Από το Λονδίνο και το Χονγκ Κονγκ μέχρι τη Μαδρίτη και τη Νέα Υόρκη, κάθε μεγαλούπολη έχει τη δική της αγορά. Μόνιμη ή περιοδεύουσα, ζητήσαμε από 8 αρχιτεκτονικά γραφεία να μας πουν τις ιδέες τους και για τη δική μας πόλη.
Ανοιxτή Σκηνή
LoT - Arch
Αρχιτέκτονες: Λεωνίδας Τραμπούκης, Ελένη Πεταλωτή
Το μοντέλο της υπαίθριας αγοράς, όπως διαμορφώθηκε με τη γνώριμη τυπολογία της λαϊκής αγοράς, βασίζεται στην προβολή και αγοραπωλησία προϊόντων από συγκεκριμένους προμηθευτές που καταλαμβάνουν ήδη εκχωρημένες θέσεις. Επιμήκη γραμμικά στοιχεία σχηματίζουν χώρους έκθεσης και κυκλοφορίας, διαχωρίζουν τον εξυπηρετητή από τον εξυπηρετούμενο, καθώς η αποδοτικότητα βασίζεται στη συνεχή κίνηση μεταξύ των δύο ακραίων πόλων.
Ένα νέο μοντέλο υπαίθριας αγοράς θα μπορούσε να λειτουργήσει συμπεριλαμβάνοντας ιδέες για μεγαλύτερη κοινωνική συναναστροφή, περισσότερη εμπιστοσύνη και επικοινωνία, ανταλλαγή απόψεων και προβολή προϊόντων. Μια αγορά εξωστρεφή, πολυλειτουργική και ευέλικτη, που θα υποδεχθεί πέρα από προϊόντα και συλλογικές δράσεις – ομαδικά εργαστήρια, προσωρινές καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις, συζητήσεις, αστικά παιχνίδια.
Μεμονωμένα κυκλικά περίοπτα περίπτερα καταλαμβάνονται από όσους επιθυμούν να διαθέσουν προσωπικά αντικείμενα προς πώληση ή ανταλλαγή, να στήσουν ένα pop-up προσωρινό εργαστήριο και να επιδείξουν την τέχνη τους στο κοινό, να μαγειρέψουν σε μια ανοιχτή κουζίνα ή να μοιράσουν σπιτικά γεύματα, να εγκαταστήσουν μια ευημερούσα δανειστική βιβλιοθήκη.
Η χωροθέτηση των περιπτέρων είναι οργανωμένη σε ελεύθερη διάταξη, δημιουργώντας ένα σύστημα κίνησης προς διάφορες κατευθύνσεις ανάμεσά τους. Το εσωτερικό τους οριοθετείται από μια ημιδιαπερατή επιφάνεια με κατακόρυφα λευκά λάστιχα. Ένας κεντρικός κεκλιμένος στήλος, από τον οποίο υπάρχει προσωρινή πρόσβαση στα απαραίτητα δίκτυα, κρατά δύο οριζόντιους δίσκους του δαπέδου και της οροφής σε σταθερή απόσταση.
Τα περίπτερα περιστρέφονται κατά βούληση, αλλάζοντας διαρκώς την εικόνα της αγοράς. Το όριο του «μέσα» και του «έξω» αρχίζει και θολώνει. Καθένας μπορεί να εισέλθει και να εξέλθει από κάθε σημείο και να παρακολουθήσει τα δρώμενα από κάθε πλευρά.
Η Αγορά είναι ένα μια ανοιχτή παράσταση, μια αστική εγκατάσταση.
