Η Σαμοθράκη του Θωμά Κοροβίνη

Η Σαμοθράκη του Φεγγαριού και των Μεγάλων Θεών

Όποιος πατήσει το πόδι του στη Σαμοθράκη των Μεγάλων Θεών, ή θα τον σκλαβώσει παντοτινά η απόκοσμη γοητεία του ασυναγώνιστου φυσικού κάλλους και των μυστηρίων της ή θα πάρει τρακαρισμένος το επόμενο πλοίο της επιστροφής για την Αλεξανδρούπολη και θα τη βγάλει απ’ τη μνήμη του. Απέναντι απ’ το άλλο αριστούργημα της φύσης, το Δέλτα του Έβρου, σ’ αυτό το αναπάντεχο βορειοπελαγίτικο θαύμα που μοιάζει σαν ένα μικρό δασωμένο πολύδροσο Πήλιο, ανάμεσα σε κάστρα, ξωκλήσια, απρόσιτες ακτές και άγριες βουνοκορφές φυτεμένο μεσοπέλαγα, το άρωμα απ’ τη φρέσκια μέντα που πατάς με το σανδάλι σου στ’ ακρογιάλια του σε συνοδεύει ισόβια και η μυρωδιά της ρίγανης που μαζεύεις απ’ τις πλαγιές του όρους Φεγγάρι δεν ξεθυμαίνει ποτέ.

Ευλογημένος τόπος, μ’ όλα τα μπερεκέτια του Θεού να σε καρτερούν να τ’ απολαύσεις. Στην κοιλάδα των Θερμών, τα ακράτητα νερά που κατεβάζουν οι καταρράκτες του χειμάρρου Φονιά με τις προαιώνιες βάθρες-κολυμπήθρες του ποτίζουν όλα τα καρποφόρα της περιοχής, με κυρίαρχη την παρουσία του πράουστου, την ασυναγώνιστη ποικιλία μικρού κιτρινωπού δαμάσκηνου, που οι μερακλήδες το γεύονται κυρίως σε γλυκό κουταλιού, προϊόν σήμα-κατατεθέν του νησιού. Το τοπίο εναλλάσσεται από τα ημιορεινά της ελιάς στην ξερόπετρα της συκιάς και του φραγκόσυκου, τις πυκνές συστάδες βελανιδιάς και κουμαριάς και τα κατάφυτα πεδινά που τα χαρακώνουν ποτάμια, με τα χουβαρντάδικα νερά τους να τρέφουν τη μεγαλοπρέπεια των βαθύσκιων πλατανιών που κολυμπούν σχεδόν στο ακροθαλάσσι, όπου σιμώνουν κάθε τόσο για να γλείψουν το αλάτι τα ημιάγρια χαριτωμένα κατσικάκια. Αυτή η αλμύρα που γεύονται, λένε οι ντόπιοι, είναι που κάνει ακαταμάχητη τη γεύση του σαμοθρακίτικου εριφίου. Μπορεί κανείς να το απολαύσει φουρνιστό ή στα κάρβουνα στους κήπους της Σωτέρας, έξω απ’ τη Χώρα, και στα μπαλκόνια του Προφήτη Ηλία με τα θρυλικά ηλιοβασιλέματα.

Η γνωριμία με την άγρια και ταπεινή Σαμοθράκη δεν συνιστάται σε κακομαθημένους γιάπηδες και παιδιά με σαλονίσια καμώματα. Οι Σαμοθρακίτες, απόγονοι των παλαιών κατοίκων του νησιού που πέρασαν κάμποσες φορές από φρικτό τούρκικο και κουρσάρικο μαχαίρι, αρκετά εσωστρεφείς και επιφυλακτικοί, δεν ασχολούνται με τους ξένους, ούτε ιδιαίτερα με το ψάρεμα, παρά κυρίως με τη διατροφή, το κυνήγι, την πώληση των κατσικιών τους, που τα μαρκάρουν για να μη χαθούν καθώς συνηθίζουν να αφομοιώνονται με τα κοπάδια των αμέτρητων αγριοκάτσικων.

Το Φεγγάρι, γνωστό στους αρχαίους χρόνους ως Σάος ή Σαώκη, το όρος με το μεγαλύτερο υψόμετρο (1.670 μ.) σε αιγαιοπελαγίτικο νησί μας, απ’ όπου, κατά τη μυθολογία, οι θεοί κατηύθυναν τις τύχες του Τρωικού Πολέμου, υποβάλλει γαλήνη, δέος, απλότητα και θαυμασμό. «Θέλει κουράγιο και αντοχή ν’ ανέβει κανείς τις χαράδρες του, και άμα τραβάς σε κάποια γυμνά διάσελα, τόσο φυσάν οι αγέρες που σε ρίχνουν. Κλαδί ορθό δε στέκεται κει πάνω, μονάχα βράχια, πέτρες» γράφει ο Κώστας Ασημακόπουλος στο βιβλίο του «Οι ψυχές της Σαμοθράκης». Μπορεί κανείς να φτάσει ως την κορυφή του μέσω μιας μαγευτικής οδοιπορίας που κρατάει γύρω στις τέσσερις ώρες ξεκινώντας απ’ τα Θέρμα. «Και βέβαια, έτσι πρέπει να είναι τα βουνά του Φεγγαριού, μυτερά, γυμνά και ολοπέτρινα, αλλοτινά ηφαίστεια. Τα πετρώματα του νησιού είναι από γρανίτη και μαρμαρυγιακό σχιστόλιθο, τα περισσότερα, και γεμάτα μέταλλα, καθώς λένε οι κάτοικοι» σημειώνει ο Ίων Δραγούμης στο πολύτιμο εγχειρίδιό του «Σαμοθράκη». Ωστόσο κοντά στο ημερωμένο ακροθαλάσσι όλα μοιάζουν ασφαλή. Στα λιμάνια των Θερμών αλλά και της Καμαριώτισσας μπορείς με μια ριξιά να ανεβάσεις δυο και τρεις βαρβάτους σαργούς και σπάρους-παππούδες, να τους ψήσεις στο κεραμίδι και να χορτάσεις. Και για σαλάτα να κόψεις ένα δεμάτι κρίταμο που σε περιμένει κρεμασμένο απ’ το βράχο.

