Ταξίδι στην Καλαβρία με την Δωροθέα Μερκούρη

Καλαβρία. Ηλιόλουστες διαδρομές στο πιό όμορφο κομμάτι της σημερινής Ιταλίας, τις αποικίες του αρχαιοελληνικού πολιτισμού στην Magna Grecia, την “Μεγάλη Ελλάδα”. Μέσα σε αυτές τις ζοφερές, αλλόκοτες ημέρες που ζούμε κλεισμένοι, #ΜένονταςΣπίτι, ένα ανοιξιάτικο, ευάερο και συγκινητικό ταξίδι στην Νότια Ιταλία με μία όμορφη, ευδιάθετη γυναίκα ακούγεται σαν όνειρο.

Από τις 14/3, το κανάλι Cosmote History HD έχει αρχίσει και προβάλλει την νέα σειρά ντοκιμαντέρ “Kαλαβρία: Η καρδιά της Μεγάλης Ελλάδας”, με οικοδέσποινα την Δωροθέα Μερκούρη η οποία κατάγεται από εκεί, από το Βίμπο Βαλέντια. Με πατέρα Καλαβρέζο και μητέρα Ελληνίδα, έχει όλο το ταμπεραμέντο της Καλαβρέζας καλλονής και το απροσδιόριστο, απολαυστικό ιταλικό αξάν στον τρόπο που μιλάει, αλλά και με τη σύγχρονη ελληνική της ιδιοσυγκρασία, ώστε να είναι η ιδανική ξεναγός σε αυτό το φωτεινό, τραγουδιστό ταξίδι.

Οι Έλληνες πάτησαν το πόδι τους στην Νότια Ιταλία τον 8ο αιώνα π.Χ. και δημιούργησαν αποικίες στο Σαλέντο, την Καλαβρία και την Σικελία που γνώρισαν μεγάλη ακμή στην κλασική εποχή ακόμα και στους βυζαντινούς χρόνους. Μέσα στους αιώνες, το ελληνικό DNA παρέμεινε σαν ιστορική κληρονομιά και διακρίνεται σε μερικές στιγμές των σημερινών Καλαβρέζων -σε κάποιες λέξεις, στη φιλική διάθεση, σε μακρινές παραδόσεις, ακόμα και το τοπίο, με το πλούσιο μεσογειακό φως του, θυμίζει συχνά Ελλάδα.

Η έναρξη της σειράς συνέπεσε με την έκρηξη της εξάπλωσης του κορωνοϊού που έφερε και συνεχίζει να προκαλεί μεγάλο πλήγμα στην Ιταλία. Η συζήτηση που είχαμε με την Δωροθέα Μερκούρη, έγινε αναπόφευκτα κάτω από αυτή τη βαριά σκιά αλλά παράλληλα είχε και τον ευχάριστο τόνο που υπάρχει διάχυτος σε αυτό το καινούργιο, τηλεοπτικό μας ταξίδι:

Η Ιταλία σε δύσκολες ώρες

“Η οικογένειά μου κι εγώ, είμαστε από την Καλαβρία αλλά έχουμε φύγει όλοι από εκεί, μένουμε Ρώμη, Φλωρεντία, Μιλάνο. Έχω οικογένεια και φίλους σε όλη την Ιταλία. Αντιμετωπίζουν όλοι τους την κατάσταση αυτή πολύ ψύχραιμα, διότι μαγειρεύουνε! Έχουμε ούτως ή άλλως κι ένα group chat στο Whatsapp που λέγεται Family όπου μοιραζόμαστε τις συνταγές της ημέρας που φτιάχνει ο καθένας. Και αν κάποιος δεν ξέρει να κάνει κάτι, τού το στέλνουμε σε συνταγή οι υπόλοιποι -κι έτσι περνάμε το χρόνο μας αυτές τις μέρες, παρόλο που δεν είμαστε μαζί. Αλλά είμαστε μέσα από την κουζίνα, με τις πίτσες, τις μακαρονάδες, τα ψωμιά, τα γλυκά, τα τιραμισού.”

