Adolescence | Η υποκρισία του συλλογικού μας σοκ

Τη Δευτέρα 31 Μαρτίου ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ ανακοίνωσε ότι το «Adolescence», η σειρά του Netflix την οποία μέσα σε δύο εβδομάδες έχουν παρακολουθήσει πάνω από 66 εκατομμύρια θεατές, θα προβληθεί δωρεάν σε όλα τα σχολεία.

Το σοκ και η έκπληξη της βρετανικής κυβέρνησης αλλά και εκατομμυριών θεατών (και στην Ελλάδα) μου θύμισε μια σπαρταριστή σκηνή στη θρυλική ταινία «Καζαμπλάνκα» (1942). Ένα βράδυ –υπό την πίεση των Γερμανών– ο αρχηγός της γαλλικής αστυνομίας Ρενό διατάζει την άμεση εκκένωση και το κλείσιμο του καφέ (και ανεπίσημου καζίνο) του Ρικ (Χάμφρεϊ Μπόγκαρντ) επειδή, σοκαρισμένος, ανακαλύπτει ότι «εδώ μέσα γίνεται τζόγος». Πριν καλά καλά τελειώσει την ανακοίνωση, ο κρουπιέρης τού φέρνει τα κέρδη του. «Α, ευχαριστώ πολύ», απαντάει ο Ρενό και συνεχίζει να διώχνει τους θαμώνες.

Κάπως έτσι και οι κυβερνήσεις. Ξεπούλησαν τα πάντα, άφησαν το bigtech, τους Ρώσους και τους Κινέζους να διαλύσουν τις κοινωνίες και να αλωνίζουν στη ζωή μας, μετέτρεψαν τη νεότητα σε τοτέμ, αγνόησαν την ανάγκη παροχής πολιτικής αγωγής, ευνούχισαν τους δασκάλους, προσπάθησαν να ανατρέψουν το τσουνάμι με μέτρα-κουβαδάκια, και τώρα σοκάρονται που ολόκληρη η νεά γενιά είναι μαζικά τραυματισμένη, κυνική, καμένη. Το σοκ για τα όσα δείχνει η σειρά του Netflix υποδηλώνει τη βαθιά και εκτεταμένη υποκρισία μας. Είμαστε όλοι –όλοι–, με πρώτες τις κυβερνήσεις, τις τηλεοπτικές πλατφόρμες, τις εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, τους γονείς, τους ακαδημαϊκούς, τους καταναλωτές, τους διαφημιστές, τα ΜΜΕ, απολύτως υπεύθυνοι για τα όσα συμβαίνουν. Δεν γίνεται να μη γνωρίζουμε.

Πρέπει κάποιος να είναι πάρα πολύ προστατευμένος ή αφελής για να μην έχει αντίληψη του τι συμβαίνει στα δημοτικά, τα γυμνάσια και τα λύκεια, στους δρόμους και στα σπίτια τόσο της Βρετανίας όσο και της Ελλάδας.

Αυτά τα παιδιά που δείχνει το «Adolescence» τρία ή τέσσερα χρόνια πιο μετά είναι οι φοιτητές μου στην Αγγλία. Τα ξέρω αυτά τα παιδιά, τα διδάσκω εδώ και 23 χρόνια. Έχω ζήσει την κουλτούρα του κυνισμού, του εκφοβισμού και της απάθειας στο πετσί μου. Έχω δει την αργή κατάρρευση αξιακών πλαισίων, κοινωνικών και ακαδημαϊκών δεξιοτήτων, αλφαβητισμού (όχι του ψηφιακού, του άλλου του παλιού, της ανάγνωσης και της γραφής), ψυχικής υγείας, αίσθησης καθήκοντος, φιλοδοξιών, ονείρων.

Ζω –όπως οι περισσότεροι– μέσα στην άβυσσο της πανταχού παρούσας εφηβικής αναρχίας, του νόμου της ζούγκλας, της βίας είτε προς τους πιο αδύναμους, είτε προς αντίπαλες συμμορίες, είτε προς τον εαυτό τους (αυτοτραυματισμός).

Στη ζούγκλα αυτή τα παιδιά δεν έχουν ούτε την ελευθερία επιλογής (αν δεν γίνεις θύτης, τότε θα γίνεις θύμα∙ αν δεν επιλέξεις πλευρά ή συμμορία, τότε θα στραφούν όλοι εναντίον σου), ούτε εργαλεία αυτοπροστασίας, πέρα από το να κουβαλάνε μαχαίρια. Στη ζούγκλα αυτή έννοιες όπως το κράτος, οι αρχές, οι αξίες, ο νόμος, ή πολλές φορές ακόμη και η οικογένεια, είναι γραφικές∙ αρχαιολογικά ευρήματα.

