Το Mistirio του Kirios Criton

Δεν είχα σκοπό να κάτσω πάνω από δέκα λεπτά. Είχα ήδη δει φωτογραφίες του εστιατορίου, είχα διαβάσει για την ιδέα του – πίστευα ότι ήξερα τι θα ακούσω. Δεκαπέντε λεπτά μετά, ήμουν χαμένος σε έναν καμβά από φυσικά υλικά, σκιές τοίχων, τερακότα, σύμβολα, φωτιστικά, λέξεις με διπλό νόημα και μνήμες από το Σαντορινιώτικο DNA του Κρίτωνα. Ο Kirios Criton, ο άνθρωπος που σχεδίασε το νέο εστιατόριο της Σαντορίνης Mistirio που ανοίγει αυτόν τον μήνα (Ιούνιος του 2025), δεν μιλά απλώς για το έργο του – ζει μέσα του. Κυριολεκτικά.

Ο Kirios Criton μου μιλάει για ένα σπίτι-εκκλησάκι στη μέση ενός τεράστιου οικοπέδου, για πεζούλια και Κούρους, για το φως του ηλιοβασιλέματος και τον μαγικό αριθμό 7 που κυριαρχεί στα μυστήρια του Mistirio. Δεν του έκανα ερωτήσεις. Δεν χρειάστηκε. Μόλις του είπα «πες μου για το εστιατόριο», ήταν σαν να ξεκλείδωσα ένα στικάκι με φράσεις που εναλλάσσονταν μεταξύ τεχνικού σχεδιασμού και ποιητικής εξομολόγησης. Αποφάσισα να είμαι ακροατής.

Mistirio το νέο εστιατόριο που σχεδίασε ο Kirios Criton στη Σαντορίνη

«Ένας χώρος στο κέντρο των Φηρών, ένας χώρος 7 λέξεων: Δια-Τροφής. Δια-βίωσης. Δια-βάθμισης. Διά-θεσης. Δια-βίβασης. Δια-βατηρίου. Και τέλος, ένας χώρος Διαχρονικός.

Mistirio BLD, Σαντορίνη. B-Breakfast, L-Lunch, D-Dinner
We support arts, music, taste and drinks of Greece. Αυτός είναι ο υπότιτλος. Αυτό είναι το Mistirio. Μουσική, τέχνες και φαγητό. Μόνο Ελλάδα.
Την πρόταση για να φτιάξω αυτό το μαγαζί μου την έκανε ο κύριος Παναγιώτης Γιαννακόπουλος (γνωστός επιχειρηματίας που έχει στο Φάληρο τον “Κυρ-Αρίστο”, το “Ακάκιε τα μακαρόνια να είναι Μίσκο”, την “Ψιψίνα” κλπ). Έχει κάνει μαγαζιά με κόνσεπτ. Τον χώρο του νέου μαγαζιού τον έχει από το ‘19 και τώρα έφτασε σε μένα για να του λύσω τον γόρδιο δεσμό. Ο κύριος Γιαννακόπουλος είναι Σαντορινιός όπως ήταν και ο πατέρας μου.

Πήγα εκεί και τρόμαξα. Ο χώρος είναι το ένα τρίτο του Συντάγματος σε μέγεθος. Όμως στην καρδιά αυτών των στρεμμάτων υπήρχε ένα πράγμα το οποίο το ερωτεύτηκα. Εγώ άμα ερωτευτώ τελείωσε, δημιουργώ. Και ήταν το παλιό σπιτάκι της γιαγιάς. Στην καρδιά των στρεμμάτων υπήρχε ένα σπιτάκι σε σχήμα εκκλησίας. Σαν να είχε κατέβει ένα ξωκλήσι και είχε κάτσει στη μέση των στρεμμάτων. Η γιαγιά βέβαια δεν υπάρχει, οι εγγονοί διαχειρίζονται το οικόπεδο. Το θέμα είναι ότι δεν είχε βρεθεί ακόμα το όνομα. Βλέπω όμως ότι γύρω από αυτόν τον ανοιχτό χώρο υπάρχει μόνο ασχήμια - γιατί το μαγαζί είναι ακριβώς στην καρδιά των Φηρών, εσωτερικά, όπου στη μία του πλευρά παρκάρουν εκατομμύρια λεωφορεία που φέρνουν τον κόσμο από τα κρουαζιερόπλοια και άλλα λεωφορεία που ουρλιάζουν συνέχεια “Για αεροδρόμιο!… Για Περίβολο!” - της κακομοίρας. Και από δίπλα άλλη ασχήμια, εκατομμύρια ταξί. Παράλληλα όμως, δίπλα σε όλο αυτό, βρίσκεται και το Μουσείο Προϊστορικής Θήρας που δεν το έχει προσέξει κανείς γιατί ήταν πάντα κλειστό. Εδώ παρκάρουν οι λίμο, είναι σαν να είμαστε στη Μεγάλη Βρετανία στο Σύνταγμα. Είναι σαν να έχουμε μπροστά μας όλα τα περάσματα.