O δημόσιος χώρος στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις έχει χάσει τη ζωτικότητά του και στέκει διασπασμένος από τα δίκτυα Μαζικής Μεταφοράς, που στόχο έχουν τη γρήγορη μετακίνηση των κατοίκων από κόμβο σε κόμβο. Ένα τοπικό παζάρι στήνεται σε κάθε γειτονιά στους σταθμούς του ΗΣΑΠ κάτω από τα στέγαστρα των στάσεων, όπου οι κάτοικοι καλούνται να συμμετέχουν χαρίζοντας, πουλώντας, ανταλλάσσοντας. Η περιπλάνηση στην πόλη αναθεωρείται και κάθε Κυριακή μπορεί κανείς να διασχίσει την Αθήνα από την Κηφισιά μέχρι τον Πειραιά στο κυνήγι του κάθε τοπικού παζαριού. Η έκπληξη ξαναβρίσκεται στο δημόσιο χώρο και τα ΜΜΜ αποκτούν άλλη οπτική.
Επανακτώντας το δημόσιο χώρο
IF_UNTITLED ARCHITECTS
Αρχιτέκτων: Μάρθα Γιαννακοπούλου
Μια ανταλλακτική αγορά στο κέντρο της Αθήνας, σε ένα ξεχασμένο βανδαλισμένο πάρκο που είναι αφιερωμένο στο πνεύμα. Το πάρκο του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου της Αθήνας, ή αλλιώς γνωστό ως το πάρκο του Παλαμά, είναι ένας από τους πιο ενδιαφέροντες και ανεξερεύνητους δημόσιους χώρους στο κέντρο της πόλης, και παρόλο που αποτελεί καθημερινό πέρασμα για πολλούς, εντούτοις περνά σχεδόν απαρατήρητος. Το μικρό αυτό πάρκο συνορεύει με τη Νομική Σχολή, το Πνευματικό Κέντρο των Αθηνών και τα παλιά βιβλιοπωλεία της Αθηνάς ενώνοντας τη Σόλωνος με την Ακαδημίας. Το πιο έντονο χαρακτηριστικό του είναι 19 βανδαλισμένες προτομές που καλύπτουν μεγάλο μέρος, καθώς και το ξεχασμένο σιντριβάνι στην είσοδο. Σε μια εποχή κρίσης και έντονων κοινωνικών αλλαγών, ο πρώτος χώρος που πλήττεται καθημερινά είναι ο δημόσιος. Τώρα πάρα ποτέ η ανάγκη επαναπροσδιορισμού και κατάκτησης του δημόσιου χώρου γίνεται ολοένα και πιο αναγκαία. Η ανταλλακτική αγορά γίνεται εργαλείο ξανα-ανάκτησης και ενεργοποίησης του χώρου αυτού.
Φωκίωνος Νέγρη, μια ιστορική συνοικία, ένα μελίσσι ανθρώπων, ένα κουβάρι πολιτισμών στο κέντρο της πόλης, ένα ΡΕμα που πηγάζει από την πλατεία Κυψέλης και εκβάλλει στην οδό Πατησίων. Δημοτική Αγορά Κυψέλης, το απομεινάρι μιας άλλοτε ζωντανής αγοράς, ένα κτίριο σε αναμονή... reMARKET, μια υπαίθρια αγορά ξεχύνεται από το κτίριο στον πεζόδρομο. Ένας περίπατος ανάμεσα σε τεχνίτες και καλλιτέχνες, σε πάγκους εργαστηρίων και αντικείμενα τέχνης… το σφυρηλάτημα του μετάλλου, το ροκάνισμα του ξύλου, ο ρυθμικός ήχος της ραπτομηχανής.
Εδώ τα γερασμένα, άχρηστα αντικείμενα που παράγει η πόλη επανασχεδιάζονται, μεταμορφώνονται και ΞΑΝΑχρησιμοποιούνται.
Καμπύλες φόρμες διατρέχουν το κτίριο της Δημοτικής Αγοράς, ρέουν σε όλο το μήκος της Φωκίωνος, αγκαλιάζουν συστάδες δέντρων, σηκώνονται από το έδαφος για να δημιουργήσουν υπαίθριους πάγκους πώλησης και οδηγούν τους πεζούς ανάμεσα σε εργαστήρια και εκθέματα…
Τρία υλικά, επαναχρησιμοποιημένο ξύλο, μέταλλο και χρωματιστές ίνες, διαμορφώνουν τα καμπύλα στοιχεία, σηματοδοτώντας τη χρήση του κάθε χώρου.