Οι ξακουστές θερμές πηγές της περιοχής Θερμών έχουν από την αρχαιότητα ακόμη θαυματουργικές για τη θεραπεία του σώματος ιδιότητες. Στη γειτονιά των Λουτρών σε περιμένει η μυθική Γριά Βάθρα, τόπος λατρείας των κατασκηνωτών και των περιηγητών, μέσα σε δύσβατη, πλούσια βλάστηση και αφθονία κρεμαστών νερών. Κάθε πρωί, κατά τις έντεκα, δύο οργανωμένα τρεχαντήρια περιμένουν στο απάγγειο λιμάνι των Θερμών τους επισκέπτες που επιθυμούν να απολαύσουν το σεργιάνι κάνοντας το γύρο του νησιού με τρεις μεγάλες στάσεις: στη βοτσαλωτή ακτή της παραλίας των Κήπων, όπου το αντίκρισμα της  Ίμβρου, όπου ο μέγας ρεμβασμός, καθώς και ο μέγας βυθός για καταδύσεις στην πυρόξανθη παραλία της Παχιάς Άμμου, όπου το ξένοιαστο κολύμπι και όπου ο μέγας γυμνισμός, και στην όαση του Βάτου με τους ελεύθερους και ωραίους κατασκηνωτές και τις πηγές του να χάνονται στα υψώματα του βουνού. Το ταξίδι με το καραβάκι πραγματοποιείται, αν, βέβαια, το επιτρέψουν οι άγριες διαθέσεις των θερινών βοριάδων που δεν λησμονούν τις επισκέψεις τους στην Ανεμόεσσα θρακική νήσο.

Στην Παλαιόπολη, ανάμεσα στον επιβλητικό πύργο των Γατελούζων και το Αρχαιολογικό μουσείο, σε απόσταση 6,5 χιλιομέτρων απ’ το λιμάνι της Καμαριώτισσας, βρίσκεται ένας σπάνιος ιερός αρχαιολογικός χώρος με οικοδομήματα, ανάκτορο, τέμενος, βωμό, ιερό, τη Στοά και την Κρήνη, όπου βρισκόταν και η περίφημη φτερωτή Νίκη της Σαμοθράκης. Είναι το Ιερό των Μεγάλων Θεών, ένας χώρος 50 στρεμμάτων, καλά κρυμμένος ακόμη και σήμερα από κάθε αδιάκριτο βλέμμα, που προκαλεί εκστατική περιέργεια. «Αμύητον μη εισιέναι». Εδώ τελούνταν οι λατρείες προς τον Θεό της γονιμότητας Κάδμιλο-Ερμή και τη θεά Αξίερο-Δήμητρα. Εδώ δίνονταν οι όρκοι ανάμεσα σε μύστες και μυούμενους, εδώ κλείδωσαν για πάντα οι επτασφράγιστοι μυστικοί κώδικες της λατρείας των Καβείρων, που τους κατάπιε η χοάνη των μυθικών και των ιστορικών θρύλων αφήνοντας μόνο το μακρινό απόηχο φημών για κραιπάλες και όργια και σχόλια για γνωριμίες εμβληματικής σημασίας για τη διαμόρφωση της ιστορικής εξέλιξης του κόσμου, όπως η συνάντηση και η σύναψη σχέσεων μεταξύ του διαδόχου του μακεδονικού θρόνου Φίλιππου και της Ηπειρώτισσας πριγκίπισσας Ολυμπιάδας, από το βασιλικό γάμο των οποίων είδε το φως ο Αλέξανδρος ο Μακεδών, ο κατακτητής της οικουμένης.

Όμορφα, ξεχασμένα απ’ τον Θεό χωριά, τ’ Αλώνια, δίπλα στη Χώρα, πιο πέρα ο Ξηροπόταμος και το Λάκκωμα. Σ’ ένα αμφιθεατρικό κοίλωμα, ανάμεσα στο κάστρο και σε πευκώνες, είναι θαυμαστά χτισμένη η πανέμορφη Χώρα, που η όψιμη έστω (1978) κρατική φροντίδα περί διατηρητέων οικισμών διέσωσε αρκετά τον παραδοσιακό χαρακτήρα της. Κι είναι μεγάλη τύχη για τον περιηγητή να κουβεντιάσει με κανέναν τύπο σαν τον Βαλμά, το μέγα ατακαδόρο, ή να ανταμωθεί με κανένα μουσικό απ’ το σόι των Τηγανουργαίων. Μα προπαντός να βρεθεί σε κανένα θερινό πανηγύρι με παραδοσιακά όργανα, με προεξάρχοντα το μαέστρο βιολιστή, τον Στεργίου, που ο γιος του ο Γιώργος κάθε καλοκαίρι λειτουργεί το ιδιαίτερου αισθητικού κάλλους καφενείο Ο Πύργος, όπου όλο και δίνεται και κάποια αυτοσχέδια συναυλία, με τους ακροατές της να την απολαμβάνουν καθισμένοι οκλαδόν στις πέτρες του κεντρικού καλντεριμιού της Χώρας.

* Ο Θωμάς Κοροβίνης είναι συγγραφέας. Το τελευταίο του βιβλίο «Ο γύρος του θανάτου» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα.