Τι συμβαίνει όταν το internet μετατρέπει ανήλικα παιδιά σε stalkers

Οι συζητήσεις και τα debates για το αν έχουμε φτάσει η όχι στην εποχή των social media είναι εξολοκλήρου ανούσιες. Ακόμα και ένα αφελές μυαλό, με ελάχιστες γνώσεις υπολογιστών και γενικότερη αποστασιοποίηση από την τεχνολογία, γνωρίζει πολύ καλά πως οι επιλογές του είναι περιορισμένες: είτε θα κατεβάσει τα applications του facebook, του twitter και του instagram στο κινητό του, είτε θα αφήσει τη σύγχρονη πραγματικότητα να εξελίσσεται χωρίς να μπορεί να την προλάβει. 

Οι παλαιότερες γενιές χρησιμοποιούν σκληρές λέξεις για να περιγράψουν το φαινόμενο όπως «αποβλάκωση», «σκλαβιά» και «ψέμα». Για τους νέους, είναι κυρίως τρόπος έκφρασης και επικοινωνίας.

Τα social media αποτελούν την πιο ισχυρή και κερδοφόρα υπερδύναμη του πλανήτη. Προσλαμβάνουν και απορροφούν χιλιάδες προσωπικό ημερησίως, έχοντας τη δυνατότητα να δημιουργήσουν, να εκθειάσουν ή να καταστρέψουν όποιον οι δισεκατομμύρια χρήστες θεωρήσουν κατάλληλο. Η λογική συνέπεια για τα διάσημα πρόσωπα του 21ου αιώνα επομένως, είναι να στρέψουν το μέγιστο μέρος της προσοχής του στα κουμπάκια του τηλεφώνου τους.

Η καριέρα των σύγχρονων celebrities κυριολεκτικά εξαρτάται από τη δημοτικότητά τους στα social media και αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες πηγές εσόδων τους. Όμως, όπως όλοι γνωρίζουμε, υπάρχει ένα κόστος για κάθε συμφωνία και έτσι η ασταμάτητη προβολή τους σε έναν απέραντο εικονικό κόσμο χωρίς χωροταξικά πλαίσια και όρια ηλικίας κρύβει παγίδες. Πιο σημαντική από αυτές είναι ο σχηματισμός μίας νέας εκδοχής οπαδών που δεν θα σταματήσουν πουθενά προκειμένου να μάθουν τα πάντα για το αγαπημένο τους είδωλο.

Σύμφωνα με το CRfashionbook και τον Frank Spadafora, διευθυντή της εταιρίας λογισμικού D'Marie, ισχυρά ονόματα της βιομηχανίας του Hollywood όπως τα μοντέλα Gigi Hadid και Kendall Jenner εισπράττουν ποσά μεταξύ των 125.000 και 300.000 δολαρίων για κάθε νέα φωτογραφία που ανεβάζουν στο instagram. Αριθμοί και ποσοστά των followers, των likes και των retweets παίζουν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο για έναν celebrity, καθώς καθιερώνουν το στάτους και επηρεάζουν την αύξηση ή μείωση του κασέ του. 

Επιπλέον, είναι εργαλεία προώθησης προϊόντων, όπως στην περίπτωση της Kylie Jenner η οποία παρουσιάζει την κολεξιόν καλλυντικών της μέσω snapchat και ανακοινώνει πότε θα είναι διαθέσιμες οι καινούριες προμήθειες, καθώς τα lip kit της ξεπουλάνε μέσα σε δευτερόλεπτα.

Σε ένα πιο ανθρώπινο επίπεδο, η συνεχής παρουσία των διάσημων στο διαδίκτυο έχει δώσει την ευκαιρία στους οπαδούς να αναπτύξουν μία πιο στενή σχέση με τα είδωλά τους, μέσω προσωπικών μηνυμάτων, tags και διαλόγων στο twitter. Προφανές παράδειγμα είναι η Taylor Swift, το μεγαλύτερο όνομα της pop μουσικής τα τελευταία δύο χρόνια, η οποία φημίζεται για τη συνεχή της επαφή με όσους την αγαπούν. Τους καλεί σε πάρτι στο σπίτι της, αναλαμβάνει τα έξοδα των σπουδών τους, στέλνει δώρα τα Χριστούγεννα, εμφανίζεται ακόμα και στους γάμους τους για να τραγουδήσει και να συγχαρεί το ζευγάρι. Πιο πρόσφατα δημιούργησε το δικό της application για να μπορεί να έχει ακόμα μεγαλύτερο access στις ζωές όσων την αγαπούν και να τους προσκαλεί έτσι σε εικονικά ραντεβού την ώρα που ηχογραφεί νέα κομμάτια ή ετοιμάζεται για την επόμενη περιοδεία της. Χωρίς τα social media, κάτι τέτοιο δεν θα ήταν ποτέ δυνατόν να υλοποιηθεί, τουλάχιστον όχι με την ίδια ταχύτητα και συχνότητα.

«Οι φαν είναι οι αγαπημένοι μου άνθρωποι στον κόσμο» δηλώνει η τραγουδίστρια. «Θα κάνουμε παρέα μετά τη συναυλία ή πριν. Αν τους δω στο δρόμο να ψωνίζουν, θα τους μιλήσω! Δεν είμαι το είδος καλλιτέχνη που ξεχωρίζει τους φίλους από τους φαν της, αυτές οι νοητές γραμμές ήταν πάντα θολές για εμένα». Πολύ γλυκιά η άποψή της αλλά και επισφαλής, όπως θα δούμε λίγο παρακάτω.

Επιπλέον, η ηλεκτρονική αυτή παγκοσμιοποίηση έχει επανειλημμένως βοηθήσει στην αποκάλυψη προβληματικών συμπεριφορών ή σκανδάλων του χώρου, θέτοντας τους δράστες προ των ευθυνών τους.

Χωρίς την απόλυτη εξουσία των social media, οι αποκαλύψεις για τον Harvey Weinstein δεν θα γίνονταν τόσο ευρέως γνωστές και κινήματα όπως το Time's Up και το MeToo μάλλον δεν θα είχαν τόσο μεγάλη επιτυχία.

Παρόλα αυτά, δεν είναι όλα τα είδη έκθεσης ευπρόσδεκτα, ακόμα και αν είσαι νέος και πλούσιος στο Hollywood.

Η ψευδαίσθηση ελεύθερης πρόσβασης που προσφέρουν οι σημερινές δημοφιλείς προσωπικότητες στο ευρύ κοινό, ανεβάζοντας φωτογραφίες και βίντεο από το σπίτι τους, τις διακοπές τους, το εσωτερικό του αυτοκινήτου τους, δημιουργεί μία συνεχή δίψα για παρόμοιο υλικό, με συχνό αποτέλεσμα την παραβίαση προσωπικών δεδομένων μέσω ηλεκτρονικής πειρατείας. Το μεγαλύτερο κρούσμα σημειώθηκε πριν από μερικά χρόνια με τη «διαρροή» του iCloud από χάκερς και την άμεση δημοσίευση ιδιωτικών γυμνών φωτογραφιών των celebrities, στην πλειοψηφία τους γυναίκες. Άτομα όπως η ηθοποιός Jennifer Lawrence αναγκάστηκαν να αντιμετωπίσουν την καταπάτηση των βασικών τους ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ η κοινή γνώμη καταδίκαζε το γεγονός ως «στημένο» και κατηγορούσε τα θύματα για τα ελαφριά τους ήθη. Καλώς ορίσατε στο 1800.

Όπως επισήμανε η συγγραφέας και αρθρογράφος Van Badham στην εφημερίδα The Guardian, «είναι τουλάχιστον τρομακτικό το γεγονός πως αντιμετωπίζουμε τις προσωπικές και σεξουαλικές στιγμές ενός ατόμου ως memes. Το να μοιράζεσαι αυτές τις φωτογραφίες στο διαδίκτυο δεν είναι το ίδιο με το να κάνεις αστεία με χαρακτήρες όπως το Grumpy Cat ή ο Sad Keanu. Αντιθέτως, είναι έγκλημα και πρέπει να δικαστεί με την κοινωνική και νομική αυστηρότητα που δικάζονται όλες οι υποθέσεις σεξουαλικής παράβασης».