Αγορές μοντέρνας τέχνης
Αρχιτέκτων: Ναταλία Κοκοσαλάκη
Η Γκαλερί είναι εμπνευσμένη από την πρωτοβουλία του Banksy να πουλήσει αυθεντικά έργα του για λίγα μόνο δολάρια σε πάγκο του Central Park της Νέας Υόρκης. Μια προκλητική κίνηση με προφανή στόχο τη σύγχρονη αγορά της τέχνης, που βρίσκει έδαφος στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας. Στο εσωτερικό μετασχηματισμένων οικοδομικών τετραγώνων, όπου κρύβονται αθέατα, άδεια οικόπεδα και παλαιά εγκαταλελειμμένα κτίρια χωρίς χρήση και αξία, στήνονται υπαίθριες αγορές μοντέρνας τέχνης. Σκοπός τους είναι να παράσχουν την ευκαιρία σε όλους να καταναλώσουν τέχνη με λίγα χρήματα και να χτυπήσουν τις γκαλερί που εκμεταλλεύονται καλλιτέχνες και αγοραστές φουσκώνοντας τις τιμές των έργων προς όφελός τους. Ως αποτέλεσμα, δημιουργούνται ζωντανοί χώροι τέχνης, πρωτοποριακοί και ανεξάρτητοι, διακριτοί από τη μαζική αγορά του τουριστικού δρόμου.
Νέα πολυεθνική Ρωμαϊκή Αγορά
Αρχιτέκτων: Ελένη Κωστίκα
Νομίζω δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να αισθανθεί κάποιος μια πόλη και την κουλτούρα της, από το να επισκεφθεί μια υπαίθρια αγορά. Το πώς ανανεώνεται η ανάμνηση της πόλης μέσα από τη δημιουργία μιας υπαίθριας αγοράς, είναι αυτό που με απασχόλησε σε αυτή την πρόταση.
Γύρω απ’ τα ερείπια της Αρχαίας Ρωμαϊκής Αγοράς προτείνω να αναβιώσει αυτό που κατά τους αρχαίους χρόνους σήμαινε παραδοσιακά το εμπόριο. Το εμπόριο από τη γέννησή του ήταν συνυφασμένο με τον πολιτισμό. Τα προϊόντα τα ίδια μετέφεραν στοιχεία και γνωρίσματα από τον τόπο προέλευσης τους, και αυτό μετέδιδε πολιτισμό. Μία πολυεθνική υπαίθρια αγορά θα φιλοξενήσει την ανταλλαγή και τη συνύπαρξη της κουλτούρας ιδιαίτερων παραδοσιακών τεχνών και μοναδικών εδώδιμων προϊόντων απ’ τους τόπους όλων των λαών που κατοικούν σήμερα σε αυτή τη πόλη, και θα μπορεί να λειτουργεί περιοδικά σε εβδομαδιαία βάση ως προέκταση άλλων αγορών που ήδη υπάρχουν στο κέντρο. Θα δώσει την ευκαιρία σε μετανάστες να αναδείξουν τα προϊόντα και τις παραδοσιακές τέχνες των τόπων τους και ταυτόχρονα να βρουν απασχόληση, όπως επίσης και θα αναδείξει μικρότερους Έλληνες παραγωγούς που ασχολούνται με προϊόντα που έχουν μια σπανιότητα ή είναι δύσκολο να τα βρει κανείς κάπου συγκεντρωμένα.
