Υποστηρίζουμε ότι ο τουρισμός είναι η βαριά μας «βιομηχανία», αλλά μοιάζει να μη γνωρίζουμε στ’ αλήθεια ποια στρατηγική να ακολουθήσουμε σε βάθος χρόνου, ούτε πώς να διαφοροποιηθούμε από τις υπόλοιπες χώρες και τις νέες αγορές. Η φετινή μας καμπάνια έχει σύνθημα το “kalimera”, αλλά οι τουρίστες κλαίνε από απόγνωση στα λιμάνια και την Ακρόπολη. Καθώς μια ακόμα (κρίσιμη αυτή τη φορά) τουριστική περίοδος ξεκινάει, η ΑΤΗΕΝS VOICE συναντάει τη Μάγια Τσόκλη, βουλευτή και ψυχή της εκπομπής «Ταξιδεύοντας» που φιλοξενείται από την κρατική τηλεόραση και κλείνει φέτος 12 χρόνια.
Το «Ταξιδεύοντας» ξεκίνησε με ελληνικούς προορισμούς κι επεκτάθηκε σ’ όλο τον κόσμο, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Το σπουδαίο είναι ότι ακόμη και σήμερα, που παίζεται σε επανάληψη, εξακολουθεί να διατηρεί μια σύγχρονη ματιά. Βλέποντάς το, μια δεκαετία μετά, έχω την αίσθηση μιας «στρατευμένης» εκπομπής... Ο Χρόνης Πεχλιβανίδης –σκηνοθέτης και παραγωγός της σειράς– και εγώ πήραμε το «Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα» πολύ σοβαρά από την αρχή. Εννοώ ότι δεν το είδαμε ποτέ σαν μια τουριστική εκπομπή που θα πρότεινε ανοήτως «αποδράσεις», αλλά αντίθετα προσπαθήσαμε με κριτικό βλέμμα να συμβάλουμε κι εμείς, συνειδητά, στην προσπάθεια αναβάθμισης του ελληνικού προϊόντος. Στόχοι λοιπόν ήταν η καταγραφή όποιων αυθεντικών συγκινήσεων είχαν απομείνει στην ύπαιθρό μας και η ανάδειξη των εμπνευσμένων προσπαθειών. Προσπαθήσαμε να χρησιμοποιήσουμε τη δύναμη της τηλεόρασης για να κάνουμε τις τοπικές κοινωνίες να αντιληφθούν και να εκτιμήσουν το όποιο τους κεφάλαιο, να τονώσουμε το ηθικό όσων προσπαθούσαν μόνοι τους, να αφυπνίσουμε τους τοπικούς άρχοντες. Πάντα πήραμε θέση, γι’ αυτό και οι σχέσεις που αναπτύξαμε με πολλούς από τους ανθρώπους που συναντήσαμε στα ταξίδια μας έγιναν σχέσεις ζωής.
Πιστεύεις ότι το «Ταξιδεύοντας» συνέβαλε στη βελτίωση του τουριστικού μας προϊόντος; Ας μην ακουστεί αλαζονικό, αλλά νομίζω ότι συμβάλαμε κι εμείς με τον τρόπο μας. Γίναμε σίγουρα συνένοχοι με κινήματα πιο ευαίσθητων πολιτών. Όμως υπάρχει πάντα η αγωνία, όταν παρουσιάζεις άγνωστες γωνιές ενός τόπου, μήπως και είναι ακόμη πολύ νωρίς… Μήπως και θα ήταν καλύτερα να παραμείνουν άγνωστες μέχρι να γίνουμε σοφότεροι. Οι τοπικές κοινωνίες αγωνιούν πάντα για τη «διαφήμισή» τους, την προβολή τους, χωρίς να σκέφτονται ποτέ αν είναι έτοιμες να το υποστηρίξουν… Όμως αυτό, θα μου πεις, είναι γενικότερα ελληνικό φαινόμενο…
Τι εννοείς; Εννοώ ότι τα κάνουμε λίγο ανάποδα τα πράγματα. Αντί να διαφημίζουμε μια υπαρκτή χώρα, προσπαθούμε να τη φτιασιδώσουμε ώστε να μοιάζει με τη διαφήμισή της! Θεωρώ πως έχουμε δώσει μεγαλύτερη σημασία στην προβολή απ’ ό,τι στο ίδιο το προϊόν, χωρίς να απαντήσουμε στο βασικό ερώτημα: ποιοι είμαστε και τι θέλουμε να πουλήσουμε; Ποια είναι η στρατηγική μας στον τουρισμό σε βάθος χρόνου; Η μαυρόασπρη Ελλάδα του Ζορμπά μάς τέλειωσε ανεπιστρεπτί. Δεν έχουμε Μελίνες, δεν έχουμε Ωνάσηδες, δεν έχουμε τη γοητεία της αθωότητας της δεκαετίας του ’60.
