Ατμοσφαιρική ρύπανση, κλιματική αλλαγή και υγεία στην πανδημία

Πολλοί απορούν πώς τόσοι πολλοί άνθρωποι δεν πείθονται να ακολουθήσουν τις προτροπές της επιστήμης να εμβολιαστούν απέναντι στον κορωνοϊό. Όμως, θα πρέπει να αναρωτηθούμε αν υπάρχει συμμόρφωση τόσο των κυβερνήσεων όσο και μεγάλου τμήματος της κοινωνίας σε όσα η επιστήμη προτείνει για μια σειρά άλλα θέματα που έχουν εξίσου ή μεγαλύτερες επιπτώσεις στην υγεία, τη ζωή και το θάνατο των ανθρώπων.

Θα υπάρχει πάντα ένα ποσοστό ανθρώπων που το δάχτυλο θα δείχνει το φεγγάρι και αυτοί θα κοιτάζουν αλλού. Το μεγαλύτερο, όμως, ποσοστό ανθρώπων δεν είναι «ψεκασμένοι» αλλά για διάφορους λόγους, που πρέπει να λάβουμε υπόψη, δεν κάνουν «το σωστό» αν και ξέρουν ότι, για παράδειγμα, ότι πρέπει να ανακυκλώνουμε, να μην σπαταλάμε το νερό και την ενέργεια, να μην πετάμε σκουπίδια στο περιβάλλον, να μην εκθέτουμε τον εαυτό μας και τα παιδιά μας σε επικίνδυνα χημικά στο σπίτι, στο σχολείο, στην εργασία κ.ά.

Για να πειστούν οι περισσότεροι ανεμβολίαστοι να ακολουθήσουν τη συμβουλή της επιστήμης και να εμβολιαστούν θα πρέπει οι πολιτικές ηγεσίες να πάρουν τα μαθήματά τους σε σχέση με τη δική τους στάση αλλά και τη στάση μεγάλου τμήματος της κοινωνίας απέναντι (και) σε άλλα σοβαρά προβλήματα, ιδιαίτερα απέναντι στους περιβαλλοντικούς κινδύνους. Αλλά και όσοι αντιδρούν στον εμβολιασμό γιατί φοβούνται για τον εαυτό τους ή για τυχόν μελλοντικούς κινδύνους από τα εμβόλια στα παιδιά τους, θα πρέπει να αναρωτηθούν τι κάνουν σε σχέση με επιβεβαιωμένους - και όχι υποθετικούς - κινδύνους απέναντι στους οποίους, όμως, δεν αντιδρούν.

Το κλίμα καταρρέει ραγδαία, και οι επιστήμονες είναι σαφείς. Η απειλή για τον ανθρώπινο πολιτισμό και την οικονομία είναι τρομακτική, αν συνεχίσουμε να αδιαφορούμε. Μόλις πρόσφατα 200 ιατρικά περιοδικά υγείας υψηλού κύρους και εμπειρογνώμονες υγείας δημοσιεύουν από κοινού στο editorial τους μια έκκληση που καλεί τους ηγέτες «να λάβουν έκτακτα μέτρα για να περιορίσουν την παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας (κλιματική αλλαγή), να αποκαταστήσουν τη βιοποικιλότητα και να προστατεύσουν την υγεία».

Όπως αναφέρουν «Η υγεία πλήττεται ήδη από την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας και την καταστροφή του φυσικού κόσμου, μια κατάσταση πραγμάτων που οι επαγγελματίες υγείας επισημαίνουν εδώ και δεκαετίες. Η επιστήμη είναι κατηγορηματική: μια παγκόσμια αύξηση κατά 1,5 ° C πάνω από τον προβιομηχανικό μέσο όρο και η συνεχιζόμενη απώλεια βιοποικιλότητας ενέχει καταστροφικές βλάβες για την υγεία που θα είναι αδύνατο να αντιστραφούν... Οι κίνδυνοι για την υγεία από την αύξηση της θερμοκρασίας πάνω από 1,5 ° C είναι πλέον αποδεδειγμένοι. Πράγματι, καμία αύξηση της θερμοκρασίας δεν είναι “ασφαλής”. Τα τελευταία 20 χρόνια, η θνησιμότητα που σχετίζεται με τα θερμικά κύματα / καύσωνες μεταξύ των ατόμων άνω των 65 ετών αυξήθηκε κατά περισσότερο από 50%. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες επιφέρουν αυξημένη αφυδάτωση και κακή νεφρική λειτουργία, δερματολογικές κακοήθειες, τροπικές λοιμώξεις, δυσμενείς επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, επιπλοκές της εγκυμοσύνης, αλλεργίες και καρδιαγγειακή και πνευμονική νοσηρότητα και θνησιμότητα. Οι βλάβες επηρεάζουν δυσανάλογα τους πιο ευάλωτους, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, των μεγαλύτερων σε ηλικία ομάδων, των εθνικών μειονοτήτων, των φτωχότερων κοινοτήτων και εκείνων με υποκείμενα προβλήματα υγείας». Δεν υπάρχει εμβόλιο για την προστασία απέναντι στην κλιματική κρίση αλλά πρέπει και μπορούμε να υλοποιήσουμε αποτελεσματικές πολιτικές - όχι ωραία λόγια χωρίς αποτέλεσμα - που θα συγκρατήσουν/ελέγξουν την επιταχυνόμενη άνοδο της μέσης θερμοκρασίας κάτω από το όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου. Γιατί δεν το κάνουν οι κυβερνήσεις για να δώσουν το παράδειγμα και στους πολίτες;

 9 στους 10 πολίτες, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, αναπνέουν ρυπασμένο αέρα, με αποτέλεσμα να έχουμε ετησίως κάπου 7-8.000.000 πρόωρους θανάτους. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ το νούμερο αυτό θα διπλασιαστεί μέχρι το 2050 αν δεν δράσουμε αποτελεσματικά τώρα. Στην Ευρώπη χάνονται πάνω από 400.000 άνθρωποι πρόωρα λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Γιατί δεν λαμβάνονται μέτρα για να βελτιωθεί η ποιότητα του αέρα στις πόλεις που ζούμε, κάτι που θα είχε ως αποτέλεσμα σε πρώτη φάση να γλυτώνουμε 3-4.000.000 πρόωρους θανάτους ετησίως;

 Το 24% των θανάτων σε παγκόσμιο επίπεδο οφείλονται στην ρύπανση του περιβάλλοντος και σε άλλους περιβαλλοντικούς κινδύνους, σύμφωνα με το Πρόγραμμα για την Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών. Οι περισσότεροι από αυτούς τους θανάτους μπορούν να αποφευχθούν. Γιατί δεν κάνουμε αρκετά για τη ζωή και την υγεία;

Σήμερα είναι η #WorldCleanAirDay. Είναι μια καλή ευκαιρία να σκεφτούμε ότι η Ελλάδα είναι από τις χώρες όπου το μεγαλύτερο ποσοστό των πολιτών της ζει σε περιοχές με υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση. Σύμφωνα μάλιστα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος 6500-13.500 άνθρωποι πεθαίνουν ΚΑΘΕ χρόνο στη χώρα μας πρόωρα εξαιτίας της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ενώ πολλές χιλιάδες άτομα, μεταξύ των οποίων ηλικιωμένοι και παιδιά, υποφέρουν μακροχρόνια από ασθένειες του αναπνευστικού και κυκλοφορικού, όχι μόνο εξαιτίας των ακραίων τιμών ρύπων κάποιων ημερών αλλά και εξαιτίας της συνεχούς έκθεσης στην ατμοσφαιρική ρύπανση, ακόμα και σε χαμηλότερες συγκεντρώσεις. Η Ελλάδα έχει, μάλιστα, παραπεμφθεί στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για την αδιαφορία των κυβερνήσεων - διαχρονικά - να λάβουν αποτελεσματικά μέτρα μείωσης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Αυτό εξηγεί και το γεγονός ότι για αυτό το σοβαρό ζήτημα «ζωής και θανάτου» δεν υπάρχει κανένα «πολιτικό» ενδιαφέρον για άσκηση αντιπολίτευσης στην κυβέρνηση από τα κόμματα που έχουν συμμετάσχει στην διαχείριση της εξουσίας. Ακόμα και στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ΕΛΛΑΔΑ 2.0 το μόνο μέτρο - που όμως ελάχιστα θα επηρεάσει στην πραγματικότητα την ποιότητα του αέρα στις πόλεις μας - είναι η αντικατάσταση μερικών αυτοκινήτων με μηχανές εσωτερικής καύσης από ηλεκτρικά αυτοκίνητα.