Η υπαίθρια αγορά μπορεί να πάρει το όνομα της από την υπάρχουσα, και να ονομαστεί Νέα Πολυεθνική Ρωμαϊκή Αγορά ή New Μulti Εthnic Roman Agora. Θα έχει τη δυνατότητα να είναι και τουριστικός προορισμός, να είναι πολύγλωσση, να έχει άμεση σχέση με τη σύγχρονη Αθήνα, να προσφέρει απασχόληση, να μας δίνει την ευκαιρία να εξοικειωθούμε με τοπικές κουλτούρες και τέχνες άλλων λαών, με την τοπική κουζίνα τους και τα συστατικά της, και να ανταλλάξουμε το τίμημα της κρίσης με υπεραξία μια πλούσια αισθησιακή και εξαιρετικά γόνιμη συμβιωτική εμπειρία.
Η επιλογή έχει και συμβολικό και λειτουργικό χαρακτήρα. Η εφήμερη και πληθωρική διάσταση της αγοράς θα αντιπαρατεθεί στη στατικότητα του μνημείου, και με αυτό τον τρόπο θα παραπέμπει αναφορικά στην αρχική του χρήση. Η περιοχή της Ρωμαϊκής Αγοράς είναι και σήμερα ένα μεταβατικό σημείο. Το σημείο όπου συναντιέται τμήμα του εμπορικού κέντρου με την κατοικημένη μεν, αλλά τουριστική γειτονιά της Πλάκας.
Μια υπαίθρια αγορά δεν έχει ανάγκη ούτε από σχεδιασμό, ούτε από αρχιτέκτονα. Η παράθεση, το στοίβαγμα και ο τρόπος έκθεσης των προϊόντων έχουν από μόνα τους αισθητική και βασίζονται στη λειτουργικότητα της εξοικονόμησης χώρου και χρόνου. Η ομορφιά των υπαίθριων αγορών βασίζεται ακριβώς σε αυτό, στην απουσία σχεδιασμού.
Υποσημείωση. Η Ρωμαϊκή Αγορά δημιουργήθηκε από τον αυτοκράτορα Αύγουστο και τον Ιούλιο Καίσαρα στο δεύτερο μισό του στο 1ο π.Χ. αιώνα, κι εκεί μεταφέρθηκε η εμπορική δραστηριότητα που μέχρι τότε βρισκόταν στην Αρχαία Αγορά. Έγινε ακόμη πιο σημαντική μετά την καταστροφή της Αθήνας από την εισβολή των Ερούλων το 267 μ.Χ. και αποτελεί επίσης και μια νοητή συνέχεια της οδού Αιόλου. Έχει υποστεί πολυάριθμες αλλοιώσεις και προσθήκες από κατακτητές και εισβολείς. Το Φετιχιέ Τζαμί, το «Τζαμί του Πορθητή», που χτίστηκε το 1456 από τους Οθωμανούς κατακτητές, είναι μία από τις χαρακτηριστικές μεταγενέστερες προσθήκες στο χώρο και διατηρείται μέχρι σήμερα. Ό,τι διασώζεται στο σύνολό του είναι τελικά ένα συνονθύλευμα αναμνήσεων (μνημείων-ερειπίων) των περιόδων κρίσης που έχει βιώσει η Αθήνα ιστορικά.
Οι υπαίθριες αγορές στην Αθήνα έχουν είτε περιοδικό χαρακτήρα, όπως οι λαϊκές αγορές στις γειτονιές, είτε είναι μόνιμες εγκαταστάσεις, όπως η Βαρβάκειος Αγορά.
Προτείνεται η δημιουργία μιας μόνιμης εγκατάστασης στον πεζόδρομο της Ιάσονος στο Μεταξουργείο. Αποτελείται από μια ήπια μεταλλική γραμμική κατασκευή κατά μήκος του πεζοδρόμου με ξύλινους πάγκους σε διαφορετικά ύψη, τέντες για σκιά τις πρωινές και μεσημεριανές ώρες και φωτισμό για το βράδυ.