Ποια είναι λοιπόν, κατά τη γνώμη σου, η σημερινή μας ταυτότητά; Και πώς θα διαφοροποιηθούμε από τις υπόλοιπες χώρες; Εννοώ τι πραγματικά έχουμε να προσφέρουμε στο σύγχρονο επισκέπτη, δεδομένου ότι ο τουρισμός είναι η βαριά μας «βιομηχανία»; Τα τελευταία χρόνια λειτουργούμε σπασμωδικά, είτε πιεσμένοι από τις ημερομηνίες είτε από οικονομικούς παράγοντες. Από τη μια υποστηρίζουμε ότι ο τουρισμός είναι η βαριά μας «βιομηχανία», από την άλλη προσεγγίζουμε το θέμα με έναν ακατανόητο ερασιτεχνισμό, με κοντόφθαλμες πρωτοβουλίες της εκάστοτε ηγεσίας. Τα τελευταία πέντε χρόνια έχουμε αλλάξει πέντε, αν δεν κάνω λάθος, υπουργούς, και ο καθένας ακολούθησε την ατζέντα του, τοποθέτησε τους δικούς του ανθρώπους, γενικούς ή προέδρους. Η προηγούμενη κυβέρνηση, παρότι ίδρυσε το Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης, δεν φρόντισε να δημιουργήσει μια δυναμική ομάδα ηθικών, εμπνευσμένων και καλά πληροφορημένων ειδικών που να γνωρίζουν σε βάθος τη «βιομηχανία» ώστε η τουριστική μας στρατηγική (και κατ’ επέκταση και προβολή) να μην εξαρτάται από το συγκεντρωτισμό του εκάστοτε υπουργού. Θέλω να πιστεύω ότι η σημερινή ηγεσία θα φερθεί σοφότερα κι ότι θα κάνει την υπέρβαση, διότι οι επαγγελματίες του τουρισμού έχουν πλέον βαρεθεί να ενημερώνουν και να κάνουν φροντιστήρια για θέματα προφανή! Δεν γίνεται δουλειά έτσι!