Πλέον, δεν χρειάζεται καν να έχεις ιδιαίτερες γνώσεις λογισμικού και υπολογιστών για να εισβάλλεις στο κινητό του αγαπημένου σου τραγουδιστή, ηθοποιού ή μοντέλου και να αποσπάσεις τις πληροφορίες που σε ενδιαφέρουν. Έφηβα κορίτσια το έχουν καταφέρει επανειλημμένως, από την άνεση του σπιτιού τους και χωρίς ιδιαίτερες συνέπειες λόγω της ηλικίας τους. Η μέθοδος hacking του iCloud είναι κοινό μυστικό, το σύστημα της Apple ακόμα καθυστερεί να διορθώσει τα τεράστια προβλήματα των προϊόντων της ενώ οι νεαροί φαν έχουν αφιερώσει τόσο χρόνο στο να μελετούν τη ζωή του αγαπημένου τους celebrity που μπορούν πολύ εύκολα να μαντεψουν τους κωδικούς πρόσβασης που έχουν χρησιμοποιήσει.

Μόλις τον περασμένο χειμώνα, τα προσωπικά μηνύματα της Camila Cabellο (η κοπέλα που τραγουδάει το Havana) κυκλοφόρησαν στη δημοσιότητα μέσω του λογαριασμού twitter μίας δεκαεξάχρονης θαυμάστριας. Εξαιτίας του περιεχομένου των μηνυμάτων, στα οποία η Camilla εξέφρασε δυσάρεστα συναισθήματα για μέλη του συγκροτήματος Fifth Harmony από το οποίο αποχώρησε για να κάνει solo καριέρα, σύντομα δημιουργήθηκε μία εχθρική διάθεση εναντίον της νέας τραγουδίστριας και η δράστης θεωρήθηκε ήρωας καθώς ενημέρωσε τους φαν για το τι είδος ανθρώπου είναι στην πραγματικότητα η Camila.

Η νοοτροπία αυτή που χαρακτηρίζει την οποιαδήποτε ενημέρωση για την ιδιωτική ζωή των celebrities, ως «έπαθλο» που δικαιούνται οι φαν, πλέκει ένα επικίνδυνο νήμα που έχει ονομαστεί "stalker culture" (όπου stalker σημαίνει φανατισμένος ακόλουθος χωρίς σεβασμό και γνώση των νόμων). Άμεση συνέπεια της κυριαρχίας των social media, το stalker culture είναι σύστημα που λειτουργεί κυρίως μέσω του twitter: Μία ομάδα οπαδών θα αφιερώσει τον χρόνο της στο να εντοπίσει πού βρίσκεται ο διάσημος, στη συνέχεια θα κοινοποιήσει την τοποθεσία και σε ελάχιστο διάστημα, δεκάδες άγνωστοι θα τον περικυκλώσουν, θα τον σπρώξουν και θα τον λιντσάρουν με απώτερο σκοπό μία selfie.

Μιλώντας στο NBC news, o ψυχολόγος του FBI Clint Van Zandt επιβεβαίωσε πως τα social media είναι κατά κύριο λόγο υπεύθυνα για την αύξηση του αριθμού των stalkers ανά διάσημο. «Κάθε δημοσίευση του celebrity στο Twitter και στο Facebook αφαιρεί ένα ακόμα επίπεδο ασφάλειας εναντίον των stalkers που θέλουν να τον πλησιάσουν».
 
Δεν σταματάει όμως ούτε εκεί. Ένα από τα πιο ισχυρά παρακλάδια του παραπάνω φαινομένου είναι η αμετάκλητη πεποίθηση χιλιάδων θαυμαστών πως ο αγαπημένος τους καλλιτέχνης είναι στην πραγματικότητα ομοφυλόφιλος και σε κρυφή σχέση με κάποιον από τους φίλους του. Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη άποψη, ο ηθοποιός Benedict Cumberbatch είναι παντρεμένος μόνο για λόγους προώθησης του ονόματός του, οι δεσμοί της Taylor Swift είναι εικονικοί και στην πραγματικότητα τα έχει με το μοντέλο Karlie Kloss, ενώ ο Harry Styles και ο Louis Tomlinson είναι αρραβωνιασμένοι, παρόλο που οι One Direction έχουν διαλυθεί και ο ένας από τους δύο είναι πατέρας.

Φυσικά, κανείς δεν ισχυρίζεται πως οι θεωρίες συνωμοσίας για celebrities είναι κάτι καινούριο. Τη δεκαετία του 1960, οπαδοί των Beatles ξεκίνησαν να υποθέτουν πως ο Paul McCartney είχε πεθάνει σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα και οι υπόλοιποι τρεις προσέλαβαν τον σωσία του, William Shears Campbel, για να συνεχιστεί η καριέρα του συγκροτήματος.  Κατάλοιπα αυτής της θεωρίας μπορούν να βρεθούν μέχρι και σήμερα, με τη σωστή αναζήτηση στο google.

