Ηχητικά μηνύματα: ευχή ή κατάρα;

Στον ταχύτατο και άκρως τεχνολογικό κόσμο στον οποίο ζούμε, έχουμε πια πολυάριθμους τρόπους να επικοινωνήσουμε, και δεν αναφέρομαι καν στην πληθώρα εφαρμογών αλλά κυριολεκτικά στους τρόπους. Πέρα από το παραδοσιακό, και ίσως πιο άμεσο απ’ όλα, ταπεινό τηλεφώνημα, έχουμε τα γραπτά μηνύματα (ιντερνετικά και μη), τη βιντεοκλήση, τα μίνι βιντεομηνύματα, σαν και αυτό που προσφέρουν εφαρμογές όπως Telegram και Viber, και βέβαια το διάσημο πια ηχητικό μήνυμα.

Το WeChat κυκλοφόρησε τη δυνατότητα αποστολής αυτών των ηχητικών μηνυμάτων το 2011, το WhatsApp ακολούθησε δύο χρόνια αργότερα και τα iMessages της Apple τα ενέταξαν το 2014. Τα τελευταία χρόνια όμως έχουν γίνει απίστευτα δημοφιλή. Το 2022, το WhatsApp ανέφερε ότι οι χρήστες του έστελναν κατά μέσο όρο 7 δισεκατομμύρια ηχητικά μηνύματα καθημερινά, και το The Wall Street Journal ανακήρυξε το 2022 «Η χρονιά του φωνητικού μηνύματος».

Συνήθως υπάρχει μια love-hate σχέση με τα μηνύματα αυτά και καταλαβαίνω γιατί. Ωστόσο, τυχαίνει να είμαι ένας από αυτούς που τα αγαπάνε και μπορώ με πολλά επιχειρήματα να υποστηρίξω το γιατί. Να ξεκινήσω λέγοντας ότι δεν μπορώ το τηλέφωνο. Σχεδόν κάθε φορά που χτυπάει αισθάνομαι λες και κάποιος μπαίνει ακάλεστος στο σπίτι μου και έρχεται και μου χτυπάει τον ώμο. Οριακά, ειδικά όταν δεν είμαι στις καλές μου, το παρομοιάζω με παραβίαση ιδιωτικού χώρου. Και δεν είμαι η μόνη· απόδειξη αυτού τα αμέτρητα memes στο ίντερνετ για όλους εμάς – πόσο χαιρόμαστε όταν αυτός που πρέπει να καλέσουμε δεν απαντάει, και η αγανάκτησή μας όταν κάποιος μάς παίρνει, δεν είμαστε ψυχολογικά έτοιμοι γι’ αυτό, και κοιτάμε απλά το κινητό μας μέχρι να το κλείσει.

Ως εκ τούτου, είμαι γενικά του μηνύματος, κάτι το οποίο οι κοντινοί μου άνθρωποι γνωρίζουν καλά και προσπαθούν να ανεχτούν, σε σημείο που μου στέλνουν συνήθως μήνυμα να με ρωτήσουν αν μπορούν να μου κάνουν κλήση… προφανώς όταν δεν είναι κάτι επείγον. Βέβαια, έχω και μια φίλη η οποία σιχαίνεται τα μηνύματα, οπότε εκεί συμβιβαζόμαστε και οι δύο από λίγο και το βρίσκουμε κάπου στη μέση. Τώρα, όσον αφορά τα ηχητικά μηνύματα, ειλικρινά, το μόνο μειονέκτημα το οποίο μπορώ να σκεφτώ είναι όταν λαμβάνεις ένα και για οποιοδήποτε λόγο δεν μπορείς να το ακούσεις, και δεν έχεις τρόπο να κάνεις προεπισκόπηση του μηνύματος, οπότε και σε τρώει η περιέργεια (τουλάχιστον εμένα προσωπικά με τρώει), και σκέφτεσαι… «απλά γράψε μου τι θες/είναι επείγον;/είναι σοβαρό;/να βιαστώ να το ακούσω;» κ.τ.λ.

Στον αντίποδα, το μεγαλύτερο πλεονέκτημα και το σημαντικότερο όφελος που θεωρώ ότι έχουν είναι η δυνατότητα, και στο τέλος της ημέρας, η πολυτέλεια της «διακεκομμένης» ή «αποσπασματικής» επικοινωνίας που αναπόφευκτα έχουμε με ανθρώπους που αγαπάμε και με τους οποίους θέλουμε να επικοινωνούμε ουσιαστικά, αλλά λόγω χρόνου, απόστασης, και τεραστίων διαφορών στην καθημερινότητα, είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί ευκαιρία για το άμεσο τηλεφώνημα ή μια βιντεοκλήση.