Στην πραγματικότητα, το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα έπρεπε να θέτει ως προτεραιότητά του την μείωση κατά τουλάχιστον 50% της ατμοσφαιρικής ρύπανσης μέσα στα επόμενα 5 χρόνια με ολοκληρωμένες και εκτεταμένες παρεμβάσεις στις γειτονιές των πόλεων, όπως ευρύτατα δίκτυα πράσινων ζωνών στο έδαφος αλλά και στις στέγες των κτιρίων, συνεχόμενα δίκτυα ποδηλατόδρομων, βελτίωση των ΜΜΜ και κίνητρα / αντικίνητρα περιορισμού της χρήσης ΙΧ, ιδιαίτερα για αποστάσεις μέχρι 5-10 χιλιόμετρα και κυρίως επιστροφή της φύσης μέσα στις πόλεις, όπως γίνεται ήδη σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις (Πόλεις με Φύση, Πράσινες Πόλεις κ.ά.)

Μια βελτίωση της ποιότητας του αέρα στις πόλεις θα συνέβαλε και στη βελτίωση της υγείας γενικότερα, αλλά και στην καλύτερη αντιμετώπιση της διάδοσης και θνησιμότητας από τον κορωνοϊό, αφού έχει πλέον διαπιστωθεί ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση παίζει ρόλο στα θέματα διάδοσης, σοβαρής νόσησης και θνησιμότητας των πολιτών, ιδιαίτερα για όσους ζουν σε μονίμως υποβαθμισμένες περιοχές. Εξάλλου, προφανή θα ήταν τα οικονομικά οφέλη από τη μείωση της βλάβης στην υγεία και της ελάφρυνσης της πίεσης στο σύστημα περίθαλψης λόγω των χρόνιων και οξείων προβλημάτων υγείας, που προκαλεί η ατμοσφαιρική ρύπανση.

Μια κοινωνία και μια εξουσία που δεν ευαισθητοποιούνται απέναντι σε όσα μας αρρωσταίνουν και σκοτώνουν ήταν σίγουρο ότι θα αντιδρούσε λίγο πολύ με παρόμοιο τρόπο απέναντι στο φόβο του άγνωστου (ιός, εμβόλια). Η προσπάθεια πειθούς ώστε να εμβολιαστούν περισσότεροι άνθρωποι εγκαίρως δεν μπορεί να μην λάβει υπόψη ότι και οι κυβερνήσεις και οι πολίτες πρέπει να επανεξετάσουν την συνολική στάση τους απέναντι σε υπαρκτούς και με επιστημονικό τρόπο επιβεβαιωμένους περιβαλλοντικούς και υγειονομικούς κινδύνους, τους οποίους ενώ μπορούμε δεν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε. Μια ολοκληρωμένη πολιτική - όχι απλώς με επικοινωνιακό περιτύλιγμα όπως διαπιστώνουμε να συμβαίνει τώρα - για την προστασία του κλίματος και τη μετάβαση σε μια δίκαιη, πράσινη οικονομία, την προστασία της βιοποικιλότητας και των υπόλοιπων συνταξιδιωτών μας στον πλανήτη ΓΗ θα βελτιώσει και τη στάση των πολιτών απέναντι σε έναν άλλο, εξίσου σοβαρό υγειονομικό κίνδυνο - COVID-19. Μόνο έτσι οι πολίτες θα κατανοήσουν ότι η πανδημία είναι απλώς ο προάγγελος πολλών και ίσως σοβαρότερων κρίσεων που ακολουθούν αν δεν αλλάξουμε πορεία.

Όπως αναφέρουν στο από κοινού editorial τους τα 200 περιοδικά υγείας: «Οι κυβερνήσεις πρέπει να κάνουν θεμελιώδεις αλλαγές στον τρόπο οργάνωσης των κοινωνιών και των οικονομιών μας και στον τρόπο που ζούμε...Πολλές κυβερνήσεις αντιμετώπισαν την απειλή της πανδημίας Covid-19 με πρωτοφανή χρηματοδότηση. Η περιβαλλοντική κρίση απαιτεί παρόμοια αντιμετώπιση έκτακτης ανάγκης. Θα χρειαστούν τεράστιες επενδύσεις, πέρα από αυτό που εξετάζεται ή ισχύει οπουδήποτε στον κόσμο. Αλλά τέτοιες επενδύσεις θα παράγουν τεράστια θετικά αποτελέσματα για την υγεία και την οικονομία. Αυτές περιλαμβάνουν θέσεις εργασίας υψηλής ποιότητας, μειωμένη ατμοσφαιρική ρύπανση, αυξημένη φυσική δραστηριότητα και βελτιωμένη στέγαση και διατροφή. Η καλύτερη ποιότητα του αέρα από μόνη της θα πραγματοποιούσε οφέλη για την υγεία που αντισταθμίζουν εύκολα το παγκόσμιο κόστος μείωσης των εκπομπών».