Οι δάσκαλοι και καθηγητές όλων των βαθμίδων ζουν έναν καθημερινό, καθημερινό εφιάλτη, όπου στη μεγάλη πλειοψηφία των σχολείων, ειδικά στις μεγάλες πόλεις, 90% του χρόνου αφιερώνεται στη διατήρηση της τάξης ή της προσοχής ή την αντιμετώπιση μαθησιακών δυσκολιών ή ψυχικών ασθενειών και 10% σε μάθημα. Όπως λέει και ο αστυνομικός στο «Adolescence», όταν βλέπει το χάος που γίνεται στο σχολείο: «Πώς μπορεί να πιστεύει κανείς ότι εδώ μέσα μαθαίνει κανείς το οτιδήποτε;».

Δεν αρκεί ούτε ο καλύτερος, ο πιο χαρισματικός, ανθεκτικός και υπομονετικός δάσκαλος για να αντιμετωπίσει καθημερινά τον τοξικό οχετό που θυμίζει επείγοντα δημοσίων νοσοκομείων.

Οι δε γονείς τι να πρωτοκάνουν; Πώς να ελέγξουν ή να περιορίσουν το τι κάνουν τα παιδιά τους στα κινητά ή στους υπολογιστές τους; Πώς να προστατεύσουν τα παιδιά τους από την αβυσσαλέα λεκτική και σωματική βία που υπάρχει παντού, στον ψηφιακό και στον πραγματικό χώρο; Πώς να μιλήσουν μια ψηφιακή αργκό την οποία δεν μπορούν να παρακολουθήσουν ούτε οι εικοσάρηδες και τριαντάρηδες;

Ναι, σαφώς και μπορούν να κάνουν πολλά και οι γονείς – ξεκινώντας από την ανάπτυξη καναλιών επικοινωνίας, κοινωνικοποίησης, ενσυναίσθησης και φιλομάθειας. Μπορούν να υποστηρίξουν τους καθηγητές των παιδιών, αντί να τους πολεμούν. Ωστόσο, όχι, δεν φταίνε μόνο οι γονείς.

Όταν ολόκληρο το σύστημα στο οποίο τα παιδιά λειτουργούν είναι εντελώς σάπιο, όταν το εκπαιδευτικό μοντέλο των τελευταίων δεκαετιών στη Δύση είναι λάθος, όταν οι πιο προηγμένες τεχνολογίες στην ιστορία της ανθρωπότητας έχουν αναπτυχθεί με πρωταρχικό στόχο να εθίσουν και να διαβρώσουν τα μυαλά και τα σώματα των παιδιών, όταν ολόκληρη η κοινωνία έχει καταπιεί αμάσητο το παραμύθι της παιδικής ή εφηβικής ηλικίας ως ένα άβατο αθωότητας, όπου το παιδί μπορεί να κάνει και να πει οτιδήποτε θέλει χωρίς ποτέ να αντιμετωπίζει συνέπειες, όταν το κράτος αμελεί τις δομές υποστήριξης και κοινωνικής προστασίας, όταν η ίδια η κουλτούρα μας πριμοδοτεί την άγνοια, την επίδειξη, την αμφισβήτηση της επιστήμης, της γνώσης και του μόχθου, τότε το να κατηγορείς τον ένα γονιό ή τον ένα δάσκαλο είναι από αφελές μέχρι εγκληματικό.

Όταν λέμε ότι η φιλελεύθερη Δύση ή η δημοκρατία ή το κράτος δικαίου καταρρέει, δεν το λέμε επειδή ο Τραμπ κάνει σήμερα ένα συνταγματικό πραξικόπημα, αλλά επειδή εδώ και δεκαετίες, αλλά ειδικά από τις αρχές της δεκαετίας του 2010 και μετά –δηλαδή από τη στιγμή που τα smartphones και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης άρχισαν να κυριαρχούν στην καθημερινότητά μας– γινόμαστε συλλογικά κυριολεκτικά πιο ηλίθιοι. Το λέμε επειδή οι γενιές που μπαίνουν στον εργασιακό χώρο, και ειδικά αυτές που ακολουθούν, είναι λειτουργικά αναλφάβητες και δεν μπορούν ούτε να διαβάσουν ούτε να αντιπαρατεθούν με επιχειρήματα ούτε να μοχθήσουν ούτε να λειτουργήσουν σε ομάδες ούτε να ακολουθήσουν απλές οδηγίες.

Εσείς τι ακριβώς πιστεύετε ότι θα γίνει όταν τα εργασιακά περιβάλλοντα της Δύσης –οι κρατικοί μηχανισμοί και οι δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες, η διοίκηση, οι τράπεζες, οι ασφαλιστικές, οι ναυτιλιακές, τα νοσοκομεία, οι δημοσιογραφικοί οργανισμοί, οι υποδομές ασφάλειας και άμυνας και οι μηχανισμοί πολιτικής προστασίας και, ναι, τα ίδια τα σχολεία– στελεχωθούν από παιδιά που δεν μπορούν να διαβάσουν ούτε δύο συνεχόμενες παραγράφους, ούτε να συγκεντρωθούν σε μια δραστηριότητα για παραπάνω από λίγα λεπτά;