H διαφορά του τώρα με το τότε είναι οι διαστάσεις που παίρνουν ανάλογα τρελά σενάρια, από μήνυμα σε μήνυμα και από tumblr σε twitter μέχρι που τεράστιοι αριθμοί υποστηρικτών ενός προσώπου κατασκευάζουν το δικό τους σύμπαν, στο οποίο το πρόσωπο έχει τις σεξουαλικές προτιμήσεις, τη συμπεριφορά και τις πεποιθήσεις που εκείνοι θέλουν. Η περίπτωση του Harry και του Louis από τους One Direction είναι η πιο κραυγαλέα, καθώς οι δύο νεαροί άνδρες έπαψαν να μιλούν ο ένας στον άλλον ή ακόμα και να κάθονται σε διπλανές θέσεις, αφού δήλωσαν πως δεν ήταν ούτε θα υπάρξουν ποτέ ζευγάρι και η συνεχής ενασχόληση με το θέμα τους έχει κουράσει.

Oι κοπέλες με τις οποίες βγαίνουν ραντεβού έχουν όλες πέσει θύματα ηλεκτρονικού bullying, με ντροπιαστικό παράδειγμα τη fashion blogger και σχέση του Louis, Eleanor Calder που παρακάλεσε δημοσίως να σταματήσουν να στέλνουν απειλητικά μηνύματα στον πρύτανη του κολεγίου της, που απαιτούσαν την αποβολή της γιατί «κρατάει δύο ερωτευμένα αγόρια χωριστά». Tα πράγματα χειροτέρεψαν όταν ο Louis απέκτησε παιδί, και τα ίδια άτομα βομβάρδισαν τους λογαριασμούς του με μηνύματα μίσους, υποστηρίζοντας πως ο νεογέννητος Freddie είναι ψεύτικος και στέλνοντας εκφοβιστικές προειδοποιήσεις στη μητέρα του παιδιού.

Η αμεσότητα του συγκεκριμένου τρόπου επικοινωνίας έχει δώσει έδαφος σε μία καινούρια γενιά θαυμαστών που υποστηρίζουν πως έχουν δικαίωμα να γνωρίζουν τα μέσα και τα έξω της ζωής των ειδώλων τους, ενώ ζητούν επιτακτικά την εξαφάνιση συμπεριφορών που δεν ταιριάζει με την εικόνα που έχουν πλάσει. Κάτι τέτοιο είναι προφανώς επιβλαβές, δημιουργεί κατάλληλες συνθήκες για online τραμπουκισμό και αφαιρεί την ανθρώπινη υπόσταση από τους διάσημους που, ενώ άλλοτε αντιμετωπίζονταν ως θεοί, τώρα μοιάζουν με παιχνίδια προς ικανοποίηση των ακολούθων τους.

H δημοσιογράφος Alexis Bowater δηλώνει στο BBC news: «Σε ψυχολογικό επίπεδο είναι μία εξαιρετικά κουραστική διαδικασία που σε παγιδεύει σε μία ανεπιθύμητη σχέση με άτομα που δεν έχεις ποτέ συναντήσει, ούτε θέλεις να συναντήσεις. Ξαφνικά, βρίσκεσαι μέσα σε άμεση επικοινωνία με κάποιον που προσπαθεί να ελέγξει τη ζωή σου».

Είναι άραγε αυτό το τίμημα της δημοσιότητας; Χρειάζεται η Kendall Jenner τέτοια άρθρα να την υπερασπίζονται όσο εκείνη περπατάει τους δρόμους της Νέας Υόρκης με τη Givenchy τσάντα της και τα γυαλιά Dior; Ίσως όχι, όμως το πρόβλημα είναι βαθύτερο και αφορά κυρίως την ενθάρρυνση ενός μαζικού τρόπου σκέψης μέσω των social media που όχι μόνο δεν είναι πάντα σωστός αλλά συχνά έχει αποδειχθεί επικίνδυνος. Εφόσον έχουν εξαπλωθεί σε τέτοιο βαθμό στην καθημερινότητα του καθένα από εμάς, ώστε η προσπάθεια αποφυγής τους να είναι μάταιη, η μόνη άμυνα που απομένει είναι η υπενθύμιση πως πρέπει να σκεφτόμαστε και να δρούμε ως ξεχωριστά όντα καθώς ψάχνουμε τον καλύτερο φωτισμό για την επόμενη selfie.