Ποιο είναι τελικά το «προϊόν» μας; Η Ελλάδα είναι μια τόσο μικρή χώρα, που κατά τη γνώμη μου τα πάντα είναι προϊόν. Φυσικά είναι οι θάλασσές μας και οι παραλίες μας και τα αρχαία μας. Όμως προϊόν είναι και τα άναρχα λιμάνια μας, και οι απαράδεκτοι ταξιτζήδες μας και τα ανύπαρκτα πεζοδρόμιά μας. Προϊόν είναι ο υπέροχος περίπατος γύρω από την Ακρόπολη, αλλά και οι συμπολίτες μας που τον καταπατούν με τροχοφόρα. Προϊόν είμαστε εμείς οι ίδιοι που μπορούμε να βοηθήσουμε έναν επισκέπτη να βρει το δρόμο του, ή να τον σπρώξουμε χωρίς ένα συγνώμη. Προϊόν είναι το θέατρο της Επιδαύρου, το ταβερνάκι δίπλα στο κύμα. Προϊόν είναι τα βουνά, τα ξωκλήσια και τα πανηγύρια μας. Όμως είναι και η κακή μας διάθεση, η επιθετική μας οδήγηση. Προϊόν είναι το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, το μοναδικό στον κόσμο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης, αλλά και ένας ηλικιωμένος κουρέας στους Κουραμάδες της Κέρκυρας. Είναι και η ηχορρύπανση, οι απεργίες, οι χυδαίες καφετέριες και τα σκουπίδια στους δρόμους. Προϊόν είναι η όποια αυθεντικότητα μας έχει απομείνει αλλά και κάθε νεωτερισμός που τολμούμε. Είναι η σύγχρονη τέχνη μας, οι πεζογράφοι μας, τα φεστιβάλ μας, το σινεμά μας, αλλά και οι καρικατούρες που μας πλασάρει για πρότυπα η τηλεόραση. Προϊόν μας ήταν οι Ολυμπιακοί αγώνες, αλλά καταφέραμε να τους διαφθείρουμε κι αυτούς. Θέλω να πω ότι το προϊόν «Ελλάδα» που θέλουμε να πουλήσουμε είναι η πραγματικότητά μας, η αλήθεια μας.
Οπότε πώς πιστεύεις ότι πρέπει να πουλήσουμε το «προϊόν Ελλάδα»; Μην ξεχνάμε και όλη αυτή την αρνητική δημοσιότητα… Ας υποθέσουμε ότι έχουμε κατανοήσει όλα τα παραπάνω και ότι έχουμε αποφασίσει ως χώρα και ως πολίτες να θάψουμε τον κακό εαυτό μας και να ξαναγεννηθούμε – διότι εδώ που φτάσαμε, αυτό είναι το στοίχημα. Η γνώμη μου, λοιπόν, είναι ότι χρειάζεται μια ειλικρινής καμπάνια. Αν δεν μπορούμε να απαγορεύσουμε το κάπνισμα στους κοινόχρηστους χώρους, ας διαφημιστούμε ως το μεγαλύτερο καπνιστήριο της οικουμένης! Είναι κι αυτό μία ταυτότητα, και μπορεί να λειτουργήσει! Αστειεύομαι βέβαια, αλλά καταλαβαίνεις τι εννοώ.
Τις προάλλες έστειλα κάποιες φωτογραφίες που είχα τραβήξει στη Σίκινο σε ένα φίλο μου στο εξωτερικό. Ήταν ένα δυνατό κυκλαδίτικο τοπίο που φώτιζαν οι τελευταίες ακτίνες του ήλιου. Του έγραψα “I want to take you there!». Και σκέφτηκα πως αν βρίσκαμε κάποιες διεθνείς προσωπικότητες που να έχουν συγκινηθεί πραγματικά από την Ελλάδα –και υπάρχουν πολλοί–, μία τέτοιου είδους φράση θα μπορούσε να είναι το πιο πειστικό σλόγκαν. Διότι αυτή είναι η αλήθεια μας. Ναι, τα θαλασσώσαμε ελαφρώς, πεινασμένοι ήμασταν, μας έφαγε η χαρά της ζωής, όμως η θάλασσα είναι εδώ, και το μελτέμι και το άνυδρο τοπίο επίσης, και τα αρχαία μας, και