του «μετα-βιομηχανικού τοπίου του Βοτανικού» για να δημιουργήσουν συνομιλώντας παράλληλα με τον ακτιβισμό.
Όταν το μεταξουργείο στεγάζει τη νέα Δημοτική Πινακοθήκη
Το εργοστάσιο μεταξιού Δουρούτη, δηλαδή το Μεταξουργείο, δούλευε το μετάξι μέχρι το 1875, όταν το 2010 υποδέχτηκε τα έργα της Πινακοθήκης του Δήμου Αθηναίων. Σε ένα από τα παλαιότερο νεοκλασσικά της Αθήνας, στη συμβολή των οδών Λεωνίδου και Μυλλέρου στεγάζεται η νέα δημοτική Πινακοθήκη παρατηρώντας στωικά την εξέλιξη μιας ανερχόμενης περιοχής του κέντρου, όπου η τέχνη συμβιώνει με τον αγοραίο έρωτα, την υποβάθμιση και τα παραδοσιακά καφενεία.
Μπύρα και τέχνη πάνε μαζί στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στου Φιξ
Οι προνομιούχες εγκαταστάσεις και θέσεις των παλιών αθηναϊκών εργοστασίων φαίνεται να ελκύουν τους νέους πολιτιστικούς χώρους της πόλης, όπως συνέβη και με το ΕΜΣΤ. Το εγκαταλειμμένο εργοστάσιο ζυθοποιίας Φιξ βελτιώθηκε μεν, καλύπτοντας εκ του φυσικού του δε τις σημαντικότερες ανάγκες ενός σύγχρονου μουσείου για στρατηγική θέση κοντά στο κέντρο και την Ακρόπολη και μεγάλους ενιαίους χώρους.
Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού
Το κέντρο πολιτισμού Ελληνικός Κόσμος της οικογένειας Εφραίμογλου βρήκε κι αυτό με τη σειρά του στην οδό Πειραιώς το κατάλληλο εργοστάσιο που θα κάλυπτε «τις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας της γνώσης». Στο παλιό εργοστάσιο της Βιοσώλ στον Ταύρο διαμορφώθηκε ένα υπερσύγχρονο ζωντανό μουσείο μάθησης, που επεκτάθηκε ως πολυχώρος εκδηλώσεων με σήμα κατατεθέν τη Θόλο και το σύστημα Εικονικής Πραγματικότητας. Έτσι ολοκληρώθηκε ακόμα μία ιστορία βιομηχανικής και πολιτιστικής ένωσης που έφερε τους ηλιακούς θερμοσίφωνες όσο πιο κοντά στην τέχνη θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί κανείς.
13°