Non ho paura

“Και βέβαια φοβούνται. Λέγεται ότι ο ιός θα εξαπλωθεί και θα το περάσουν όλοι ούτως ώστε να φτιάξουν αντισώματα. Οπότε, ενυδατώνονται, κάνουνε λίγη γυμναστική μέσα στο σπίτι παρόλο που μένουνε σε διαμερίσματα. Κάποιοι που έχουνε μία μικρή αυλή την αξιοποιούν και τρώνε έξω στον ήλιο, άλλοι βγαίνουν στο μπαλκόνι τους, κάνουνε το καλύτερο που μπορούνε. Εμείς οι μεσογειακοί, από τη Νότια Ιταλία αντιμετωπίζουμε λίγο καλύτερα την κατάσταση αν και ο φόβος, η απορία και όλα αυτά τα συναισθήματα υπάρχουν. Η Ιταλία έχει υποστεί πολύ μεγάλο πλήγμα, βρίσκεται σε πένθος. Δεν ξέρουμε πότε θα σταματήσει αυτό, δεν ξέρουν ούτε οι ίδιοι. Λένε ότι ακόμα δεν έχει φτάσει καν στο peak του ο ιός.”

Οι Ιταλοί στα μπαλκόνια

“Με αυτή την ιστορία βλέπουμε και τη διαφορά τού πώς αντιμετωπίζει ο καθένας την κατάσταση στην Ιταλία και πώς συμπεριφέρεται διαφορετικά. Πάρα πολλοί άνθρωποι έχουν βγάλει τον πραγματικό τους εαυτό, εννοώ κάνουν ό,τι μπορούν για να βοηθήσουν τους γείτονές τους. Βγαίνουν στα μπαλκόνια, παίζουν μουσική, απαγγέλουν ποιήματα, τραγουδούν όπερα. Όλοι οι μουσικοί έχουν βγει στα μπαλκόνια. Υπάρχει καθημερινά ένα μουσικό πρόγραμμα το οποίο εξαπλώνεται στην Ιταλία όπως και ο ιός. Αυτό είναι ένα τεράστιο μάθημα που παίρνουμε όλοι οι λαοί, ότι μόνο μέσα από την τέχνη, τη μουσική, την ποίηση, το διάβασμα, θα μπορέσουμε να περάσουμε αυτή την πολύ δύσκολη περίοδο. Μόνο έτσι.”

Η Δωροθέα πάει στην Καλαβρία

“Τον Πάνο Αγγελόπουλο και την Μαρία Καλίτση, τον σκηνοθέτη και την παραγωγό της σειράς, εγώ τους πήγα στην Καλαβρία. Ήταν το όνειρο του Πάνου, ήθελε εδώ και 20 χρόνια να κάνει ένα ντοκιμαντέρ, να ανέβει επάνω στα ελληνόφωνα χωριά και σε όλη την περιοχή της Μεγάλης Ελλάδας. Όταν γνωριστήκαμε για κάτι άλλο, μου ζήτησε να πάμε μαζί για να βοηθήσω και στο να εξερευνήσουμε καλύτερα τον τόπο εκεί. Ξέρεις, αυτό είναι ένα πρότζεκτ που είναι πολύ στην καρδιά μου διότι πήγαμε σε πολλά “προσωπικά μου” μέρη και με ένα πολύ μικρό τιμ, με ένα τζιπ, βάλαμε τα πράγματά μας πίσω στο πορτμπαγκάζ και οδηγήσαμε σε όλη την Καλαβρία. Σταματάγαμε, κάναμε τις βόλτες μας, γράφαμε, δεν ήταν εύκολο, ήταν σαν ένα road movie. Όλη τη μέρα στο αυτοκίνητο, κατεβαίνεις, ανεβαίνεις, μία περιπέτεια αλλά πολύ ωραία, εξαιρετική. Φανταστική εμπειρία να βρίσκομαι στον τόπο μου και να εξερευνώ και μέρη στα οποία δεν έχω πάει."