Οπότε κι εγώ έκανα ένα θέμα αφιερωμένο στην αρχαιοκαπηλία.

Ο σχεδιασμός του εστιατορίου

Το Μουσείο, όταν πήγα στο πρώτο μου ταξίδι για να δω τον χώρο και να αποφασίσω πώς πρέπει να το σχεδιάσω, ήταν κλειστό. Την άλλη ημέρα το πρωί που πήγα, αφού τελείωσα με τους εργάτες, προχωράω και μόλις περνάω από μπροστά ανοίγει η πόρτα και μου λέει ο υπάλληλος "καλημέρα σας, για το μουσείο ήρθατε;" Κάνω το σταυρό μου και μπαίνω μέσα… και είναι το ωραιότερο μουσείο που έχω δει στη ζωή μου. Δεν το πίστευα. Εντάξει, στο Ακρωτήρι έχω πάει εκατό φορές αλλά εδώ είναι τα ευρήματα. Μόλις μπαίνω μέσα και κάνω μια βόλτα, ανατριχιάζω. Βγαίνοντας λέω στον κύριο: "Έχετε museum art shop;" Λέει, τι είναι αυτό. Κάπου να πάρω έναν κατάλογο που να έχει σουβενίρ; Τι είναι σουβενίρ. Κατάλαβα...

Γύρισα λοιπόν πίσω και λέω, κύριε Γιαννακόπουλε, Μistirio θα το λένε το μαγαζί. Ανεβαίνουμε στο αεροπλάνο το απόγευμα για να φύγουμε και μέσα σε αυτό το μπλοκάκι μου σχεδιάζω όλο το μαγαζί σε πέντε λεπτά. Μέχρι να κατέβει, χωρίς να με βλέπει γιατί καθόμαστε και σε διαφορετικές θέσεις, το σχεδιάζω όλο και μόλις κατεβαίνουμε και πάμε στο πάρκινγκ για να πάρουμε το τζιπ του, μπαίνω μέσα και αρχίζω να του το εξηγώ, παραλίγο να τρακάρουμε. Το είδα όλο το εστιατόριο. Όλο τον χώρο.

Το μαγαζί έχει μια διπλή πόρτα εισόδου και μία μονή για ΑμεΑ. Έτσι, δημιουργώ δύο διαδρόμους. Όπως ξέρεις και από το (σ.σ. παλιό, αγαπημένο) “Αριστερά-Δεξιά” είμαι πολύ του διαδρόμου. Από εδώ φθάνεις στο Meat Point -σημείο συνάντησης και “εδώ τρώμε κρέας”- και μπροστά από αυτό σχεδιάζεται η ψησταριά. Το “εκκλησάκι” παραμένει φυσικά και είναι η κανονική κουζίνα. Όταν με ρωτάει ο κ. Γιαννακόπουλος “τι χρώμα θα το βάψουμε;” του απαντάω: Μονοχρωμία. Τερακότα. Διότι, μέσα στο μουσείο τι έχει; Πιθάρια. Χρώματος τερακότα. Μόλις μπαίνεις στο Ακρωτήρι κύριε Γιαννακόπουλε, του λέω, όλη η αίσθηση είναι χώμα. Βάφεται λοιπόν όλο τερακότα και δημιουργούνται πέργκολες παντού, από ξύλα, τα οποία βάφονται κι αυτά τερακότα, σαν να είναι φτιαγμένες από πηλό. Για την πόρτα του μαγαζιού βρίσκω και σχεδιάζω το λογότυπο: Το πρώτο νόμισμα που κόπηκε στη Σαντορίνη.

Η είσοδος στο Mistirio

Μόλις ανοίγεις την πόρτα υπάρχει μία βαλίτσα σχεδιασμένη από εμένα, σαν αυτές με τα ροδάκια που κουβαλούνε οι τουρίστες, γκράνγκα-γκρούνγκα όλη τη μέρα. Και τι γράφει; Welcome. Όταν γυρνάνε στο τέλος να φύγουνε, έχει μια άλλη βαλίτσα που γράφει Goodbye. Εκεί που είναι οι δύο βαλίτσες έχει και ένα σούπερ stand που υπάρχει το μενού. Δεν το έχουμε κρεμασμένο όπως όλα τα τουριστικά μαγαζιά απ' έξω με λάμπα. Πρέπει να μπεις μέσα για να το δεις, στις βαλίτσες.