Έχω δύο πολύ καλές φίλες οι οποίες δυστυχώς μένουν στο εξωτερικό εδώ και χρόνια· έχουν και οι δύο οικογένεια και εργάζονται και ο ελεύθερος χρόνος τους είναι τόσο περιορισμένος όσο και «άναρχος». Τους βλέπω πάντα όταν έρχονται Ελλάδα και ενίοτε προσπαθώ και εγώ να πηγαίνω– πριν λίγους μήνες επισκέφτηκα τη μία από τις δύο– αλλά αυτό προφανώς δεν αρκεί. Είναι πολλές οι φορές που έχουμε πει «να κανονίσουμε μια μέρα που θα μπορείς να κάνουμε μια βιντεοκλήση με καφέ και να τα πούμε». Δεν έχει γίνει ποτέ. Αυτό που έχει γίνει πολλές φορές όμως και είναι ένα από τα πράγματα που μας έχει βοηθήσει να διατηρήσουμε ζωντανή τη φιλία μας, είναι όποτε κάποια μπορεί, θέλει, έχει χρόνο και διάθεση, ή ακόμα πιο σημαντικό, την ανάγκη, ηχογραφεί ένα μήνυμα (ή δύο ή τρία, ή και περισσότερα), το οποίο, ναι, συνήθως είναι μεγάλο προς τεράστιο, και λέει όλα όσα σκέφτεται, όσα έγιναν, ή όσα θέλει να εκφράσει.

Ύψιστης σημασίας είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει καμία απαίτηση για άμεση απάντηση. Ο άγραφος κανόνας είναι ότι ο παραλήπτης τα ακούει όποτε μπορέσει και απαντάει αντίστοιχα. Η πολυτέλεια προέρχεται τόσο από αυτό τον τελευταίο παράγοντα, όσο και από το γεγονός ότι ο παραλήπτης έχει την δυνατότητα να ακούσει σε δικό του «νεκρό» χρόνο: ενώ είναι κολλημένος στην κίνηση, ενώ κάνει τις δουλειές του σπιτιού, ή ενώ κάνει ένα μικρό διάλλειμα για τσιγάρο (που λέει ο λόγος). Πλεονέκτημα είναι και το γεγονός ότι ακούει μια γνώριμη, αγαπημένη φωνή, η οποία του λείπει. Ακούει τον τόνο της φωνής, το γέλιο, τη χροιά, και φαντάζεται τον ομιλητή να κάνει μορφασμούς ακριβώς επειδή τον γνωρίζει τόσο καλά.

Ο Amit Kumar, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν, μας λέει ότι τα ηχητικά μηνύματα βοηθούν τους ανθρώπους να δένονται περισσότερο σε σύγκριση με τα γραπτά μηνύματα, επειδή το να ακούμε τον τονισμό και τα μοτίβα ομιλίας κάποιου μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε ότι τους καταλαβαίνουμε καλύτερα.

Μειονέκτημα μπορεί να θεωρηθεί το γεγονός ότι, σε αντίθεση με έναν διάλογο, σε μία τέτοιου είδους επικοινωνία, δεν υπάρχει η άμεση ερώτηση, διευκρίνηση ή απάντηση σε ζωντανό χρόνο. Και σε αυτό όμως έχω απάντηση. Πρώτον, δεν είναι αυτός ο σκοπός, ούτε παρομοίασε κανείς την πραγματική συζήτηση με την ανταλλαγή ηχητικών μηνυμάτων. Δεύτερον, έχω πολλές φορές σπεύσει να σταματήσω ένα ηχητικό μήνυμα και να ηχογραφήσω ένα δικό μου για να ρωτήσω κάτι, φοβούμενη ότι μετά θα το ξεχάσω. Κοινώς, λύσεις υπάρχουν.

Ξανά στον αντίποδα, εάν θέλουμε σώνει και ντε να κάνουμε τον δικηγόρο του διαβόλου, μπορούμε να πούμε ότι δεν το χρησιμοποιούν όλοι οι άνθρωποι για έναν τόσο ιερό σκοπό, και ότι κάποιοι απλά βαριούνται να γράψουν ή να μιλήσουν στο τηλέφωνο (ονόματα δε λέμε…), και απλά ηχογραφούν άσκοπα, ανελέητα, και δίχως αύριο. Ναι, υπάρχουν και αυτοί, αλλά πάντα θα υπάρχουν. Και;

Το θέμα είναι ότι η επικοινωνία, και δη η ουσιώδης, «κρύβεται» στις λεπτομέρειες της ζωής: σε μια σαχλή, αστεία ιστορία της καθημερινότητας, σε μια φευγαλέα σκέψη, σε μία τυχαία συνάντηση, σε μια μικρή ανάμνηση που ήρθε στον ομιλητή την ώρα που ηχογραφούσε, σε έναν παράξενο αλλά όμορφο συνειρμό που έκανε ενώ μιλούσε για κάτι διαφορετικό, και κάτι που μοιράστηκε μαζί σου. Όταν η ταχύτητα είναι αυτό που ξέρουμε και αυτό μέσα στο οποίο κατοικούμε καθημερινά, ένα μακρόσυρτο, αναλυτικό, ακόμα και «ανούσιο» ολιγόλεπτο ηχητικό, μπορεί πολλές φορές να κάνει τη διαφορά μεταξύ απλού μηνύματος, και ουσιαστικής σύνδεσης.