Τελικά πόσα είναι τα διαφορετικά φύλα;
Ένα ερώτημα που έχει απαντηθεί πριν από 500 εκατομμύρια χρόνια

Η συζήτηση για τον ορισμό των φύλων: Γράφουν οι Γιάννης Γεωργίου, Καθηγητής Ιατρικής Γενετικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Γιώργος Θυφρονίτης, Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Θάνος Καψάλης, εκπαιδευτικός και συγγραφέας
Σε πρόσφατη ανακοίνωσή της (με τίτλο «Τελικά υπάρχουν γυναίκες και άνδρες μόνο;»*), η Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστημόνων (ΠΕΒ) επιδίωξε την ενημέρωση των πολιτών για το αν τα φύλα είναι δύο ή περισσότερα. Μολονότι η υπεύθυνη ενημέρωση του κοινού σε επιστημονικά θέματα είναι αξιέπαινη πρωτοβουλία, διαβάζοντας την ανακοίνωση διαπιστώσαμε ότι αντί να βοηθήσει τον αναγνώστη να καταλάβει το ερώτημα, μάλλον τον μπερδεύει ακόμη περισσότερο. Ατυχώς, η ανακοίνωση βασίστηκε σε συρραφή από αποσπάσματα άρθρου του κ. Αναστάσιου Περράκη από το Ολλανδικό Ινστιτούτο Καρκίνου στο ΒΗΜΑ**, που αν και περισσότερο αναλυτικό, εμπεριέχει, ήδη, το σπέρμα της στρεβλής πληροφόρησης και συνεπώς, της εξαγωγής αβάσιμων συμπερασμάτων.
Ας ξεκινήσουμε με την παραδοχή ότι ο ορισμός του φύλου θα πρέπει να καλύπτει όλα τα είδη που αναπαράγονται φυλετικά, από το σκουλήκι μέχρι τον ελέφαντα και τον άνθρωπο. Πώς ορίζεται λοιπόν το βιολογικό φύλο; Καταρχάς να διευκρινίσουμε ότι η μεγάλη πλειονότητα των φυτικών και ζωικών ειδών αναπαράγεται φυλετικά. Λίγα μόνο είδη, εξελικτικά αρχαιότερα, αναπαράγονται μη φυλετικά. Σε όλα λοιπόν τα είδη που αναπαράγονται φυλετικά, η εξέλιξη έχει καθορίσει και διατηρήσει, δύο δυνατότητες. Στην πρώτη, στην περίπτωση του ερμαφροδιτισμού (για τους ζωικούς οργανισμούς), στο ίδιο άτομο ενυπάρχουν και τα δύο φύλα, με την έννοια ότι το ίδιο άτομο παράγει και τα δύο είδη γαμετών, τα ωάρια και τα σπερματοζωάρια. Στη δεύτερη περίπτωση, στην περίπτωση δηλαδή του γονοχωρισμού, τα δύο διαφορετικά είδη γαμετών –ωάριο ή σπερματοζωάριο– παράγονται από διαφορετικά άτομα, δηλαδή το θηλυκό και το αρσενικό αντίστοιχα. Έτσι, ένας βιολογικός ορισμός του φύλου, που να καλύπτει όλο το φάσμα των οργανισμών που αναπαράγονται φυλετικά –είτε με ερμαφροδιτισμό είτε γονοχωριστικά– δεν μπορεί να γίνει παρά με απαράβατο κριτήριο το είδος των γαμετών που παράγει ένα άτομο.
Ούτε τα χρωμοσώματα, ούτε τα γονίδια ή οι ορμόνες, ούτε τα εξωτερικά φυλετικά χαρακτηριστικά μπορούν να αποτελέσουν στοιχείο για τον ορισμό του φύλου. Και αυτό γιατί παρατηρείται μία πλειάδα στρατηγικών καθορισμού του φύλου στα διάφορα είδη. Έτσι, σε ορισμένα είδη δεν υπάρχει το Υ χρωμόσωμα, που στα θηλαστικά καθορίζει τα αρσενικά άτομα, ενώ σε άλλα το φύλο καθορίζεται από περιβαλλοντικούς παράγοντες (π.χ. θερμοκρασία σε κάποια είδη ψαριών και ερπετών). Σε όλα τα είδη θηλαστικών και πτηνών παρατηρείται γονοχωρισμός, οι γαμέτες δηλαδή παράγονται από διαφορετικά άτομα. Επίσης, η διαφοροποίηση προς το ένα ή το άλλο φύλο ακολουθεί πολύ διαφορετικούς δρόμους στα διάφορα είδη, για να φτάσει όμως σε όλες τις περιπτώσεις στην παραγωγή δύο τύπων γονάδων, όρχεις ή ωοθήκες (ακόμη και στα ερμαφρόδιτα είδη), που παράγουν σπερματοζωάρια ή ωάρια αντίστοιχα. Κι όπως συμβαίνει, με οποιοδήποτε άλλο μορφολογικό, δομικό ή λειτουργικό χαρακτηριστικό των οργανισμών, και αυτή η αναπαραγωγική στρατηγική (η ύπαρξη δηλαδή δυο διαφορετικών φύλων, στη βάση των γαμετών που παράγουν) έχει επικρατήσει και διατηρηθεί, χάρη στα εξελικτικά πλεονεκτήματα που προσφέρει.
