Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα εκτενούς άρθρου, το οποίο τελείωσα το απόγευμα των Χριστουγέννων, για το βιβλίο του Σεραφείμ Φυντανίδη «31 αξέχαστα χρόνια στο ξύλινο τιμόνι της “Ελευθεροτυπίας” και της “Κυριακάτικης Ε”», εκδόσεις Πατάκη. Το δημοσιεύω τώρα, διακινδυνεύοντας μάλιστα την πρόβλεψη ότι στις 26 Ιανουαρίου ο «σοφός λαός» θα διαπιστώσει ότι έγινε σοφότερος. Αργά το βράδυ των Χριστουγέννων πληροφορήθηκα ότι ο Φυντανίδης πέθανε, γι’ αυτό και ανέβαλα την προγραμματισμένη δημοσίευσή του στο τεύχος Ιανουαρίου της Athens Review of Books. Προτίμησα να δημοσιεύσω αργότερα αυτούσιο το πλήρες κείμενο, χωρίς να το «ξαναχτενίσω», γιατί εκείνες τις ημέρες μάλλον θα το τροποποιούσα, και αυτό θα αλλοίωνε την ελεύθερη γνώμη που ήθελα να εκφράσω για το βιβλίο-ντοκουμέντο που πρόλαβε να αφήσει.
Στα λίγα δημοσιεύματα για το βιβλίο (όχι για τον συγγραφέα) δεν είδα ούτε ένα σχόλιο επί της ουσίας όσων γράφει – όλοι παριστάνουν πως δεν τα είδαν! Γιατί; Διότι ο Σεραφείμ Φυντανίδης «φωτογραφίζει» την ελίτ της καθυστέρησης. Κι όμως, δεν θα μπορούσε να γραφτεί ένα βιβλίο ιστορίας της Ελλάδας της μεταπολίτευσης χωρίς να είναι βασική πηγή η “Ελευθεροτυπία”. Μιλά λοιπόν ένας αυτόπτης και συντελεστής της ιστορίας αυτών των 31 χρόνων.
Ακολουθούν δύο εικόνες της ελίτ της καθυστέρησης όπως τις απαθανάτισε ο Φυντανίδης:
Πορτρέτο του Ευάγγελου Βενιζέλου
Όπως γράφει ο Φυντανίδης, το 2001 ο μεγάλος νομομαθής και νομοθέτης Ευ. Βενιζέλος, αντιπρόεδρος της απερχόμενης κυβέρνησης και πρόεδρος του εναπομείναντος ΠΑΣΟΚ, τότε υπουργός Πολιτισμού, μετέβη μεσάνυχτα στο σπίτι του Τεγόπουλου (μαζί με τον τότε υφυπουργό Τύπου) «για να συζητήσουν κάποια ζητήματα, κυρίως για τον βασικό μέτοχο». Προηγήθηκαν σκληρές διαπραγματεύσεις για το θέμα της ώρας της συνάντησης – για τον τόπο ούτε λόγος. Παραθέτουμε την πλήρη περιγραφή όσων συνέβησαν στη μεταμεσονύκτια εκείνη συνάντηση.
(…) Όταν το είπα στον Κίτσο, μου απάντησε: «Να έρθουν αύριο στο σπίτι μου στις 12 τα μεσάνυχτα. Να έρθεις κι εσύ».
«Μεσάνυχτα;», αναφώνησαν οι δύο υπουργοί.
Τελικά, μετά από πολλές διαπραγματεύσεις, το ραντεβού έγινε στις 11.30 το βράδυ. Ήρθαν με τους φακέλους τους οι δύο υπουργοί, πήγα κι εγώ. Ο Κίτσος έτρωγε μια μπομπότα που του είχαν στείλει από τα Τρίκαλα, έπινε βότκα και έλεγε στους υπουργούς ιστορίες από την Κατοχή και τον Εμφύλιο. Οι υπουργοί με κοιτούσαν απελπισμένοι, καθώς η ώρα περνούσε και δεν είχε αρχίσει καμία συζήτηση. Ξαφνικά, κατά τις 12.30, μπαίνει στο σαλόνι ο Παμίνος Αναστασόπουλος, ένας πανέξυπνος χιουμορίστας, γιος παλιού βιομηχάνου και φίλος του Τεγόπουλου, που τον συναντούσε στις ολονυχτίες στο Κολωνάκι.
«Ω, καλησπέρα κύριοι υπουργοί», είπε και στρογγυλοκάθησε σε μια πολυθρόνα. Οι δύο υπουργοί κατάπληκτοι είχαν συνοφρυωθεί. Σε λίγο, ανοίγει η πόρτα και μπαίνει η Ματούλα, μια πασίγνωστη κολωνακιώτισσα, που χαιρέτισε τους δύο υπουργούς και άρχισε να λέει ιστορίες από τη ζωή της, τους έρωτές της, ακόμα και την περιπέτεια από μια φυλάκισή της. Αλλά δεν έφταναν όλα αυτά, κατά τις 2 τα ξημερώματα, μπουκάρει, «απρόσκλητος» βέβαια κι αυτός, ο Ανδρέας Μεταξάς, ένας πολύ γνωστός εξαρχειώτης, αθλητικός παράγων και ραδιοφωνικός παραγωγός. Στρογγυλοκάθησε κι αυτός και είπε στον Βενιζέλο με τη βραχνή του φωνή: «Κύριε υπουργέ, έχω γράψει μια μελέτη για τους προσωκρατικούς φιλοσόφους. Μπορεί μήπως να μου την εκδώσει το υπουργείο Πολιτισμού;»
Καταλαβαίνετε, ούτε ο Ιονέσκο δεν θα μπορούσε να περιγράψει αυτά που έγιναν εκείνο το βράδυ στο σαλόνι του Τεγόπουλου. Οι δύο υπουργοί έφυγαν κατά τις 2.30 το πρωί εκνευρισμένοι και προβληματισμένοι. Όταν μείναμε μόνοι μας, είπα στον Κίτσο που εξακολουθούσε να τρώει μπομπότα και να πίνει βότκα: «Καλά, τι είναι αυτό που έκανες σήμερα; Οι δύο υπουργοί έφυγαν έξαλλοι». Η απάντηση: «Δεν πάνε να γ…. Εγώ θα τους πω τι θα κάνουν; Ας κάνουν ό,τι θέλουν και μετά τα λέμε από τις εφημερίδες μας».
(σελ. 76-77)
Σύνταξη στα τριάντα
Οι λουδίτες του συνδικάτου των τυπογράφων τον Ιούνιο του 1980 κήρυξαν μεγάλης διάρκειας πόλεμο όταν επρόκειτο οι εφημερίδες να περάσουν από τη λινοτυπία στην φωτοσύνθεση. Αλλά το ζήτημα το έλυσε τελικά ο «χαρισματικός» Ανδρέας Παπανδρέου μετά την εκλογική νίκη του 1981, με τον μαγικό τρόπο του, τον οποίο πληρώνουμε ακόμη ακριβά. Όπως γράφει ο Σεραφείμ Φυντανίδης:
Η νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έκανε μια συμβιβαστική πρόταση. Οι τυπογράφοι θα έπαιρναν σύνταξη από τα τριάντα τους χρόνια (!), αλλά όσοι ήθελαν θα μπορούσαν να μάθουν τη νέα τεχνολογία και να συνεχίσουν να δουλεύουν παίρνοντας επιπλέον τη σύνταξή τους. Τέλος πάντων, ύστερα από ταλαιπωρίες δύο ετών, τελειώσαμε με την παλιά τεχνολογία της λινοτυπίας,…
21°