Η φαμίλια των Mercuri

“Εγώ κατάγομαι από την Καλαβρία, έχω μεγαλώσει εκεί. Στην Ελλάδα ήρθα το ‘86, ήμουν ήδη 12 χρονών. Από την Καλαβρία είναι ο μπαμπάς μου -το Μερκούρη είναι ιταλικό, Mercuri, είναι όνομα από εκείνη την περιοχή. Όπως και το Dorotea. Η Καλαβρία είναι ένας τόπος που ακόμα πηγαίνω, είναι σαν το σπίτι μου. Πηγαίνω τα παιδιά μου, συναντιόμαστε όλοι εκεί οικογενειακώς το καλοκαίρι, κάνουμε διακοπές μαζί, πάμε στα βαφτίσια των παιδιών που γεννάνε συνέχεια τώρα οι ξαδέρφες μου. Έχω τεράστια οικογένεια. Ο μπαμπάς μου είναι ο πρώτος από 8 αδέρφια. Οπότε, καταλαβαίνεις, το νούμερο είναι τεράστιο. Είμαστε πολύ εγκάρδιοι άνθρωποι, πολύ δοτικοί, μαγειρεύουμε όλοι πάρα πολύ καλά, ασχολούμαστε όλοι με το φαγητό. Η παράδοση της οικογένειάς μου είναι να φτιάχνει παγωτά στη Ρώμη, στη Φλωρεντία και στην Καλαβρία βέβαια · γιατί έχουμε μεταναστεύσει όλοι από εκεί, απλά συναντιόμαστε μόνο το καλοκαίρι, όταν παντρεύεται κάποιος, όταν βαφτίζουμε, Πάσχα…
Τα παιδικά μου χρόνια τα πέρναγα εκεί, ερχόμουν μόνο ένα μήνα στην Ελλάδα, το καλοκαίρι. Όλες μου οι αναμνήσεις είναι από εκεί. Η πιο έντονη ανάμνηση είναι η γιαγιά μου, η Ντοροτέα. Δυστυχώς έφυγε πριν δύο χρόνια και πριν τέσσερα έφυγε ο μπαμπάς μου. Ό,τι έχω σαν γυναίκα, το χιούμορ μου, το να βάφομαι, να φτιάχνομαι και να είμαι περιποιημένη το οφείλω στη γιαγιά μου την Ιταλίδα.”

Φαγητό, παραδόσεις, μύθοι

“Το φαγητό είναι εκπληκτικό όπως και σε όλη την Ιταλία. Πολλές από τις σπεσιαλιτέ της Ιταλίας είναι από την Καλαβρία. Παράδειγμα η melanzane alla parmigiana, οι μελιτζάνες με παρμεζάνα στο φούρνο δηλαδή. Αλλά και ό,τι έχει σχέση με ψαρικό και μακαρόνια, πάστα με θαλασσινά, είναι φαγητό της Καλαβρίας γιατί έχει πάρα πολλά θαλασσινά εκεί. Επίσης κάνουμε γεμιστά κολοκυθάκια με τυρί και φρυγανιά την οποία χρησιμοποιούμε πάρα πολύ, φρυγανιά όχι έτοιμη, αλλά ξερό ψωμί που το τρίβουμε.
Οι παραδόσεις που ακολουθώ από την Καλαβρία είναι το καραόκε, το τραγούδι, ο χορός, τα κυριακάτικα τραπέζια όλοι μαζί. Είναι χαρακτηριστικό των οικογενειών της Καλαβρίας το φαγητό τις Κυριακές όλοι μαζί, αλλά και των Ιταλών γενικά, το έχουν κρατήσει.
Ο μύθος της Σκύλας που επιτέθηκε στον Οδυσσέα έχει τόπο την Καλαβρία, την πόλη Scylla που προέρχεται από το “Σκύλλα”. Έχουμε περάσει και από αυτό το υπέροχο χωριό, θα το δείτε κι αυτό στο ντοκιμαντέρ.”

Μιλώντας στα καλαβρέζικα

“Μιλάω την καλαβρέζικη διάλεκτο. Η διάλεκτος αυτή που χρησιμοποιείται τώρα δεν μοιάζει με τα ελληνικά. Έχει πιο πολλές ρίζες ισπανικές και πορτογέζικες γιατί εμείς ήμασταν μία επέκταση του Regno delle Due Sicilie, του Βασιλείου των Δύο Σικελιών που υπήρχε σε όλη τη Νότια Ιταλία. Έχει πλάκα αυτή η διάλεκτος. Δεν την μιλούν όλοι. Μιλιέται σε πάρα πολύ στενούς κύκλους και τη μπερδεύουν λίγο με τα ιταλικά. Όλη η Ιταλία έχει πολύ διαφορετικές διαλέκτους, από τον Βορρά μέχρι τον Νότο. Για παράδειγμα αν κάποιος είναι από τη Ρώμη μπορεί να μην καταλάβει τίποτα όταν του μιλάει κάποιος από τη Νάπολη. Αλλά τώρα, επειδή οι νότιοι έχουν μεταναστεύσει στη Βόρεια Ιταλία τα τελευταία 40 χρόνια, πολλοί πιά μιλάνε κι εκεί τη διάλεκτο και την καταλαβαίνουν.”