Η ανακοίνωση της ΠΕΒ μάς πληροφορεί ότι «τα διαφυλικά» άτομα, τα οποία εμφανίζουν διαταραχές στην ανάπτυξη του φύλου, δεν μπορούν να ταξινομηθούν στο τυπικό δυαδικό σύστημα εύκολα
Η ανακοίνωση της ΠΕΒ μάς πληροφορεί ότι «υπάρχουν αρκετές ατυπίες στη φυλετική ανάπτυξη των ανθρώπων» και παρακάτω ότι: «τα διαφυλικά» (intersex) άτομα, τα οποία εμφανίζουν διαταραχές στην ανάπτυξη του φύλου (DSD, Disorders of Sex Development), δεν μπορούν να ταξινομηθούν στο τυπικό δυαδικό σύστημα εύκολα. Ότι υπάρχουν ατυπίες και διαταραχές στην ανάπτυξη του φύλου είναι αναμενόμενο. Αρκεί να αναλογιστούμε ότι στον άνθρωπο έχουν καταγραφεί 6.000, τουλάχιστον, γενετικές ανωμαλίες κατά τη γέννηση, που αντιστοιχούν στο 3% όλων των γεννήσεων. Οι γενετικές αυτές διαταραχές αφορούν όλα τα συστήματα (αιμοποιητικό, κυκλοφορικό, σκελετικό, νευρικό κ.λπ.) και επηρεάζουν όλες τις οργανικές λειτουργίες. Θα ήταν, λοιπόν, τουλάχιστον παράδοξο να μην παρατηρούνται διαταραχές στον καθορισμό του φύλου. Άλλωστε, το βιολογικό υπόβαθρο των διαταραχών που παρατηρούνται στη διαφοροποίηση των γενετικών οργάνων, δεν είναι διαφορετικό από αυτό που παρατηρείται σε άλλα συστήματα: μεταλλάξεις και μεταθέσεις γονιδίων, χρωμοσωμικές ανωμαλίες, ορμονικές διαταραχές κ.ά. Μπορεί όμως αυτές οι διαταραχές να υποστηρίξουν την ορθότητα της ιδέας για την ύπαρξη περισσότερων των δύο βιολογικών φύλων; Μπορεί η διαταραχή της διαφοροποίησης των εσωτερικών ή των εξωτερικών γενετικών οργάνων να θεωρηθεί μέρος του φυσιολογικού φυλετικού προφίλ των ανθρώπων;
Υπονοώντας ότι τα φύλα δεν είναι δύο αλλά ένα ασαφές συνεχές (όπως π.χ. συμβαίνει στα ποσοτικά χαρακτηριστικά, όπως το χρώμα του δέρματος ή το ύψος), η ανακοίνωση μας πληροφορεί ότι: «εκτιμάται ότι περίπου το 1,7% όλων των γεννήσεων δεν ανταποκρίνεται στον απόλυτο διμορφισμό του φύλου» και παραθέτει μία δημοσίευση της Anne Fausto-Sterling, γνωστής ακτιβίστριας της LGBTQ+ κοινότητας. Η καθηγήτρια Fausto-Sterling περιλαμβάνει στους υπολογισμούς της ορμονικές ανωμαλίες που έχουν διάφορες επιπτώσεις, όπως δασυτριχία σε γυναίκες, που όμως δεν θέτουν υπό αμφισβήτηση το φύλο τους. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι μόλις 1/2.000 με 1/4.500 γεννήσεις παρουσιάζει διαταραχές διαφοροποίησης των γενετικών οργάνων. Έτσι, αντί 170.000 intersex άτομα στην Ελλάδα, (όπως ισχυρίζεται το ΔΣ της ΠΕΒ) ο πραγματικός αριθμός τους δεν πρέπει να ξεπερνά τις 5.000. Έχει αυτό καμιά σημασία στο πώς πρέπει να αντιμετωπίζονται αυτά τα άτομα; Κατηγορηματικά όχι! Σε μια δημοκρατική φιλελεύθερη πολιτεία, η αντιμετώπιση όλων των πολιτών και όλων των μειονοτήτων πρέπει να γίνεται με απόλυτο σεβασμό στις ιδιαιτερότητές τους, ασχέτως αν η μειονότητα αυτή αποτελείται από 500.000 ή 500 άτομα.