η αγροτική ενδοχώρα μας, και τα εναπομείναντα μονοπάτια και τα πέτρινα χωριά μας και αρκετά από τα νοσταλγικά στοιχεία που μας έκαναν κάποτε διάσημους. Διότι κακά τα ψέματα. Η Ελλάδα είναι ένας προορισμός που συνδέεται στη συνείδηση όλων με το παρελθόν. Αν κανείς επιθυμεί να δει με τι μοιάζει το μέλλον, θα πάει στη Νέα Υόρκη ή στο Τόκιο. Φοβούμαι λοιπόν ότι θα πρέπει και πάλι να μας ξελασπώσουν οι παραδοσιακές αξίες μας και η απλή, νόστιμη κουζίνα μας. Κι αν χάσαμε την αυθεντικότητά μας στο όνομα της ανάπτυξης, ας πούμε ότι την αντικαταστήσαμε με καλύτερες υποδομές…
Πώς σου φάνηκε η φετινή καμπάνια μας, το “kalimera”; Χαμογέλασα όταν την είδα, γιατί θυμήθηκα κάτι που μου είχε συμβεί πριν λίγο καιρό: Είχα πάει στη ΔΕΗ νωρίς το πρωί να πληρώσω ένα λογαριασμό, περίμενα τη σειρά μου και, όταν έφτασα στη θυρίδα, είπα κι εγώ «καλημέρα». Απάντηση δεν πήρα. Το είπα λίγο πιο δυνατά. Σιωπή από την άλλη μεριά. Όταν πλέον φανερά εκνευρισμένη επανέλαβα το χαιρετισμό για τρίτη φορά, άκουσα έναν κύριο από πίσω μου να λέει «πού την είδες την καλημέρα, κοπέλα μου;». Ίσως αν ξαναμάθουμε να λέμε καλημέρα –το λέω συμβολικά προφανώς–να αποκτήσουν νόημα και οι διαφημιστικές καμπάνιες. Όμως χρειάζεται σοφός σχεδιασμός και ευφάνταστες συνεργασίες. Συνεργασίες εντός και μεταξύ υπουργείων, με την υποστήριξη της τοπικής αυτοδιοίκησης, με τις συνέργιες των ιδιωτών. Είμαστε τόσο μικρή χώρα που μόνο ως γροθιά μπορούμε να επιτύχουμε. Και αν πρέπει να επαναστατήσουμε, ας επαναστατήσουμε πρώτα απέναντι στον εαυτό μας.
Οι νέες βουλευτικές ιδιότητες πώς συνδυάζονται με το «Ταξιδεύοντας»; Συνδυάζονται δύσκολα. Κυρίως γιατί από τη μια μέρα στην άλλη, βρίσκεσαι απέναντι. Εσύ παραμένεις ίδιος, αφελώς θα έλεγα, ρομαντικά πιστεύοντας ότι μπήκες στην πολιτική για να αλλάξεις εκ των έσω ένα σύστημα με το οποίο διαφωνείς. Όμως να που σύντομα, παρά τις όποιες σου πεποιθήσεις, παρά το όποιο σου παρελθόν, βρίσκεσαι εντός των τειχών της Βουλής, υπό την προστασία των ΜΑΤ, ως ένας από τους 300…
Η εκπομπή συνεχίζεται κανονικά; Ακόμη δεν έχουμε παραδώσει όλες τις εκπομπές του 2010. Για την επόμενη σεζόν, και εφόσον αυτό είναι και επιθυμία της ΕΡΤ, θα συνεχιστεί. Απλά αποφάσισα, κρίνοντας πιο ψύχραιμα τα πράγματα, και παρότι δεν υπάρχει ασυμβίβαστο στην περίπτωσή μου, να μην αμείβομαι όσο διατηρώ τη βουλευτική ιδιότητα. Το «Ταξιδεύοντας» δεν είναι «δουλειά» για μένα. Είναι μέρος της ζωής μου, και αν κάτι εύχομαι στους νέους –παρά τις δύσκολες εποχές– είναι να καταφέρουν να ενταχτούν σ’ ένα δημιουργικό χώρο που αγαπούν… τότε δεν θα χρειαστεί να «δουλέψουν» ποτέ.
Τα πολλά και διαφορετικά κομμάτια της δένουν μεταξύ τους με φροντίδα και αγάπη, την οποία αγάπη καταθέτουν στην ιδιαίτερη πατρίδα τους οι κάτοικοί της…
10°