Οι άνθρωποι της Καλαβρίας

“Οι γυναίκες στην Καλαβρία έχουν πάρα πολύ ταμπεραμέντο. Καταρχάς λένε ότι οι Καλαβρέζες είναι οι πιο όμορφες γυναίκες της Ιταλίας. Πολύ μελαχρινές, σαν Λατίνες, με μεγάλα μελί μάτια, έντονα χαρακτηριστικά, έντονο στόμα, κι έχουν πολύ πλάκα συνήθως. Επίσης είναι αρκετά σκληρές και πάρα πολύ κοκέτες. Στην Καλαβρία, αυτές διεκδικούν το σπίτι, αυτές κάνουν κουμάντο εκεί.
Αλλά και οι άντρες είναι πολύ ωραίοι. Ο μπαμπάς μου είναι Καλαβρέζος. Έχουν πολύ χιούμορ. Τουλάχιστον στη δική μου οικογένεια υπάρχουν πολλοί άντρες, έχω πάρα πολλούς θείους με τρομερό χιούμορ. Και κάνουν και τις δουλειές του σπιτιού, έχουν μία ιδιαιτερότητα σε αυτό. Γενικά οι Ιταλοί είναι πολύ καλοί στις σπιτικές δουλειές. Και ναι, πολλοί είναι όμορφοι. Έχω ερωτευτεί Καλαβρέζο.”

Η Μεγάλη Ελλάδα και η σημερινή Ελλάδα

“Η Ελλάδα και η Ιταλία έχουν παρόμοια φύση, ο τόπος γεωγραφικά και το κλίμα είναι πάρα πολύ όμοιο με αυτά της Πελοποννήσου. Οι πεδιάδες με τις ελιές, οι παραλίες με τις αμμουδιές και τα γαλανά νερά. Η Καλαβρία έχει μία ιδιαιτερότητα που θυμίζει και λίγο τη Μάνη, έχει αυτούς τους πάρα πολύ δυναμικούς και “περίεργους”ανθρώπους, είναι και λίγο “κλειστοί” κάποιες φορές, μέσα στο δικό τους περίγυρο. Ιδιαίτερη ράτσα οι Καλαβρέζοι. Δεν συμπαθιούνται πολύ από τους υπόλοιπους Ιταλούς αν και έχει αρχίσει πια η Ιταλία και τους δέχεται και τους αγαπάει. Έχουν μεγάλη προθυμία να σε βοηθήσουν, έχουν πολύ φιλότιμο, όπως ήταν παλιά οι Έλληνες.
Πιστεύω ότι στους σημερινούς Έλληνες θα άρεσε πάρα πολύ η Καλαβρία απλώς θα χρειάζονταν κάποιον να τους πει πού να πάνε. Κατανοητό, δεν είναι εύκολο. Γιατί δεν είναι και τουριστικά ανεπτυγμένος ακόμα ο τόπος. Αλλά είναι πολύ ωραία, ειδικά off season, γιατί τον Αύγουστο κατεβαίνουν όλοι οι Καλαβρέζοι που μένουν στη Βόρεια Ιταλία και γίνεται χαμός. Θέλει να πας σε μία σωστή εποχή και να ξέρεις πού θα πας. Εγώ ελπίζω να φτιάξω μία τέτοια ιντερνετική πλατφόρμα ή κάτι τέλος πάντων, για να δείξω στους Έλληνες πού θα πάνε στην Καλαβρία.”

Η Δωροθέα ξέρει

“Αυτή την εμπειρία με το γύρισμα του ντοκιμαντέρ, αφού είμαι από εκεί, ήθελα να την ζήσω στη ζωή μου και η τύχη μου τό’φερε. Και θα συνεχίσω να το κάνω. Ετοιμάζω πάρα πολλά πράγματα σε πολλά επίπεδα, προσωπικά και δημιουργικά, μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδας. Αυτό θέλω να κάνω – να δείξω στους Έλληνες την Ιταλία όπως την ξέρω εγώ και στους Ιταλούς την Ελλάδα.”

Η σειρά “Kαλαβρία: Η καρδιά της Μεγάλης Ελλάδας” προβάλλεται κάθε Σάββατο στις 21.00 στο Cosmote History HD
Κείμενα: Μπάμπης Παπαχαραλάμπους
Αφήγηση: Κωνσταντής Ζημιανίτης
Διεύθυνση παραγωγής: Μαρία Καλίτση
Ήχος: Θάνος Σκοπελίτης
Μοντάζ: Νίκος Μυλωνάς
Μουσική: Γιώργος Χατζής
Διεύθυνση φωτογραφίας: Σταύρος Παπουτσάς
Σενάριο - σκηνοθεσία: Πάνος Αγγελόπουλος
Εκτέλεση παραγωγής: Sound & Picture Ltd.