Θα θέλαμε επίσης να σημειώσουμε ότι η επιστήμη και ιδιαίτερα η βιολογία εργαλειοποιήθηκε στο παρελθόν από ολοκληρωτικά καθεστώτα, προκαλώντας τραγικές συνέπειες στις ζωές των ανθρώπων. Αν μισείς την ανθρώπινη φύση, είναι επόμενο να θέλεις να την αλλάξεις, είτε με ιδεολογικά μέτρα –αυτά που κάποτε θα οικοδομούσαν τον σοβιετικό άνθρωπο– είτε με βιολογικά, όπως αυτά από τα οποία θα προέκυπταν άτομα της Άριας φυλής. Είναι εξίσου ανησυχητικό, όμως, ότι στο διάστημα μεταξύ των δύο άκρων του διπόλου, φυτρώνουν ενδιάμεσες και φαινομενικά μόνο ηπιότερες εκδοχές τους. Για παράδειγμα, μια από αυτές είναι να ασπάζεσαι την προτεραιότητα κοινωνικών στάσεων ή συμπεριφορών, έναντι του βιολογικού πυρήνα, γύρω από τον οποίο περιστρέφονται. Υπάρχει όμως και το κατοπτρικό είδωλό της: Να γίνεται ο πυρήνας αυτός κριτήριο και λόγος για αποκλεισμούς και διακρίσεις συμπεριφορών, οι οποίες δεν θεωρούνται σύμφυτες με αυτόν.
Εν κατακλείδι: Κοινωνικό και βιολογικό φύλο υπάρχουν. Κανένα όμως από αυτά τα δύο δεν καταστρατηγεί την υπόσταση και την αυτονομία του άλλου. Βιολογικά, γενετικά και εξελικτικά, το φύλο είναι αυστηρά ένα ποιοτικό και όχι ποσοτικό χαρακτηριστικό, όπως π.χ. το ύψος. Αν η κοινωνία επλήγη κατά το παρελθόν από τη «βιολογικοποίηση» σύνθετων κοινωνικών φαινομένων, είναι λόγος ώστε να επιτρέψουμε τη σχετικοποίηση και την καταστρατήγηση βασικών εννοιών της βιολογίας, οι οποίες οικοδομήθηκαν από τη μελέτη αιώνων εξελικτικής διαδικασίας;
* Τελικά υπάρχουν γυναίκες και άνδρες μόνο; - Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστημόνων
** Η πολυπλοκότητα του φύλου - Αναστάσιος Περράκης, Το Βήμα
ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Πραγματικότητα ή σενάριο επιστημονικής φαντασίας;
Xιλιάδες χρήστες δε μπορούσαν να συνδεθούν και να παίξουν παιχνίδια για ώρες
Πρώην μηχανικοί της Google και της Microsoft λανσάρουν την ανοιχτού κώδικα πλατφόρμα. Μιλήσαμε με τον CEO, Μάνο Κουκουμίδη
Χιλιάδες τα παράπονα από gamers που αδυνατούν να συνδεθούν
Αρκετοί εργαζόμενοι της εταιρίας έχουν παραιτηθεί σαν ένδειξη διαμαρτυρίας
Μετά την ανατροπή που έφερε η κινεζική εταιρεία DeepSeek στην αγορά
Τεχνητή νοημοσύνη και επιστήμονες ένωσαν τις δυνάμεις τους αποκαλύπτοντας μυστικά 2.000 ετών
Ένα ερώτημα που έχει απαντηθεί πριν από 500 εκατομμύρια χρόνια
Το εργαλείο που παρουσίασε στο Τόκιο η OpenAI
Ο μεγιστάνας της Microsoft πριν από λίγο καιρό είχε δηλώσει ότι δεν πρόκειται να αφήσει περιουσία στα παιδιά του
Ο Έλληνας μηχανικός δημιουργεί το λειτουργικό που οραματίζεται ο Έλον Μασκ
Απάντηση στo DeepSeek μετά την απρόσμενη επιτυχία του κινεζικού προϊόντος
Μεταξύ των θυμάτων βρίσκονται και δημοσιογράφοι
Ενεργοποιείται αυτόματα και καλό θα είναι οι χρήστες να προσέχουν
Ακόμα και αν αυτό σημαίνει οικονομικές απώλειες
Τι ισχυρίζεται η κινεζική εταιρεία για το Qwen 2.5
Κατά πόσο διαφέρει το «r1» της DeepSeek από το «ο1» της OpenAI που είναι διαθέσιμο μέσα από το ChatGPT;
Έχει από καιρό κεντρίσει το ενδιαφέρον των ερευνητών λόγω της τροχιάς του κοντά στη Γη και της πλούσιας σε άνθρακα σύνθεσής του
Μας είπε πώς κατανοεί την αγάπη, τι θα ήθελε να μάθει από τους ανθρώπους, ποια ερώτηση δεν θα ήθελε να της κάνουν
Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.