Κατά τη λειτουργία της υπαίθριας αγοράς λουλουδιών, γλάστρες και καφάσια με λουλούδια είναι τοποθετημένα στους πάγκους και κρεμασμένα από τα μεταλλικά στοιχεία της εγκατάστασης. Όταν κλείνει η αγορά των λουλουδιών, η εγκατάσταση αποτελεί στοιχείο αστικού εξοπλισμού. Οι ξύλινοι πάγκοι μετατρέπονται σε καθιστικά και τραπέζια.
Η πρόταση επιχειρεί το κάλεσμα των Αθηναίων να επισκεφτούν ένα κεντρικό, αλλά άγνωστο και ταλαιπωρημένο σημείο της πόλης με έντονη πολεοδομική και αρχιτεκτονική ταυτότητα.
Διασκευάζοντας την Αγορά της σύγχρονης Αθήνας
Αrchivirus
Αρχιτέκτονες: Ψαράκη Αθανασία - Έφη Ψιαχούλια
Η λέξη «Αγορά» προέρχεται από το ρήμα αγείρω, δηλαδή συναθροίζω και στη συνέχεια αγορεύω, που σημαίνει ομιλώ δημοσίως. Ετυμολογία σχετική με τον πολύμορφο ρόλο της αρχαίας Αγοράς, όπου ξετυλίγεται η καθημερινή ζωή των αρχαίων Αθηναίων. Η Αγορά ήταν έδρα της διοίκησης, της δικαιοσύνης, αλλά και ο κύριος χώρος για το εμπόριο και τις επιχειρήσεις. Στα προκλασικά χρόνια ήταν επιπλέον τόπος συνάθροισης της Εκκλησίας του Δήμου και, συνάμα, σκηνή για θεατρικούς αγώνες και αθλητικές επιδείξεις. Υπήρξε προσφιλές εντευκτήριο για τις κοινωνικές και πνευματικές σχέσεις των Αθηναίων. Ήταν η καρδιά της αρχαίας Αθήνας.
Μήπως η «Αγορά» έχει χάσει πια τον πολύμορφο χαρακτήρα της κι έχει μετατραπεί σε μονοδιάστατα κέντρα εμπορίου; Και αν ναι, μήπως η καρδιά της Αθήνας χρειάζεται μια δυνατή ένεση δημόσιας έκφρασης; Η εισαγωγή της υπαίθριας αγοράς πάγκων και του μικρού εμπορίου σε βασική αρτηρία της μαζικής κατανάλωσης θα μπορούσε να είναι καταλύτης στις αντιδράσεις-διαδράσεις της πόλης. Μήπως επίσης λείπει ο ιερός εκείνος τόπος που θα λειτουργούσε σαν άσυλο από κάθε είδους προσβολή στη θρησκεία, τη φιλοσοφία και τις προσωπικές πεποιθήσεις; Μήπως λείπει το αμφιθέατρο ως βασικός χωρικός προορισμός για την αναβίωση της «ορχήστρας» του λαού σε ένα πραγματικά δημόσιο βήμα για έκφραση (καλλιτεχνική, πολιτική κ.λπ.). Πάντα η ύπαρξη νερού ήταν πόλος έλξης για την ανθρώπινη παρουσία και οι δημόσιες κρήνες ήταν ζωντανοί χώροι κοινωνικής συνεύρεσης. Πώς είναι λοιπόν δυνατόν στην «Αγορά» του 2013 να απουσιάζει η παροχή πόσιμου νερού ως αδιαμφισβήτητο δημόσιο αγαθό, σύμβολο κάθαρσης και εξαγνισμού της κοινωνίας μας;
Μιλήσαμε με τους επικεφαλής του παγκοσμίου φήμης βραβευμένου αρχιτεκτονικού γραφείου, Νατάσα Λιανού και Ερμή Χαλβατζή. Έχουν σχεδιάσει το νέο κτίριο της COSMΟTE TV και το The Orbit
9°