Αριστερά υπάρχει υποδοχή με την κοπέλα υποδοχής και μπροστά σου ένα δέντρο εμπόδιο. Πίσω απ' το δέντρο εμπόδιο είναι η πρώτη εγκατάσταση: Τα πιθάρια. Προσπερνώντας τα, αριστερά, βλέπεις ένα μαύρο τεράστιο κουτί. Όταν είναι κλειστό νομίζεις ότι είναι ξυλοκιβώτιο μαύρο. Όταν ανοίγει το καπάκι εμφανίζεται ο DJ και παίζει μουσική. Πίσω από τον DJ έχει σκαλάκια και ανεβαίνεις στο πρώτο VIP επίπεδο που κλείνει και με κουρτίνες αν το θέλει κάποιος private.

Απέναντι από τον DJ έχει την πιο ακριβή παράσταση για να κάτσεις: Δεν έχει καν καρέκλες. Έχει σκαμνιά ενώ είναι το πιο ακριβό τραπέζι. Γιατί είναι η επιφάνεια του τραπεζιού που έχω σχεδιάσει που το κάνει ακριβό. Η οποία είναι από κεραμικό. Στο χρώμα της τερακότας, κεραμική. Ταπεινό. Γιατί ακριβώς από κάτω, όταν κατεβαίνεις τα δύο σκαλιά, έχει την πλατεία όπως την λέω. Εκεί υπάρχουν καναπέδες κτιστοί σε γάμμα, μια συγκλονιστική τεράστια ομπρέλα σε χρώμα κεραμιδί και ένα ξύλινο κιβώτιο σαν αυτά που έχουν οι κλέφτες των αρχαιοτήτων, μαύρο, με χερούλια κόκαλα. Οστά. Οστεοφυλάκιο. Το ανοίγεις και εκεί είναι τα μαχαιροπήρουνα και τα σερβίτσια. Αυτός ο σταθμός όπως λέγεται, παίζει παντού μέσα στο μαγαζί.

Εκεί υπάρχουν και δύο κλειστοί χώροι που θα είναι όντως art museum shops με έργα δικά μου και του κυρίου Μπάμπη Γκούμα, ενός από τους μεγαλύτερους κεραμίστες που έχουμε. Γιατί η UNESCO χαρακτήρισε πολιτιστική κληρονομιά τη μάντρα με τα κεραμικά του στο Αιγάλεω και τους φούρνους που ψήνονται τα κεραμικά. Διάλεξα λοιπόν έργα του για να εκτεθούν στο art shop. Η δική μου συλλογή θα ονομάζεται Anagennisi - Mυστήριες Ισορροπίες.

Δεν ήθελα να βάλω αγάλματα στο μαγαζί, γιατί απέναντι έχουμε το Μουσείο Προϊστορίας. Έχω βάλει μόνο δύο κούρους και πέντε κυκλαδικά ειδώλια, άσπρα δηλαδή, μέσα στα επτά μαύρα ξύλινα αμμοβολισμένα κιβώτια όπως όταν κλέβουν τα αγάλματα. Αυτή είναι η Box Gallery. Εκεί, κατά καιρούς, θα φωνάζω έναν Έλληνα καλλιτέχνη για να μου φτιάχνει μία μάσκα που θα την φοράει ο Κούρος ή τα ειδώλια Κυκλαδικής. Γιατί όλοι φοράνε μάσκες. Αυτές οι μάσκες θα πωλούνται. Συνομιλώ ήδη γι΄αυτό με τον φίλο μου τον Στάθη Παναγούλη από την γκαλερί Breeder. Συνολικά λοιπόν υπάρχουν εφτά τέτοια κουτιά, γιατί όλα στο μαγαζί είναι σε 7: τα κοκτέιλ, τα πιάτα, όλα.

Ανάμεσα στα κιβώτια κρέμονται τεράστιες κεφαλές ταύρου, κεραμικές, του κυρίου Μπάμπη Γκούμα. Ο φωτισμός είναι συγκεντρωτικά σποτ που χτυπάνε τα κεφάλια των ταύρων ενώ τα κυκλαδικά μοιάζουν σαν φάντασμα από το παρελθόν με τον φωτισμό. Στα τραπέζια παίζει πολύ το μπλε. Ελλάδα. Παντού έχουμε μονοχρωμίες. Δεν έχω μπιχλιμπίδια και λοιπά, γιατί είμαστε “μουσείο”. Δίπλα στην εκκλησία είναι το μπαρ των χυμών και των καφέδων που λειτουργεί ως μανάβικο. Μπροστά σε αυτό το μπαρ στέκεται η δεύτερη εγκατάσταση, δύο κολώνες “Κριτωνικές”, τεραστίων διαστάσεων και πάνω δύο τεράστια φωτεινά αυγά – γιατί εκεί σερβίρονται τα πρωινά – σύμβολο αναγέννησης και Διαφωτισμού.

Στο βάθος του ενός από τους διαδρόμους της εισόδου υπάρχει ο πάγκος εργασίας που είναι δύο κλαδιά. Στο ένα υπάρχει κρεμασμένο ένα “Επιστρέφω σε λίγο”. Συμβολικό για τη μετανάστευση. Τα αλουμίνια έργα ξεκινάνε από την πόρτα, από το πόμολο που είναι σε μέταλλο, το γνωστό κόκαλο από το οποίο βγάζουν το μεδούλι. Μετά έχουμε το κόκαλο που είναι το χερούλι στα συρτάρια από τους σταθμούς, ένα κόκκαλο που μοιάζει σαν παϊδάκι. Και το τρίτο αντικείμενο από μέταλλο είναι το ίδιο το κότσι που έχει μετατραπεί σε κηροπήγιο. Και τέλος υπάρχει ένα μεταλλικό κλαδάκι που γίνεται κρεμάστρα και το έχω βιδώσει επάνω σε δέντρο για να κρεμάσουμε ένα άδειο, αρχαίο κλουβί. Τα κλαδιά υπάρχουν βιδωμένα και στα μαύρα κιβώτια για να κρεμιούνται τα τέσσερα σακάκια της συλλογής του Kirios Criton, σε τέσσερα χρώματα: Γαλάζιο, μαύρο, μπεζ, χακί.

Στις τουαλέτες τώρα, υπάρχουν δύο επιγραφές. Η μία γράφει Before και η άλλη After. Εκεί θα γίνεται ωραίος τζερτζελές. Όπως ανοίγεις την πόρτα, βλέπεις δύο καφάσια γεμάτα με μήλα ενώ μία ετικέτα στον τοίχο γράφει “Μην κάνετε βρώμικες σκέψεις. Τα φρούτα μετά από εδώ γίνονται λίπασμα στα δέντρα μας”. Θα το βλέπουν άλλωστε γιατί τα σάπια μήλα μετά θα πετιούνται κάτω από το τεράστιο δέντρο χαρουπιάς που υπάρχει δίπλα στο εκκλησάκι. Οι νιπτήρες είναι φτιαγμένοι από μαύρο καμένο γρανίτη και μοιάζουν με καφάσια γεμάτα μήλα για τα αγόρια -το μήλο του Αδάμ- ενώ για τα κορίτσια θα είναι γεμάτα λεμόνια -τα βυζάκια. Στα μπαρ για το breakfast υπάρχουν διχτάκια κρεμασμένα γεμάτα με φρούτα σαν αυτά που έχουν οι εποχιακοί παραγωγοί που πουλάνε φρούτα σε επαρχιακούς δρόμους.

Και ο επίλογος; Ένα σλόγκαν που θα μοιράζω και θα λέει “Santorini is not only for sunsets, Santorini is a mystery”. Τραβάω λοιπόν με drone τα ηλιοβασιλέματα από την Οία και τα προβάλλω πάνω στον τοίχο της εκκλησίας. Έλα εδώ καλή μου τουρίστρια να δεις τα sunsets που θα τρέχεις δέκα ώρες να πας στην Οία!

Θα ήθελα στο τέλος να ευχαριστήσω φυσικά τον κύριο Παναγιώτη Γιαννακόπουλο για την ευκαιρία που μου έδωσε να δημιουργήσω αυτόν τον χώρο και τον designer Αντώνη Μάντζο ο οποίος είναι υπεύθυνος για την υποδομή του χώρου.

Όλο το μαγαζί είναι αφιερωμένο στον πατέρα μου τον Λευθέρη τον Ζώρζο που οι σεισμοί τον έφεραν από τη Θήρα στον Πειραιά. Φέτος συμπληρώνονται 40 χρόνια από τον θάνατό του. Όταν είχα γεννηθεί, πριν 66 χρόνια, είχε φυτέψει μια λεμονιά».